İnsan Hakları Alanında Bireysel Başvuru Usullerinin Tanıtılması Projesi"

Avrupa Birliği (AB) Bakanlığı Siyasi İşler Başkanı Ege Erkoçak, "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) nezdinde başvuru sayısı bakımından 2013 yılında 2'nci sıradayken 2014 yılında 4'üncü sıraya kadar gerilemiş. Ancak her 10 bin kişiye düşen başvuru sayısına baktığımız zaman 2012 yılı sonu itibariyle 47 ülke arasında 15'inci sıradayken, 2013 yılı sonunda ülkemiz 30'uncu sıraya gerilemiştir" dedi.

Bursa'da bir otelde, AB Bakanlığı koordinasyonunda Anayasa Mahkemesi, Adalet Bakanlığı, Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye İnsan Hakları Kurumu'nun katkıları ve İngiltere'nin Ankara Büyükelçiliği tarafından finanse edilen "İnsan Hakları Alanında Bireysel Başvuru Usullerinin Tanıtılması Projesi" semineri düzenlendi.

Erkoçak, seminerin açılışında yaptığı konuşmada, özellikle insan hakları alanında hak arama yollarının etkin kullanılabilmesini amaçladıklarını ifade ederek, projenin başlıca odağının ise "farkındalığı artırmak" olduğunu söyledi.

Bu çerçevede daha önce Ankara, Antalya, Adana ve Eskişehir'de de seminerler düzenlediklerini anımsatan Erkoçak, ilgili kurumların gerek eğitim gerekse farkındalık artırma çalışmalarının süreciğini vurguladı. Erkoçak, şöyle konuştu:

"Türkiye, öncelikli olarak siyasi kriterleri karşılayarak, 2005 yılından beri AB ile katılım müzakereleri sürecine başladı. Bu katılım müzakereleri sürecimiz, belki son dönemde belli bir duraksamaya girmekle beraber, siyasi reformların da etkisiyle Türkiye'nin önemli bir şekilde dönüşümüne yol açtı ve yahut da paralel olarak belli değişikliklerin hızlı bir şekilde ilerlemesine sebep oldu. Bunlardan bir tanesi de insan haklarının kurumsal mekanizmalar yoluyla güvence altına alınması."

Erkoçak, bu hususun çok da yeni olmadığını, 1980'li yıllardan bu yana çok çeşitli çalışmalar yapıldığını belirterek, Türkiye'nin Avrupa Konseyi'nin kurucu üyesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne de 1949'dan beri taraf olduğunu hatırlattı.

AB'ye 1987 yılında tam üyelik başvurusunun yapılmasıyla süreci hızlandıran Türkiye'nin aynı yıl vatandaşlarına AİHM'ne bireysel başvuru hakkını tanıdığını ve 1989'da da AİHM'nin yargı yetkisini tanıdığını anlatan Erkoçak, bu çerçevede Türkiye'de insan hakları alanında çeşitli kurumların kurulmaya başlandığını aktardı.

-AİHM'de başvurularda azalma

Erkoçak, 2002 yılından itibaren sürecin daha da hızlandığını vurgulayarak, bireysel başvuru konusunda ise 2010 anayasa değişikliği paketinin çok önemli olduğunu ve Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru imkanının getirildiğini anımsattı.

Bu sürecin son 2 yıldır çok yoğun bir şekilde işlediğini, kamuoyunun da gündemine çeşitli vesilelerle sık sık yansıdığını ifade eden Erkoçak, şöyle konuştu:

"AB tarafından gelen özellikle yoğun eleştiriler, maalesef Türkiye'nin tüm sektörlerdeki uyum sürecine yönelik olmuyor, ağırlıklı siyasi konularda oluyor. Halbuki biz siyasi konulardaki gerek yasal altyapıyı gerekse reformların uygulayama geçme sürecini çok uzun bir süredir başlatmış durumdayız. Özellikle son dönemki reformların etkisiyle Türkiye, AİHM nezdinde başvuru sayısı bakımından 2013 yılında 2'nci sıradayken 2014 yılında 4'üncü sıraya kadar gerilemiş. Ancak her 10 bin kişiye düşen başvuru sayısına baktığımız zaman 2012 yılı sonu itibariyle 47 ülke arasında 15'inci sıradayken, 2013 yılı sonunda ülkemiz 30'uncu sıraya gerilemiştir. Dolayısıyla bütün bu çalışmalarımızın etkilerinin Avrupa nezdinde de yansıdığını görmekteyiz."

-"Anayasa Mahkemesi hukuka aykırılık denetimi yapmıyor"

Anayasa Mahkemesi Raportörü İbrahim Çınar da gazetecilere yaptığı açıklamada, mahkemenin internet sitesinde bireysel başvuru klavuzunun bulunduğunu ifade ederek, başvurucuların klavuzu inceleyerek yine internet sitesinde yer alan formu doldurmaları gerektiğini söyledi.

Çınar, bireysel başvurularda yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:

"Nihai kararın, kendilerine tebliğinden itibaren 30 gün içeresinde başvuru yapılması gerekiyor. Bu kapsamda başvurucuların bazen posta yoluyla başvuru yaptıkları gözlemleniyor. Başvurucuların mutlaka mahkemeler, yurtdışı temsilcilikler ve Anayasa Mahkemesi'ne bizzat başvuru yöntemini tercih etmeleri, yine mahkeme tarafından tespit edilen eksikleri de 15 günlük süre içinde mahkemeye yine aynı kanallarla göndermesi gerekiyor. Başvuru harcını, başvurucuların maliyeye yatırmaları gerekiyor. Eğer başvuru harcını yatırma imkanı yoksa başvurucuların, adli yardım talebinde bulunmaları ve adli yardım talebi dayanaklarına ilişkin belgeleri de eklemeleri gerekiyor. Yine başvuru formunda yazdıkları kararların tasdikli suretlerini forma eklemeleri, formun içerisinde hangi hakkın ihlal edildiğini yazmışlarsa bunu gerekçelendirmeleri gerekiyor."

Anayasa Mahkemesi'ne hangi konularda başvuru yapıldığına da değinen Çınar, şöyle devam etti:

"Anayasa Mahkemesi'ni bazen vatandaşlar Yargıtay, Danıştay aşamasından sonra tekrar inceleme yapacak bir merci olarak görüyor, hukuka aykırılık denetimlerini inceleyecek bir mekanizma olarak yanlış anlıyorlar. Bu kapsamda Anayasa Mahkemesi hukuka aykırılık denetimi yapmıyor. Sadece bu yargılama süreçlerinde eğer bir hak ihlali varsa adil yargılanma, mülkiyet  hakkının ihlal edildiğinden, etkili soruşturma yapılmadığından, özel hayatın gizliliğine müdahale edildiğinden bahisle şikayette bulunabiliyorlar. Anayasada yer alan ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde bulunan haklar kapsamında ancak başvuru yapılabiliyor."

-Anayasa Mahkemesi'ne 27 bin 700 bireysel başvuru

Çınar, Anayasa Mahkemesi'ne yapılan başvuru sayılarına dikkati çekerek, "Anayasa Mahkemesi'ne şu an itibariyle 27 bin 700 başvuru yapıldı. Bu başvurulardan 12 bin 700'ü karara bağlandı. İyi bir performans sergiliyor mahkememiz. Bunun için AİHM'de bulunan filtraj uygulamasını aynı şekilde baz alarak bireysel başvuru bürosu kuruldu. Orada önce dosyaların eksikleri giderilip, komisyonlara gönderiliyor. 6 komisyon kabul edilebilir incelemesi yapıyor. Daha sonra bölüme geçecek kararları da bölümler esastan inceliyorlar" değerlendirmesinde bulundu.

Seminere, Bursa Vali Yardımcısı Ahmet Hamdi Usta da katıldı. - Bursa