Türkiye'nin Kaybettiği İlk Toprak: Adakale

22 Şubat Pazar günü Şah Fırat operasyonu ile taşınan Süleyman Şah Türbesi ve Saygı Karakolu Türkiye'de büyük yankı uyandırdı. Hükümet operasyonu büyük bir başarı olarak görürken muhalefet kanadı bu operasyonu başarısızlık ve "Türkiye'nin Cumhuriyet tarihinde yaşadığı ilk toprak kaybı." olarak gördü ve tartışmalar alevledi.

Tartışmalar devam ederken ortaya bambaşka bir gerçek çıktı. Bir zamanlar Türkiye'ye ait olan Tuna Nehri ortasındaki Adakale, Lozan Antlaşması'nda masada kaybedildi.

TÜRK TOPRAĞI SAYILDI

Tuna Nehri üzerindeki 160 bin metrekarelik Adakale, 93 Harbi'nden sonra imzalanan Berlin Antlaşması'nda gözden kaçınca uzun yıllar Türk toprağı sayıldı; Osmanlı, Lozan Antlaşması'na kadar Adakale'yi elinde tutmayı başarabildi. Adakale'de yaşayan 800'ü aşkın Türk, 2. Meşrutiyet'in ilanından sonra yapılan seçimlere bile katıldı. Adakale, Balkan Savaşı'nda Avusturya- Macaristan tarafından ilhak edilse de uluslararası kurallar gereği Türk toprağı olarak kabul edildi.

TOPRAK SULARA TESLİM EDİLDİ

Türkiye, Lozan görüşmelerinde Adakale'nin, Süleyman Şah Saygı Karakolu (Caber Kalesi) ile aynı statüye sahip olmasını talep etti. Ancak, İsmet İnönü'nün yoğun ısrarı, Avrupalıları ikna etmeye yetmeyince Adakale'nin Romanya'ya bağlanmasına karar verildi. 1967'ye kadar ise yaklaşık bin Türk'ün yaşadığı Adakale, özerk bir bölge statüsünde varlığını devam ettirdi. 1967 yılında Romanya ve Yugoslavya'nın ortaklaşa Tuna nehri üzerinde inşa ettikleri baraj, Adakale'nin 1972'de sulara gömülmesine neden oldu. Bölgede yaşayan Türkler ise baraj tamamlanıncaya kadar dönemin Başbakanı Süleyman Demirel'in girişimiyle Türkiye'ye getirildi.

ESKİ SAKİNİ YAŞANANLARI ANLATTI

Türkiye'de yaşayan Adakale'nin eski sakinlerinden Erol Balkan, geçmişin ışığında o dönem yaşananları şöyle anlattı:

"Baraj yapıldığında 13 yaşındaydım. Adatepe 2 kilometre uzunluğunda, 1 kilometre genişliğinde küçük bir Türk toprağıydı. Yugoslavya sınırına geçişimiz yasaktı. Romanya'ya sandalla geçiyorduk. İlkokulu Adatepe'de okudum. Ortaokul için Romen kasabasına gidip geliyordum. Adatepe 1967'de Romenler tarafından istimlak edilince Türkiye'ye göç etmek zorunda kaldık. Son kafile 1970'de ata toprağımızı terk etti. Romenlerin Ortenita ile Karpati gemileri toprağımıza turist getirir, ailelerimiz de Türk lokumu, kahve, dondurma satardı. Dönemin Başbakanı Demirel, Çavuşesku ile görüştükten sonra eşyalarımızı toplayıp Türkiye'ye dönmemize izin verildi. Vagonlarla Türkiye'ye geldik."

"ADA ANLAŞMADA UNUTULMUŞTU"

Adakale sulara gömüldüğü 1972 yılına kadar Tuna Nehri'nin ortasında ve Romanya ile Sırbistan'ı ayıran bir noktada bulunuyordu. İnönü hatıralarında, Adakale konusunda "Adakale, Berlin Muahedesi'nde unutulmuş ve bizde kalmıştı. Bu kez kurtarılmasını karara bağlamıştık" ifadelerini kullanıyor.

"LOZAN'DA MASADA KAYDEDİLDİ"

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim görevlisi Prof. Dr. Çağrı Erhan Ankara konuyla ilgili şunları söyledi:

"Adakale'yi Lozan Antlaşması'nda Türk toprağı kabul ederek masaya oturduk. Türklere ait bu kara parçasını pratik gereklilikler nedeniyle Romenlere bırakmak zorunda kaldık. Türkiye ile arasında çok ciddi mesafe olması bunun en büyük nedenlerinden biriydi. Atatürk realist bir devlet adamıydı. Ulaşılamayacak hedefler peşinde koşmadı. Lozan'da başta Romanya, Bulgaristan olmak üzere Avrupalı devletler Adakale'nin Türklere bırakılmasına şiddetle karşı çıktılar. Adakale Türkiye'ye verilmiş olsa Avrupa'nın ortasında üzerinde Türk askeri ve Türk nüfusu olan bir toprak parçası olacaktı. Türk tarafının Berlin Antlaşması sırasında Adakale'yi özellikle gözden kaçırttığı, ilerideki antlaşmalarda koz olarak öne sürmeyi düşündükleri tahmin ediliyor." (Kaynak: Milliyet)