Urfa'nın İçler Acısı Haline Ağıt!

Büyük bir tarihi ve kültürel mirasa sahip olan Şanlıurfa, bir yandan peş peşe restorasyonlara ev sahipliği yaparken bir yandan da bilinçsizlik sonucu kıyımlara sahne oluyor.

Gazete İpekyol yazarlarından Şahin Doğan, "Urfa'nın içler acısı haline ağıt" başlıklı yazısında bu konuya dikkat çekti. Doğan, Göbekli Tepe gibi dünyanın en eski tapınağına sahip, Hz. İbrahim, Hz. Eyüp, Hz. Şuayb gibi peygamberlere ev sahipliği yapmış, Roma, Bizans, Selçuklu, Akkoyunlu, Eyyübi ve Osmanlı gibi kadim medeniyetlere Şanlıurfa'nın başşehirlik yaptığını ancak bugün hakkettiği yerde olmadığını belirtti.

'ŞEHİR HAYASIZCA BİR 'HAN-I YAĞMA' ALTINDA'

"Şehr-i Urfa"nın dün olduğu gibi bugün de sahipsiz, yersiz ve öksüz kaldığını kaydeden Doğan, "Şehrin bir bakıma alamet-i farikası olan eski evler, restorasyon adı altında hayasızca bir 'Han-ı Yağma' altında. Bu trajik duruma bir örnek görmek isteyenler tarihi Harran Kapısına gidip iç tarafta bulunan iki arslan kabartması ve ortasında bulunan arslan terbiyesini görebilirler. Tamamen bir restorasyon kıyımı bu." derken diğer kıyımların da Kızılkoyun, Millet Hanı, Millet Köprüsü ve Hızmalı Köprü'de yaşandığını ifade etti.

İşte yazarın o makalesi…

URFA'NIN İÇLER ACISI HALİNE AĞIT

Kıymeti henüz yeterince takdir edilememiş talihsiz bir şehir Urfa. Hakkında yapılan tanıtım programlarına bakınca Göbekli Tepegibi dünyanın en eski tapınağına sahip, Hz. İbrahim, Hz. Eyüp, Hz. Şuaybgibi peygamberlere ev sahipliği yapmış, Roma, Bizans, Selçuklu, Akkoyunlu, Eyyübi ve Osmanlıgibi kadim medeniyetlere "başşehir" olmuş, ("başkent" kelimesini bilhassa kullanmamaya itina gösteriyorum çünkü "kent" tarihsiz, mazisiz, musikisiz, sevimsiz ve çok modernist bir kelime. Aksine "şehir" bir parça tarihtir, mazidir, musikidir.) Bediüzzamanmerhumun ifadesiyle "taşı toprağı mübarek", inanç turizminin gözde şehirlerden biri Urfa. Hiç şüphe yok ki bunların hiçbiri mübalağa değil tam tersine hakikat bunlardan daha engin, daha rengin, daha zengin. Kısacası Urfa'ya şehrengiz babında ne kadar "kibar kelam" sarf edilse yeridir ve yerindedir.

Ama bu kadar takdire şayan vasıflar ile mutassıf olan güzelim "Şehr-i Urfa" ne yazık ki dün olduğu gibi bugün de sahipsiz, yersiz ve öksüz. Şehrin bir bakıma alamet-i farikası olan eski evler, restorasyon adı altında hayasızca bir "Han-ı Yağma" altında. Bu trajik duruma bir örnek görmek isteyenler tarihi Harran Kapısına gidip iç tarafta bulunan iki arslan kabartması ve ortasında bulunan arslan terbiyesini görebilirler. Tamamen bir restorasyon kıyımı bu. (Restorasyon öncesinde bu kabartmaların yüz hatları oldukça belirgin iken restorasyon sonrasında bu yüzler bir hilkat garibesine dönüşmüş bir durumda) Yörenin geleneksel sivil mimarisinin en güzel örneklerinden kafesli, cumbalı o şirin evler, kayıtsızlığın, aldırışsızlığın, lakaytlığın pençesi altında inim inim inliyor. Her şey "ihale eşkiyaları"nın insafına bırakılmış bir vaziyette. Sanat, estetik, tarih, mimari, "kapital" denen o meş'um şeyin ayakları altında bir sigara izmariti gibi hoyratça ve acımasızca eziliyor.

O munis evlerden müteşekkil tarihi sokaklar tam bir çöplük ve mezbele halinde. İşin acı tarafı Belediyemiz bunu seyretmekle yetiniyor sadece. Anlaşılan irademizi kendilerine emanet ettiğimiz yetkili mercilerin bize layık gördüğü muamele böyle. Hikayesi zor bir dünya bu. Zengin kat be kat daha da zenginleşirken fakirler aynı ölçüde daha da fakirleşiyor. Tarihin kadim diyalektiği değişmiyor hiçbir zaman. İktidar-burjuva-bilgin ittifakından oluşmuş berbat ve kahrolası bir diyalektik. Bütün her şey bu işgüzar üçlünün marifeti.

Kızılkoyunda bulunan Roma dönemi kaya mezarları sokak serserilerinin, balici ve tinercilerin ikamet ettiği zavallı bir harabeye dönüşmüş. Kale eteğindeki Roma dönemi kaya mezarları ise ondan daha zavallı, daha hazin bir durumda. Şehrin en büyük ve kalbi mesabesinde bulunan tarihi Milet Hanısanattan, estetikten, tarihten, restorasyondan anlamayanların elinde can çekişiyor. Şu an orada çalışan elliyi aşkın Suriyeli işçiden hiçbirinin gündeliği dışında düşüneceği ve kaybedeceği bir şeyi yok. Bu acıklı durum hiçbir resmi yetkilinin umurunda bile değil.

Hele Hızmalı köprüile Millet köprüsüarasında yer alan Karakoyun deresinin çevre düzenlemesi ve peyzaj çalışması yok mu aman yarabbi! O ne büyük, ne feci bir zevksizlik, bilinçsizlik, tarih ve sanat şuurundan yoksunluk! Sadece tarihi mekanların çevre düzenlemesinde değil bütün çevre düzenlemeleri, peyzaj ve restorasyon uygulamalarında en hayati bir ilke olan "uyum" ve "insicam"ın esamesi bile okunmuyor burada. Her şey o kadar gelişigüzel, plansız, özensiz, şekilsiz. Çarpık, ruhsuz, kişiliksiz bir yığın betonarme, bir demir

kütlesi, bir hilkat garibesi, bir "ucube" hepsi. Hem de milyarlarca lira masrafın hasılatından sonra. Derenin tabii ve tarihi dokusu bütünüyle mahvolmuş ve silüeti tamamen kapatılmış. Oradan her geçişimde iç dünyamda infilaklar kopar, bütün Urfa halkı ve sorumlu mercileri toplayarak onlara şöyle haykırmak daha doğrusu yakarmak gelir içimden: zevksizliğin, çirkinliğin, düşünce yoksunu o demir kütlelerin oraya çakılmasına nasıl izin verdiniz, bu güzelim dereye nasıl kıydınız, o böyle haince kıyılırken, tahrip edilirken, katledilirken nasıl seyirci kaldınız, hiç mi sızlamadı içiniz, sıkışmadı kalbiniz? Mimar Sinan, mimar Kemalettin,mimar Vedat, mimar Cansevergibi ustaların ruhlarını muazzep etmeye nasıl cesaret ettiniz? Avam halkın duyarsızlığını bir parça anlıyoruz ama o projeye onay veren yetkili makamların zevk yoksunu duyarsızlığı, asıl onu anlamak imkansız. Ne olurdu Allah'ım doğal halinde öylece kalsaydı, böyle bir kültür katliamı yaşanmasaydı!