Yeni Anayasa Yazımı

Melda Çetiner/ Meltem Yılmaz - Partiler, yeni anayasanın başlangıç metninde uzlaşamadı.

TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu bünyesindeki Yazım Komisyonu, BDP Diyarbakır Milletvekili Altan Tan başkanlığında toplandı. Tan'ın ayrılması üzerine toplantı, BDP Batman Milletvekili Bengi Yıldız başkanlığında sürdü.

Alınan bilgiye göre, Yazım Komisyonu'nda, yeni anayasanın "başlangıç" metni üzerinde anlaşmaya varamadı. Her parti, kendi metnini önerirken, metinler üzerinde uzun süre tartışıldı.

Toplantıda, CHP'nin başlangıç metninde yer alan "Çatalhöyük'ten bu yana...", "direnme hakkı" ve "egemen irademizin ve Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün çağdaş uygarlık hedefi ile ebedi barış idealine bağlılığımız" ifadeleri tartışma konusu oldu. Komisyon'un üyesi ve AK Parti İstanbul Milletvekili Mustafa Şentop'un "en eski yerleşim yeri olarak Göbeklitepe olunca ne yapacaksınız, Anayasayı değiştirecek misiniz-" sorusuna CHP'li Atilla Kart, "Çatalhöyük kavramının telif hakları anlamında kimsenin mülkiyetinde olmadığını" belirterek, bilim adamlarının tespitine göre Çatalhöyük'ün yerleşik kültür alanında en eski yerleşim birimi olduğunu kaydetti.

BDP'li üyelerin "çağdaş uygarlık hedefi ve ebedi barış idealinin Mustafa Kemal Atatürk'e mal edilmemesi gerektiğini" söylemesi üzerine CHP'li üyeler Kart ve Rıza Türmen, "bu kavramların Atatürk ile kurucu irade ile anlam kazandığını" vurguladı.

CHP'nin metinde geçen "direnme hakkı" tartışma konusu oldu. MHP Konya Milletvekili Faruk Bal, "direnme hakkı"nın kaotik durum yaratabileceğini ifade ederken, AK Parti'li Şentop ise "Direnme hakkına kim buna karar verecek, nasıl karar verecek-" diyerek darbelere zemin oluşturabileceği iddiasıyla eleştirdi.

Bunun üzerine CHP'li Kart, siyasi iktidarların yönetim kadrolarının halkın temel hak ve özgürlüklüklerine zulmetmemesi gerektiğini belirterek, "Bu isyandan evvelki bir haktır. Siyasal kişi ve kurumları hukuka uymaya davet niteliğinde bir uyarıdır. Direnme hakkı uluslararası hukuk müktesebatına girmiştir. Direnme hakkı, halka zulmeden iktidarlara karşı söz konusu olabilir. Bugünkü Esad rejimi halkına zulmediyor. Keşke o toplumda da bu bilinç olsaydı, isyandan önce birilerine alet olmadan, El Kaide güdümüne girmeden direnme hakkınını meşru zeminde kullanabilseydi. Direnme hakkı, toplumsal bilinçle ilgilidir, aynı zamanda meşruiyetini yitirme eğilimi gösteren iktidarlara da bir uyarıdır. Seçimle gelmek meşruiyetin kaybedilmeyeceğinin teminatı değildir. Nitekim Hitler ve Mussolini de seçimle geldi" görüşünü savundu.

Öte yandan, CHP, MHP ve BDP, "başlangıç metninin Anayasaya dahil olması" gerektiğini savunurken, AK Parti, metnin Anayasaya dahil edilmesine karşı çıktı.

-"Başlangıç" önerileri-

Partiler, yeni anayasanın "başlangıç" kısmı için farklı önerilerde bulundu.

AK Parti, "Herkesin insan haysiyetinden kaynaklanan evrensel hak ve hürriyetlere sahip olduğu inancıyla her türlü ayrımcılığı reddeden, kültürel zenginliğimizin kaynağı olan etnik ve dini farlılıklarımıza saygı duyarak müşterek tarihimiz ve değerlerimiz etrafında birlikte yaşama arzusuyla hareket eden biz Türk Milleti; demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğüne dayanan bu Anayasayı egemen irademizin ifadesi olarak kabul ve ilan ederiz" önerisini getirdi.

Başlangıç kısmı için en uzun öneri ise CHP'den geldi. CHP'nin önerisi ise şöyle oldu:

"Çatalhöyük'ten bu yana toprağı yoğurup, uygarlığı inşa eden, bin yıldır dostlukla yaşayan; Balkanlardan, Kafkaslardan, Orta Asya'dan, Mezopotamya'dan yollara düşen, Anadolu'da buluşan kadim uygarlıkların mirasçısı olan Türkiye Cumhuriyeti Ahalisi; Çanakkale'de, Sakarya'da, Afyon'da, 'İstiklal Destanını' dünyaya haykırmış, mazlum uluslara rehber olmuş; Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde her türlü ayrımcılığı reddederek, farklılıkları ve kültürel çoğulculuğu, ulusal bütünlük anlayışı içinde zenginliklerin kaynağı olarak kabul eden eşitlik anlayışıyla ve 'Türk Ulusu' adıyla; insan onuruna, insan haklarına, hukukun üstünlüğüne, sosyal adalete, katılımcı ve çoğulcu demokrasi anlayışına dayalı laik Cumhuriyetin kurum ve kurallarını düzenleyen; tarihi ve kültürel mirasımızla çevre değerlerimizi koruma ve yaşatma amacı taşıyan bu Anayasayı ortak iradesi ile oluşturmuş; köken, dil, cinsiyet, inanç ayrımı yapmaksızın, bize yadigar olan, 'Türkiye' adıyla andığımız bu güzel ülkeyi yurt edinmiş nesiller olarak; 'Ay yıldızlı' bayrak altında; egemen irademizin ve Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün 'çağdaş uygarlık hedefi' ile

'ebedi barış idealine' bağlılığımızın ifadesi olarak; seçilmiş temsilcilerimizle birlikte, bu Anayasayı kabul ediyor, ilerleyen bilimin ışığında, sürekli değişen dünyanın gereklerine uygun olarak, yurttaşlar arasında dayanışma ve gönüllü birlikteliğe dayalı bir anlayışla; gelecek kuşakların özgürlüğü, huzur, refah ve mutluluğu için; bu Anayasa'ya sahip çıkacakları ve meşruiyetini yitirmiş herkese karşı direnme hakkını kullanacakları inancı ile gelecek kuşaklara emanet ve tevdi ediyoruz."

MHP'nin "başlangıç" için önerisi ise şöyle oldu:

"Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün öncülüğünde yapılan Kurtuluş Savaşı ile kurulan Türk Devleti'nin, ezelden beri hür yaşamış Türk Milleti'nin ve Aziz Türk Vatanı'nın ebediyen varlığı, bağımsızlığı, bölünmez bütünlüğü ve egemenliğin kayıtsız şartsız millete aidiyeti ilkeleri üzerinde inşa edilen bu Anayasa; Türk vatandaşlarının insan şeref ve haysiyetine dayalı temel hak ve hürriyetlerini, herkesin hukuk önünde eşitliğini ve hiç kimseye hiçbir sebeple ayrımcılık yapılamayacağını hukuk devleti ve demokratik toplum düzeni gereklerine uygun olarak teyit eder.

Bu anayasa özü ve sözü ile birlikte yorumlanır ve uygulanır.

Bu anayasa, inşa ettiği kültür ve medeniyet değerleri ile insanlığın evrensel değerlerine katkıda bulunan Türk Milleti'nin gelecek nesillerine, milli birlik ve kardeşlik duygusuyla ve sadakatle bağlı kalmak üzere emanet edilir."

Bu bölüme, "Biz Türkiye Halkı" olarak başlayan BDP ise, "Bütün bireylerin ve halkların, evrensel insan hak ve özgürlüklerine sahip olduğu inancını taşıyoruz. Irk, dil, din, mezhep, cinsiyet, cinsel yönelim, etnik köken ve benzeri hiçbir ayrım yapmaksızın herkesin eşit olduğunu kabul ediyoruz. Türkiye'de yaşayan tüm farklı kimlikler, kültürler, diller ve inançlar bu anayasanın güvencesi altındadır. Farklılıklarımızı, toplumsal bütünlüğümüzün harcı olarak görüyoruz. Bütün eylemlerinde adaleti gözetmesini ve her durumda insanların hak ve özgürlüklerini güvence altına almasını devletin temel görevi sayıyoruz. Ebedi barış idealini taşıyan bireyler ve topluluklar olarak meşru müdafaa halleri dışında savaşı ve başka halkların özgürlüğüne karşı güç kullanmayı reddediyoruz.

İnsan onurunu, hukukun üstünlüğünü, özgürlüğü ve eşitliği esas alan, doğanın dengesini koruyarak doğayla uyumlu bir birlikteliği gözeten ve herkesin mutlu bir şekilde yaşamasını hedefleyen demokratik bir düzen kurmayı hedefliyoruz. Bu anayasayı da bu değerlere bağlılığımızın ve birlikte yaşama irademizin bir beratı olarak kabul ve teyit ediyoruz" şeklinde başlangıç kısmını kaleme aldı.

Yayıncı: Sefa Salantur - TBMM