İran'da Seçim Süreci

İran'da seçimlere katılacak adayların yeterliliğini denetleyen Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin (AKK), aralarında ülkenin önemli din adamlarının bulunduğu çoğu reformcu kanattan birçok adaya Uzmanlar Meclisi seçimlerine katılma izni vermemesi, eleştiri konusu oldu.

Adaylığı reddedilenler arasında İran devrim lideri Ayetullah Humeyni'nin torunu Ayetullah Hasan Humeyni'nin de olması tartışmayı daha da alevlendirdi.

AKK tarafından seçimlere katılmasına izin verilmeyen Ayetullah Hasan Humeyni ise bir kaç gün önce yaptığı açıklamada, karara itiraz edeceğini belirtmişti. Humeyni'nin itirazının kabul edilmesi ve Uzmanlar Meclisi'nde yer alması durumunda, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Başkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani'nin başını çektiği Ilımlılar Hareketi'nin Uzmanlar Meclisi'nde önemli bir güç elde edeceği yorumları yapılıyor.

26 Şubat'taki Uzmanlar Meclisi seçimlerine katılması kesinleşen isimlere dair ilk liste AKK tarafından pazar günü yayımlanmıştı.

Listeye göre seçimlere katılacak reformist adaylardan çoğunluğunun reddedilmiş olduğu göze çarparken Hürmüzgan, Semnan, Kuzey Horasan, Buşehr, Erdebil ve Batı Azerbaycan'dan oluşan 6 seçim bölgesinde seçilecek kişi sayısı kadar aday sayısının onaylanmış olması nedeniyle AKK'nın kararları eleştiri konusu oldu.

AKK tarafından onaylanan adaylar bazı kesimler tarafından "seçilmesi istenilen adaylar" olarak değerlendirildi. Bu durum da ülkedeki seçimlerin göstermelik olduğu yorumlarına yol açtı. Seçimlere katılmasına izin verilenler listesinde, Uzmanlar Meclisi'nde 6 üyenin temsil edildiği Huzistan eyaletinde sadece 7 kişinin onaylanmış olması da eleştiri konusu oldu.

Tahran'da 36 adaydan 28'i muhafazakar kanattan

Başkent Tahran, Uzmanlar Meclisi'nde 16 sandalyeyle temsil ediliyor. Bu sandalyeler için yarışacak 36 isim, Cumhurbaşkanı Ruhani'nin de aralarında olduğu ülkenin en önemli siyasileri arasında sayılıyor.

Ülkedeki muhafazakarlara yönelik eleştirileriyle "Ilımlı Solcu" hareketin lideri konumundaki Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Başkanı ve Eski Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani de Tahran'dan yarışa katılan önemli siyasi yüzlerden biri olarak kabul ediliyor.

Hüseyin Kaimmakami, İmami Kaşani, İbrahim Emini, Muhsin İsmaili ve İstihbarat Bakanı Seyyid Mahmud Alevi de Ruhani ve Rafsancani'nin yanı sıra Tahran'da adaylıkları kesinleşen ılımlı kanada mensup kişiler arasında yer alıyor. Başkentte reformistlerden ise sadece Seyyid Muhammed Seccadi'nin onaylandığı göze çarpıyor. Geriye kalan 28 isim ise AKK Genel Sekreteri Ayetullah Ahmed Cenneti, aşırı muhafazakarların liderlerinden Muhammed Taki Misbah, Uzmanlar Meclisi Başkanı Muhammed Yezdi, Tahran cuma namazı imamlarından Muvahhidi Kermani ve dini lider Ayetullah Ali Hamaney'in Arak eyaletindeki temsilcisi Dori Necefabadi gibi muhafazakar kanada mensup din adamlarından oluşuyor.

Diğer önemli eyaletlerden İsfahan'da ise, AKK'nin ilk kabul listesine göre 5 kişinin oturacağı sandalyeler için 16 kişi yarışacak. Bu kişilerden halk tarafından yakından tanınan önemli isimler arasında geçtiğimiz günlerde İran'daki meşhur sinema sanatçılarından Fatma Mutemid Arya'ya yönelik eleştirileriyle gündeme gelen Kaşan kenti cuma namazı imamı Abdunnebi Nemazi ve son iki dönemde Uzmanlar Meclisi üyesi olan muhafazakarlara yakınlığıyla bilinen Murtaza Muktedayi de bulunuyor.

- Tebriz'de 6 adaydan 5'i seçilecek

Merkez kenti Tebriz olan Doğu Azerbaycan seçim bölgesinde henüz adaylıkları açıklanan 6 kişiden 5'i seçilecek. 6 kişi arasında en çok tanınan iki isim, muhafazakarlardan Tebriz cuma namazı imamı Muhsin Müctehid Şebisteri ve Uzmanlar Meclisi'nde Rafsancani'ye yakınlığıyla bilinen Haşim Haşimzade Herisi.

Huzistan eyaletinde adaylığı onaylanan 13 din adamından 6'sı seçilecek. Muhafazakar Abbas Kabi ve ılımlı muhafazakar Ali Fellahiyan bu eyalette en çok oy alması öngörülen isimlerden sayılıyor. Aşırı muhafazakar görüşleriyle tanınan Seyyid Ahmed Hatemi, üyesi olduğu Uzmanlar Meclisi seçimlerine Kerman kentinden, Gorgan kenti cuma namazı imamı ve aynı zamanda ılımlı reformist görüşleriyle bilinen Seyyid Kazım Nur Mufidi de Gülistan seçim bölgesinden katılacak.

Kazanacağına kesin gözüyle bakılan muhafazakarlardan biri de Amu bölgesinden seçimlere katılan Yargı Erki Başkanı Sadık Amuli Laricani.

Fars bölgesinde yarışan adaylardan reformistlere yakın olanların tamamının adaylıklarının AKK tarafından reddedilmesinin ardından 5 sandalyeyi 8 muhafazakar aday paylaşacak.

AKK üyeleri kendilerini onayladı

AKK'nin 4 üyesi, Ahmed Cenneti, Muhammed Yezdi, Müderrisi Yezdi ve Muhsin İsmaili AKK tarafından adaylıkları onaylanan isimlerin arasında yer aldı. Yine İstihbarat Bakanı Seyyid Mahmud Alevi ile birlikte geçmişte bu görevde bulunmuş, ılımlılara yakınlığıyla bilinen Muhammed Muhammedi, muhafazakarlardan Muhammed Rey Şehri ve Dori Necefabadi de Uzmanlar Meclisi seçimlerinde isimleri AKK tarafından onaylananlar arasında yer aldı.

Anayasayı Koruyucular Konseyi, seçimlere katılacak aday adaylarını değerlendirirken çoğunlukla muhafazakar adayları onaylaması ve reformcuları elemesi nedeniyle eleştiriliyor. AKK'nin reddedilen reformcu adayların itirazlarını uygun görerek onay vermesi ise uzak bir ihtimal olarak görünüyor. Bu durumda reformcuların seçimlerde kendilerine yakın gördükleri ılımlı adaylara oy vermeleri bekleniyor.

AKK, Uzmanlar Meclisi seçimlerine adaylık izni verilmeyenlerin 28-30 Ocak günleri arasında itiraz başvurusunda bulunabileceklerini duyurmuştu. Bu itirazların değerlendirilmesinden sonra AKK'nin yaklaşık 10 gün içerisinde bir liste daha yayımlaması bekleniyor.

Ülkenin dini liderinin ölümü veya vazifesini ifa edememesi durumunda yeni dini lideri seçme, dini lider ve ona bağlı kurumları denetleme gibi görevli olan Uzmanlar Meclisi, dini ilimlerde uzman kişilerden oluşuyor. Bir önceki dönemde üye sayısı 86 olan Uzmanlar Meclisi'nde seçimler sonrasında 99 üye görev yapacak.

İran'da ülkenin en kritik kurumlarından Uzmanlar Meclisi seçimleri ile Parlamento Seçimleri eş zamanlı olarak 26 Şubat'ta gerçekleştirilecek.