Efenin Heybeti Körüklü Çizmesinden Belli Olur"

NECİP UYANIK -  Bir zamanlar efelerin ve ağaların giysinin gösterişli parçası olan körüklü çizme, artık özel talep üzerine dekoratif amaçlı ya da kostüm olarak kullanılma amacıyla üretiliyor.

Efelerin ve zeybeklerin kıyafetlerini tamamlayan en önemli parçalardan biri olan körüklü çizme, günümüzde dikkati çekici yapısı ve malzemesinin pahalı olması nedeniyle Yörük kültürünün yaşatmaya çalışan maddi gücü yüksek kişilerce ya da folklor grupları, tiyatro, sinema gibi görsel sanatlarda kostüm olarak kullanılıyor.

Doğal malzeme kullanılarak üretilen ayağı kışın sıcak, yazın da serin tutan körüklü çizmedeki 7 körüğün Yörüklerdeki 7 ayrı töreyi, Anadolu'nun 7 ayrı bölgesini gösterdiği söyleniyor.

Günümüzde körüklü çizmenin üretimini sürdüren nadir ustalardan, Aydın'ın İncirliova ilçesinde yaşayan İzzet Erkaç (44), dedesinin yanında çocukluğunda öğrendiği mesleği yaşatmaya çalışıyor.

"Kalitesi gıcırdamasından belli olur"

Sipariş üzerine "körüklü çizme" üretimi yapan Erkaç, mesleğin el becerisi ve pratiklik gerektirdiğini belirtti.

Körüklü çizmenin tozluk, simit, akordeon ve baklava olarak 4 modelinin bulunduğunu dile getiren Erkaç, çiçmeyle ilgili şu bilgileri paylaştı:

"Körük sayısı 3 ile 8 arası değişiyor. Dışındaki dana derisi özel olarak Niğde'nin Bor ilçesinde, içindeki keçi derisi ise Bozdoğan'da üretiliyor. Ömrü 40- 50 yılı buluyor. Tamamen doğal malzemeden yapılan körüklü çizme, koku ve kaşıntı yapmaz, mantar hastalığını da engeller. Çünkü hakiki deri kullanılır. Efe çizmesi olarak da bilinen körüklü çizme günümüzde özel günlerde, film setlerinde, deve ve boğa güreşlerinde, halk oyunlarında giyiliyor.

Körüklü çizme yapmak yoğun el emeği isteyen bir iş. Bir çift körüklü çizmeyi 15 günde yapıyoruz 400 ile 600 lira arasında fiyatla satıyoruz. Körüklü çizme, yüründüğünde gıcırdar. Bu da bir efenin veya o çizmeyi giyenin yürüyüşünün ne kadar heybetli olduğunu gösterir. Çizmenin kalitesi de gıcırdamasından belli olur."

"Yiğitlik ve gösterişin simgesi"

Çizmenin orta asyadan göç eden yörüklerce giyildiğini anlatan Erkaç, 1914 -1918 ile Kurtuluş Savaşı yıllarında Ege'de dağları mesken tutan efelerce kullanıldığını, yiğitlik ve gösteriş simgesi haline geldiğini ifade ederek, "Omuzunda cepken, elinde mavzer ve ayağında körüklü çizme ile özgürlük mücadelesi veren yiğitlik timsali efelerin giysisi olan bu çizmeyi herkes giyemez" dedi.

"Körüklerin her bir köşesinin yiğitlik, mertlik, cömertlik anlamları vardır" ifadesini kullanan İzzet Erkaç, Kurtuluş Savaşı sırasında Mustafa Kemal Atatürk'ün giydiği körüklü çizmenin moda haline geldiğini ifade ederek, şunları söyledi:

"Körüklü çizme, Osmanlı döneminden günümüze kadar geldi. Sarı Zeybek Mustafa Kemal Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı sırasında giymesiyle körüklü çizme herkes tarafından benimsendi, moda oldu ve tercih edilmeye başlandı. Efe ve Yörük kültürünün bir parçası olan körüklü çizmeyi giymek bir ayrıcalıktır."

"Cumhurbaşkanı ve Başbakan için de yaptım"

Erkaç, kişiye özel ölçümler alarak ürettiği körüklü çizmelerden, sipariş üzerine, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Başbakan Ahmet Davutoğlu'na hediye edilmek üzere birer adet gönderildiğini belirtti.

Çizmelere en çok Aydın, Muğla, Bodrum, Balıkesir ve Uşak'tan talep geldiğini son dönemde Sivas, Gaziantep ve Trabzon'un da siparişlerin artığını ifade eden Erkaç, televizyondaki tarihi diziler için de ürettim yaptığını kaydetti.