Çay Üreticisinin Derdi Kota

Devlet çay üreticisinden çayı kota ile alıyor. Kota, dönüm başına 350 kilo olarak belirleniyor. Ancak çay üreticisi dönüm başına 1000-1200 kilogram çay topluyor. Devlete 350 kilosunu verebildikten sonra elinde kalan çayı satabilmek üreticinin en büyük derdi.

Çünkü bu çayı özel sektör çay fabrikalarına satmaktan başka çaresi yok. Çay çok narin bir ürün olduğu ve toplandığı gün işlenmesi gerektiği için, çay üreticisi elindeki çayı özel sektörün istediği fiyata vermek zorunda.

Rize'nin Ardeşen ilçesi Tarım Kredi Kooperatifi Başkanı Salih Serdaroğlu, devletin 1 dönüm çaylık için verdiği 350 kilo kotasının yeterli olmadığını, ya çay fiyatının ya da kotanın artırılması gerektiğini söyledi.

67 yaşındaki Salih Serdaroğlu'yla çay üreticisinin sıkıntılarını ve Çaykur'un neler yapması gerektiğini konuştuk.

Çay üreticisinin problemleri nelerdir?

"Üretici topladığı ürünün tamamını Çaykur'a satamıyor. Çaykur kota koyuyor. Kota şöyle hesaplanıyor. 1 dönüm çaylıktan 1 ton çay elde ediliyor. Bunun 350 kilosunu Çaykur'a satabiliyorsunuz. Bazen çay çok çıktığı dönemlerde 250 kiloya kadar düşüyor bu kota. Dolayısıyla elimizde kalan çayı özel sektöre satmak zorunda kalıyoruz.

Bu yıl özel sektör fabrikaları biraz insaflı davranıyorlar. 1-1.2 liradan çayın kilosunu alıyorlar. Geçen sene 0.8 liraya kadar düşmüştü bu fiyat. Bu yıl aslında çay biraz az çıktığı için özel sektör de fiyatı artırmak zorunda kaldı.

Bu özel sektör fabrikalarına bir tedbir alınması lazım. Orada da belli bir fiyatın altına alım yapılamaması gerek. Devletin bu konuda da bir şeyler yapmasını bekliyoruz. Çünkü özel sektörden başka elimizdeki çayı satacak yer yok.

Bazen özel fabrikalar bile almıyor çayımızı. O zaman fırsatçılar ortaya çıkıp çok düşük fiyata çayı bizden alıyorlar. Elimizde kalan çayı ne yapacağız. Bekletsek bozulur. Bu nedenle fırsatçılar fiyatı kendi belirliyor.

Yani özetlersek Çaykur'un vermiş olduğu taban fiyat dışında elde kalan çay için belirli bir fiyat yok. Kim kaçtan alırsa ona veriyoruz."

Bir de çayın maliyeti çok yükseldi. Toplatırken yevmiyeci çağırsanız size günlük maliyeti 100 lira. Yani 100 liradan aşağı işçi bulamıyorsunuz. Kendin toplayamıyorsan elde bir şey kalmıyor."

Devletin alması gereken tedbirler nelerdir?

Devletin üreticiye sahip çıkması lazım. Örneğin devlet bana 10 dönüm çay dikmem için ruhsat verdi. 11 dönüm dikemem. Dikersem kaçak olur. Ama devlet bana 10 dönüm yetiştirme hakkı tanıyıp ürünün tamamını almıyor. Sıkıntının özü bu.

Bu yıl devlet aldığı çaya 1.5 lira taban fiyat verdi. Üretici bu fiyattan çok şikayetçi değil. Ancak devletin 2 lira fiyat vermesi daha iyi olurdu. Ama bu fiyatın artması, vatandaşın içeceği çay fiyatına yansır. Dolayısıyla fiyata çok da ses çıkarmak doğru değil.

Bizim için önemli olan bize sahip çıkılması. Çaykur Ardeşen'e zamanında bir fabrika yaptı. Bir daha da fabrika yapmadı. Yani biz kotanın artırılmasını isterken, devletin yeni yatırımlar da yapmasını bekliyoruz. Çünkü devletimiz yeni fabrika yapmazsa, kotayı zaten artıramaz. Şu anda bütün fabrikalar tam kapasiteyle çalışıyor.

Biraz da bizim çayımız fazla. Fazla çay üretiyoruz. Çaykur kaçak ekimi önlemek için burada bir takım çalışmalar yaptı. Ölçümler yaptı. Tespit ettiği kaçak çaylıklara da kota vereceğini söyledi. Ancak ben buna inanmıyorum. Dediğim gibi çayı alması için önce fabrika yapması şart."

Çay nasıl yetiştiriliyor '

"Yamaçlardaki çalıları kazıtıp, gerekirse setler kurup, bu setlere toprak taşıyıp çay tohumu dikeceksin. 3-4 sene içinde mahsül almaya başlarsın. Çay ağacının ömrü çok uzun. Bir kere ektikten sonra 50 yıl ürün alırsın. Bakımı da fazla değil. Gübresini atarsın o kadar.

Üreticinin Çaykur'a bakışı nasıl' Memnun mu Çaykur'un çalışmalarından?

Çaykur Genel Müdürü'müz birşeyler yapmaya çalışıyor. Örneğin soğuk çay Didi'yi çıkardı. Çay tüketimini artırdı.

Beyaz çay çıkardı mesela bu yıl. Toplayanlar 300 liraya satıyorlar. Elle toplandığı için normal makasla toplamaktan zor. Ama bir kişi tam günde 1 kilo kadar toplayabilir.

Üretici için de randevu sistemi getirdi. Eskiden günlerce fabrika kapılarında beklerken, şimdi randevu saatimiz belli. O saatte gidip ürünümüzü satabiliyoruz. Çaykur Genel Müdürü'müz buranın insanı olduğu için dertlerimizi de bizim kadar biliyor. Elinden geleni yapmaya çalışıyor. İnşallah daha büyük işler yapacak."

Ardeşen'de tarımın durumu nedir?

Ardeşen'de tarım çok gelişmiş değil. Bizde bir tek çay var. Yeni yeni de kivi üretmeye başladık. Ancak bu yıl dondan kivilerimiz etkilendi. Bunlardan başka satacak bir şeyimiz yok. O nedenle çay buranın can damarı.