Uluslararası Camiadan Daeş'e Üç Farklı Yaklaşım

Irak ve Suriye'nin geniş kesimlerini kontrolü altında bulunduran ve son olarak Paris saldırılarıyla yeniden dünya gündemine oturan terör örgütü DAEŞ'i uluslararası camianın 3 ayrı kategoride sınıflandırdığı görülüyor.

ABD, İngiltere ve Türkiye'nin de aralarında bulunduğu çok sayıda ülke DAEŞ'i resmi 'terör örgütleri listesi'ne alırken bazıları sadece terör örgütü olarak kabul ediyor, bazıları da kendilerine yönelik somut bir tehdit oluşturmadıkça herhangi bir yaptırım uygulamıyor.

Uygulanan yaptırımlarda birbirinden farklı örnekler gözlenirken DAEŞ'in terör örgütleri listesinde yer alma usulü de ülkeye göre değişiyor.

AB, El Kaide şemsiyesi altına aldı

Avrupa Birliği (AB), DAEŞ'i tek başına bir örgüt olarak listelemek yerine El Kaide şemsiyesi altında bir terör örgütü olarak görüyor.

DAEŞ, AB'nin PKK, DHKC gibi örgütleri içeren kendi terör listesinde yer almıyor, ancak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) 1989 sayılı kararı kapsamında AB tarafından da terör örgütü sayılıyor.

Üye ülkelerden DAEŞ'e katılan ve geri dönen vatandaşlar Birlik için önemli bir sorun teşkil ediyor. Bu kişilerin engellenmesini veya döndükten sonra kontrol altında tutulmasını öncelikle üye ülkelerin sorumluluğu olarak kabul etmekle birlikte, AB, özellikle Charlie Hebdo saldırısının ardından üst düzey toplantılarda DAEŞ sorununu masaya yatırdı ve muhtelif bildiriler ile kararlara imza attı.

AB Terörle Mücadele Koordinatörü Gilles de Kerchove, muhtelif Avrupa ülkelerinden 3 bin kişinin DAEŞ'e katıldığını açıkladı.

Avrupa Birliği'nin polis gücü Europol, geçen temmuz ayında DAEŞ'e karşı internet üzerinde mücadele vermek için bir birim de kurdu. 15 kişilik birim, internetteki DAEŞ içeriğini tespit edip ilgili kurumların yardımıyla kaldırmak için çalışıyor.

DAEŞ'le mücadele stratejisi ve uygunlanan yöntemler ise ülkeler özelinde şu şekilde:

Fransa

Geçen hafta başkent Paris'te düzenlenen saldırılarla sarsılan Fransa, BM ve AB'nin terör örgütü olarak kabul ettiği tüm grupları terör örgütü olarak kabul ediyor ve bu kapsamda DAEŞ terör örgütü olarak tanımlanıyor.

ABD'nin öncülük ettiği uluslararası koalisyon saflarında Suriye'de DAEŞ hedeflerine yönelik saldırılarda aktif rol alan Fransa, geçen yıl mart ayında parlamentoda örgütün faaliyetlerine karşı belirli önlemler almıştı. Paris'teki son saldırıların ardından daha sıkı yaptırımlar uygulayan Fransa, parlamentoda aldığı kararla, DAEŞ'le bağlantısı olduğu tespit edilen kişilere yurtdışına çıkma yasağı getirdi ve terörü övmek de suç haline getirildi.

Ayrıca DAEŞ'in, Fransa'daki üyelerine, saldırıları örgüt adına değil de kendi adlarına üstlenmelerini istemesi üzerine, tek kişi tarafından üstlenilen eylemler de terör faaliyeti kategorisine alındı.

Fransa Ekonomi Bakanlığı'nın devreye soktuğu "ulusal önlem" planı uyarınca (Mali Kanunun 561-10-2 ve 561-15 numaralı maddeleri) ülkedeki tüm banka ve finans kuruluşlarının, DAEŞ'in faaliyetlerini destekleyecek projelere kredi vermeleri yasaklandı.

İngiltere

İngiltere daha önce El Kaide şemsiyesi altında değerlendirdiği DAEŞ'i Haziran 2014'te müstakil bir örgüt olarak listeye dahil etti.

Hükümet, DAEŞ'i hükmettiği büyük mali kaynaklar ve sahip olduğu modern silahlar nedeniyle daha önce muhatap olduğu bütün terör örgütlerinden ayırıyor.

İngiltere DAEŞ'i, karşısında bütün dünyanın birleşmesi gereken bir tehdit olarak nitelendiriyor ve 26 Eylül 2014'ten bu yana Kraliyet Hava Kuvvetleri marifetiyle Irak'ta DAEŞ hedeflerini bombalıyor. İngiliz silahlı kuvvetleri Irak'ta ülkenin güvenlik güçlerine ve Peşmergeye eğitim ve ekipman temin ediyor.

İngiltere Suriye'de DAEŞ'e karşı operasyonlara katılmıyor. Hükümetin bu yöndeki teklifi önceki yıl parlamentodan onay alamadı. Hükümet, benzer bir teklifi parlamentoya getirmekten şimdilik imtina ediyor.

Suriye ve Irak'ta DAEŞ'le münasebeti tespit edilenler İngiltere'de kovuşturmaya uğruyor. İngiltere, DAEŞ'e katılacağından şüphelendiği vatandaşlarının pasaportlarına el koyabiliyor. Nisan 2013'ten bu yana 23 pasaporta el konulduğu belirtiliyor. Terör eylemlerine katılmasından şüphelenilenler tutuklanabiliyor. Bu kapsamda son 3 yılda tutuklananların sayısı 100'ün üzerinde.

Belçika

Belçika, nüfusla oranlandığında DAEŞ'e Avrupa'da en çok katılımın görüldüğü ülke olarak öne çıkıyor.

2010 yılından bu yana yaklaşık 500 Belçikalı savaşmak için terör gruplarına katıldı. Katılımların önüne geçmek isteyen Belçika, bir dizi yasal önlem aldı. Buna göre, 1 Ocak itibariyle Belçika İçişleri Bakanlığı ve Tehdit Analiz Koordinasyon Kurumu, ülke dışına savaşmaya gideceklerinden şüphelendikleri kişilerin pasportlarına ve kimlik kartlarına 3 ay süreyle el koyabilecek. Gerekli görülmesi durumunda karar 3 ay daha uzatılabilecek.

Yasal önlemler almakla yetinmeyen Belçika, terörle mücadele çerçevesinde zaman zaman baskınlar da gerçekleştiriyor.

İtalya

Dünyanın pek çok ülkesi gibi İtalya da DAEŞ'i terör örgütü olarak gören ülkeler arasında. İtalya, DAEŞ terörüyle mücadele kapsamında, ABD'nin öncülüğündeki koalisyon güçlerinin Suriye ve Irak'ta yürüttüğü "Doğal Kararlılık" operasyonlarının Irak bölümüne da aktif biçimde katılıyor.

Halihazırda, İtalyan Hava Kuvvetlerine ait 4 adet Tornado tipi savaş uçağı ile Irak üzerinde gözlem faaliyetleri icra ediliyor.

Hollanda

DAEŞ'in terör listesinde bulunduğu Hollanda'da örgüte katılımın engellenmesi yolunda önemli düzenlemeler yapıldı. Ortadoğu'ya savaşmak amacıyla gitmek isteyenlere yönelik sıkı önlemler alınan Hollanda'da, bu çerçevede şimdiye çok sayıda şüpheli tutuklanırken, bazılarının da pasaportları iptal edildi.

Terörle mücadele konusuna büyük önem verilen ülkede hükümet ayrıca, terör gruplarına katılan veya bu yönde çalışma içinde olan kişilerin Hollanda vatandaşlıklarının iptal edilmesine olanak sağlayacak yasal düzenleme üzerinde de çalışıyor.

Ortadoğu'ya savaşmak amacıyla gidip geri dönenlerin de sıkı takibe alındığı ülkede, söz konusu ülkelere giden vatandaşların aldıkları ödenek ve eğitim burslarının kesilebilmesine imkan veren yasanın da kısa süre içinde yürürlüğe girmesi bekleniyor.

Bakanlığın verilerine göre savaşmak amacıyla şu ana kadar Ortadoğu'ya giden 190 Hollanda vatandaşının 32'si farklı ülkelerde katıldıkları çatışmalarda hayatlarını kaybetti.

Avusturya

Avusturya'da terör örgütü listesi bulunmadığı için DAEŞ'in listeyi alınması söz konusu değil ancak DAEŞ ile mücadele kapsamında İçişleri Bakanlığı bazı önlemler aldı ve ayrıca ceza yasasında bazı değişiklikler yapıldı.

DAEŞ ile mücadele önlemleri kapsamında Avusturya, örgütün sembollerini yasakladı ve sembolleri kullananlara 4 bin avro para ve 1 ay hapis cezası verilmesini kararlaştırıldı. Ayrıca tespit edilmesi halinde örgüt üyelerinin vatandaşlıktan çıkartılması, sosyal medyada terör propagandasının engellenmesi, Müslüman dernek ve camilerde bilgilendirme toplantıları yapılması, öğrencilerin ders materyallerinin gözden geçirilmesi, din dersi öğretmenlerinin hizmet içi eğitimden geçirilmesi, Müslümanlara ait çocuk yuvalarının denetimlerinin artırılması ve devlet onaylı dini kaynakların okullarda okutulması kararlaştırıldı.

İçişleri Bakanlığı verilerine göre, Avusturya'dan Suriye ve Irak'a savaşmaya gidenlerin sayısı 200'e ulaştı.

ABD

ABD, doğrudan DAEŞ'i "yabancı terör örgütleri"nin sıralandığı listeye almadı. Bunun yerine, 2004'te bu listeye alınmış olan "Irak El Kaidesi" adlı örgütün altındaki örgütler içinde gösterdi.

Ancak 14 Mayıs 2014'te ABD'de Dışişleri Bakanlığı, Irak El Kaidesi olarak listede bulunan örgütün listedeki asıl adının "Irak ve Levant İslam Devleti" olarak düzeltildiğini, ayrıca örgütün Nusra Cephesi ile bağlantılı tüm isimlendirmelerinin listeden çıkarıldığını duyurdu.

Buna ek olarak, ABD Dışişleri Bakanlığı, aynı tarihte Nusra Cephesi'nin ayrı bir yabancı terör örgütü olarak ilan edildiğini duyurdu. Bakanlık, "ISIL" olarak kısalttığı "Irak ve Levant İslam Devleti" adlı örgütün ayrıca "Irak ve Şam İslam Devleti (ISIS), Irak ve Suriye İslam Devleti (ISIS), Devle el-İslamiye fi el-Irak ve eş-Şam (DAEŞ) ile Devle el-İslamiye (İslam Devleti) isimleriyle de anıldığını bildirdi. Bakanlık, El-Furkan Medya Prodüksiyon Kuruluşu'nu da bu listede gösterdi.

ABD, bu örgütlere bilerek malzeme ve kaynak temin edilmesini, bu örgütlerle iş yapılmasını yasakladı ve bu örgütlere ait ülkesindeki ve vatandaşlarının kontrolündeki malların veya bu mallardaki hisselerin dondurulmasını kararlaştırdı. ABD kurumları, örgüte karşı çeşitli tarihlerde bir dizi yaptırım kararları da aldı.

Yaptırımlar sadece örgütleri değil, birçok kişiyi de kapsıyor. Amerikan yönetimi, ayrıca DAEŞ'in Kafkaslar, Endonezya, Cezayir, Horasan ve Sina bölgelerindeki kollarına da yaptırım kararı aldı. Yaptırımlar çerçevesinde, bu kişi ve kuruluşların ABD'de bulunan mal varlıkları donduruldu, Amerikalılarla tüm ticari ilişkileri yasaklandı.

Ayrıca, ABD, örgütü finansal anlamda yalnızlaştırarak, elindeki kaynakları ekonomik güce dönüştürmesini engellemeyi amaçlıyor.

ABD, DAEŞ ile mücadele kapsamında yaptırımlar dışında askeri anlamda da harekete geçti. ABD öncülüğünde 2014 yazında birçok ülkenin katılımıyla uluslararası bir koalisyon oluşturuldu ve DAEŞ'e karşı 8 Ağustos 2014'te hava saldırıları başlatıldı.

Özellikle ABD uçaklarının katılımıyla, Doğal Kararlılık Operasyonu çerçevesinde ekim sonuna kadar 5 bin 46'sı Irak'ta, gerisi Suriye'de toplam 7 bin 726 hava saldırısı düzenledi.

ABD yönetimi, askeri anlamda özellikle Irak ordusuna, Peşmerge güçlerine ve son olarak Suriyeli muhaliflere eğitim ve danışmanlık da yapıyor.

İran

İran, terör örgütü DAEŞ'in faaliyet yürütmediği ülkelerden biri olarak dikkat çekiyor. Tahran'ın ilan edilen ve bilinen bir terör örgütleri listesi bulunmuyor.

İran İçişleri Bakanı Abdurrıza Rahmani Fazli, AA muhabirin yönelttiği, "İran'ın bir terörist örgütler listesi var mı? Böyle bir liste var ise DAEŞ de bu listede mi?" şeklindeki sorusuna, "Biz DAEŞ ve bu gibi terör örgütlerine karşı sert ve kararlı davranmaktayız" yanıtını vermekle yetindi. Fazli, ayrıca DAEŞ mensuplarının ülkeye giriş yaptıklarında yakalandıklarını kaydederek, "DAEŞ üyesi bazı yabancı teröristleri sınırımızdan girdikten sonra yakaladık ve ülkelerine teslim ettik. Sınırlarımız yüzde yüz kontrol altında" ifadelerini kullandı.

-İsrail

İsrail, DAEŞ'i bakanlar kurulu kararıyla Ekim 2014'te terör örgütleri listesine aldı.

İsrail Savunma Bakanlığından geçen sene yapılan açıklamada da DAEŞ'in "terör örgütü olduğu" belirtilmişti. Ekimin son haftasındaki bakanlar kurulu kararıyla da en üst düzeyde resmiyete kavuştu.

DAEŞ'e yönelik yaptırımlar konusunda İsrail bugüne kadar "DAEŞ üyesi oldukları veya propagandasını yaptıkları" gerekçesiyle İsrail vatandaşı Araplara yönelik gözaltılar gerçekleştirdi. Şimdiye kadar 20'den fazla kişi DAEŞ şüphesiyle gözaltına alındı.

Lübnan

Ülkedeki dengelerden dolayı Lübnan'ın bir terörist örgütler listesi bulunmuyor. Ancak Lübnan ordusu ile DAEŞ, Ağustos 2014'ten bu yana zaman zaman çatışıyor.

Lübnan'ın Suriye sınırındaki Arsal kasabasında Lübnan ordusu ile DAEŞ arasında çıkan çatışmada 17 Lübnan askeri öldü, 86'sı yaralandı. 23 asker ise DAEŞ ve Nusra Cephesi tarafından kaçırıldı. Kaçırılan askerlerden 6 Lübnan askerinin DAEŞ ve 17 askerin ise Nusra Cephesi'nin elinde olduğu ifade ediliyor.

Lübnan güvenlik birimleri özellikle Suriye sınırındaki Arsal kasabasında DAEŞ'e yönelik operasyonlar düzenliyor. Ayrıca Lübnan güvenlik birimleri Lübnan'daki Suriyeli sığınmacıların bulunduğu kamplara operasyon düzenleyerek DAEŞ ile bağlantısı olduğu iddia edilen kişileri göz altına alıyor, tutukluyor.

-Ürdün

Şubat 2015'te Ürdün'lü savaş pilotu Muaz el- Kesasibe'nin yakıldığını gösteren videonun yayılmasından sonra Ürdün, DAEŞ'e karşı oluşturulan koalisyonda daha aktif yer aldı. Ayrıca cezaevindeki iki militanı idam etti. Ayrıca Ürdün Kralı Abdullah, DAEŞ'e karşı bütün dünyayı savaşa çağırdı.

Ürdün istihbaratı ülke içinde DAEŞ ile bağlantısı olduğu düşünülen kişileri, özellikle yabancıları sınır dışı ediyor. Ayrıca DAEŞ'e karşı mücadelede yer alacak muhaliflere eğitim vererek eğit donat programına katılmıştı.

Suudi Arabistan

Suudi Arabistan, 7 Mart 2014'te DAEŞ'i yasaklı terör örgütleri listesine aldı. Bu tarihten itibaren 15 günlük pişmanlık süresi tanındı. Bu süreç içinde dönmek isteyenlerin pişmanlıktan yararlanıp ceza almadan affedilebilecekleri ilan edildi. Bu süreden sonra ülkede Suud vatandaşı veya yabancı DAEŞ militanlarına yönelik birçok operasyonlar yapıldı.

Suudi Arabistan Kralı Abdullah bin Abdülaziz Al Suud'un çıkardığı 3 Şubat 2014 tarihli kraliyet kararına göre, Suudi Arabistan dışında çatışmalara veya radikal dini ve fikri gruplarla, uluslararası platformlarda veya bölgesel olarak terör örgütü kabul edilen örgütlere katılanlara 3 ila 20 yıl arasında hapis cezası veriliyor. Suçun askeri olarak nitelendirilmesi halinde 5 yıldan 30 yıla kadar hapis cezası verilmesi öngörülüyor.

Mısır

Mısır, 30 Kasım 2014'te DAEŞ'in "terör örgütü" olduğuna ve bu örgüte mensup kişilerin "terörist" olarak nitelendirilmesine karar verdi. Ağustos'ta onaylanan yeni terörle mücadele yasası, terör örgütü kuranlara veya liderliğini yapanlara idam ile müebbet hapse varan cezaları öngörüyor.

-Birleşik Arap Emirlikleri

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), 15 Kasım 2014'te aralarında DAEŞ'in de bulunduğu 83 örgüt, grup ve cemaati resmi olarak  "terör örgütleri" listesine aldı. BAE, Ağustos 2014'te terörle mücadele kapsamında suçlulara idama kadar varan şiddetli cezalar getiren yasayı onaylamıştı.

Tunus

Tunus, DAEŞ'i resmi olarak terör örgütü listesine almamakla birlikte "terör örgütü" olarak nitelendiriyor.

Terör eylemlerine karışan kişilerin 10 yıldan 20 yıla kadar hapis, 50 bin dinardan 100 bin dinara kadar da para cezaları ile cezalandırılmalarını öngören yasal düzenlemeler yapan Tunus, DAEŞ'e karşı uluslararası koalisyona katılımını ilan eden ülkeler arasında yer alıyor.

-Bahreyn

Bahreyn de resmi listeye almasa da DAEŞ'i terör örgütü olarak kabul ediyor. Bahreyn, ülke içerisindeki örgüt faaliyetlerini mercek altına alan Bahreyn'de 21 Ekim 2015'te ilk defa  DAEŞ'le ilgili vaka yargıya sevk edildi.

Irak

Irak, topraklarının büyük bir bölümünü kontrolü altında bulunduran DAEŞ'e karşı savaş yürütüyor. Irak, buna rağmen DAEŞ'i resmi terör örgütleri listesine almak yerine doğrudan terör örgütü olarak kabul ediyor.

Kuveyt

Kuveyt de DAEŞ'i terör örgütü olarak kabul ediyor. DAEŞ tarafından haziranda İmam Sadık Camisi'ne düzenlenen saldırıda 26 kişi ölmüş, 227 kişi de yaralanmıştı. Saldırıyla ilgileri olmakla suçlanan 7 kişi hakkında temyiz yolu açık olmak üzere idam kararı verildi.

Çin

Çin'in, kendi sınırlarını dışındaki yapılanmalarla ilgili bir terör örgütleri listesi bulunmuyor. Sadece ülke sınırları içinde faaliyet gösterdiğini iddia ettiği örgütleri terör örgütü olarak değerlendiriyor.

Çin hükümeti, DAEŞ'e karşı oluşturulan koalisyona katılma konusunda BM tüzüğünün yanı sıra uluslararası toplum ile mücadele vurgusu yapıyor. Öte yandan DAEŞ ile mücadele ederken ilgili ülkelerin bağımsızlık ve iç meselelerine karışılmaması gerektiğinin altını çiziyor.

Avustralya

Avustralya, DAEŞ'i İslam Devleti (İslamic State) adı altında 14 Aralık 2013 yılında terör örgütleri listesine aldı.

Avustralya, Irak'taki DAEŞ hedeflerine karşı hava operasyonlarına 1 yıldır, Suriye'de ise 16 Eylül'den itibaren katılıyor. DAEŞ destekçilerine karşı sert tedbirler alan Avustralya örgüt saflarında savaşa katılan çift pasaportlu Avustralyalıların pasaportlarının iptal edilerek ülkeye alınmayacağı yönünde yeni terör kanunu hazırladı.

Ayrıca örgüt saflarında savaşan ve sadece Avustralya vatandaşlığı bulunan terör örgütü üyeleri ülkeye dönmeleri durumunda ömür boyu hapiste kalacak. Yaklaşık 1 yıldır örgüte destek verenlere karşı operasyonlar düzenleniyor ve örgüte katılma ihtimali olanların ülke dışına çıkışlarına izin verilmiyor.

Rusya

Rusya Yüksek Mahkemesi, 29 Aralık 2014'de DAEŞ ve Nusra Cephesi'ni Rusya'da yasaklı organizasyon ve terör örgütü olarak kabul etti.

Rusya ülke içerisinde yaptığı çalışmaların yanı sıra Suriye'de de DAEŞ'e yönelik hava saldırıları düzenliyor.

Özbekistan

Özbekistan'da DAEŞ yasadışı örgüt olarak kabul ediliyor ve ülke genelinde bu örgütle ilgisi olanları, bu örgüte davet edenleri tespit etmeye ve cezalandırmaya çalışıyor.

Kırgızistan

Kırgızistan Milli Güvenlik Devlet Komitesi (KGNB), 25 Mart 2015 tarihi itibarıyla başsavcılığın, aşırılığın ve terörizmin önlenmesi çerçevesinde DAEŞ'in ülkede yasaklanması için mahkemeye başvurdu. Bunun üzerine mahkemenin aldığı kararla, DAEŞ'in her türlü faaliyetleri yasaklandı. Kırgızistan Başsavcılığına göre, DAEŞ saflarında 500 dolayında Kırgız vatandaşı bulunuyor.

-Azerbaycan

Azerbaycan'da kamuoyuna açık uluslararası terör örgütleri listesi bulunmasa da DAEŞ'e katılan Azerbaycanlılar yakalanmaları halinde, yasa dışı silahlı örgüt kurma, silahlı örgüte katılma, yurt dışında savaşa katılma, insanları katletme ve yaralama suçlamalarıyla çıkarıldıkları mahkemece tutuklanıyor.

BMGK

Öte yandan BM Güvenlik Konseyi, DAEŞ'e ilişkin mücadele konusunda tüm daimi üyelerin desteğiyle karar alması dikkat çekiyor. Aynı ABD gibi DAEŞ'e yönelik yaptırımları daha önce El Kaide'ye ilişkin kararlara iliştirerek alan Konsey, 1999 yılında kabul edilen kararla oluşturulan El Kaide yaptırımları listesiyle birlikte bu örgütü değerlendirdi ve DAEŞ için ayrı bir yaptırım komitesi oluşturmadı.

Bu konuda 15 Ağustos 2014'te BM Güvenlik Konseyi'nde oybirliği ile kabul edilen 2170 sayılı kararda, DAEŞ tarafından işlenen sistematik insan hakları ihlalleri kınanarak DAEŞ'in lider kadrosundan 6 kişi El Kaide yaptırımlarını düzenleyen listeye eklendi.

24 Eylül 2014 tarihinde ise ABD Başkanı Barack Obama'nın başkanlık ettiği Konsey'de oybirliği ile alınan 2178 sayılı kararda tüm ülkelerden DAEŞ'in eleman kazanmasının ve yabancı terörist savaşçıların bölgeye seyahat etmesinin önüne geçmesi istendi.

Bu yılın şubat ayında kabul edilen 2199 sayılı kararda ise DAEŞ'in gelir kaynaklarıyla mücadeleye vurgu yapılarak tüm BM üyesi ülkelerden DAEŞ'in petrol, tarihi eser ve fidye yöntemiyle gelir elde etmesinin önüne geçmek amacıyla gerekli çalışmaları yapması talep edildi. Karara uyulmaması halinde ilgili kişi ve grupların El Kaide yaptırımlarını düzenleyen listeye dahil edileceği uyarısı yapıldı.