Asırlık Mücevherler Göz Kamaştırıyor

Bursa'da Kapalıçarşı'daki antika mücevher dükkanlarında estetik tasarımları ve el işçilikleriyle dikkati çeken tarihi mücevherler yenileri kadar yüksek fiyattan alıcı buluyor.

Aynalıçarşı'da antikacılık yapan Dr. Mehdi Kamruz, 50 ile 150 yıl öncesine ait, büyük kısmını Ermeni ustaların yaptığı elmas ve pırlanta takıların, günümüzde hala asilliğin sembolleri olduğunu söyledi. Tarihi takılarda iki ayrı grubu yansıtan ürünler olduğuna dikkat çeken Kamruz, "Birinci grup halk takılarıdır. Anadolu'daki kasabalarda yaşayan insanların el işçiliğiyle kolay bulunan materyallerden yaptıkları veya kaliteli olmayan kıymetli taşlar ve madenlerden yaptıkları takılardır. İkinci grup ise, asilliğin sembolü olan, İstanbul, Bursa, İzmir, Ankara, Kütahya gibi şehirlerde üst gelir grubundaki insanların yaptırdıkları el işi elmas ve pırlanta takılardır. Bu takılar iki grupta işlenir. Birinci grupta sadekarlar denilen sanatkarlar, altın veya gümüş metal kısmını yani takının ana metal iskeletini yaparlar. Metali kalıplandırıp taş konulmaya hazır hale getirirler. Sonra bu takıya uygun taşlar belirlenir. Taşların büyüklüğüne (kratına), traş şekline, kesimine (fasta) ve nadirliğine göre fiyatları belirlenir. Kesimlerde fasta sayısı çoğaldıkça hassas kesim olduğundan değeri artar. Bir de elmas içindeki karbon sebebiyle meydana gelen pike denilen kara nokta miktarı parlaklığı etkilediğinden, büyüklüğü de nadir bulunmasını sağladığından, taşın kıymetine tesir eden önemli unsurlardır. Kalay ve kurşundan mamul olan foya denilen bir tür ayna sırlaması gibi bir işlemle, takıda taşın konulacağı zeminin parlatılması yapılır. Mıhlamacılar ise, sonra bu taşı foyalanan yere güzelce sabitlerler. Elmaslar parıltılarını bu foyadan alırlar. Pırlanta da yine elmas taşından yapılır. Ancak onun kesimi farklı olduğundan bu ismi alır. Pırlanta aşağı konik olarak kesildiğinden yanlardan, yani dışarıdan aldığı ışığı yansıtır. Karavana elmas denilen bir materyal ise, altı açıktır, foyasız bile parlar. Kıymetli elmas taşı bazen el traşı ile ustaca küçültülür, bazen su kesimi ile, günümüzde ise lazer kesimleri ile küçültülür, parçalanır veya düzeltilir. Mıhlamacıların da kendilerine göre farklı usulleri vardır.

Alaturka, alaburs, alafranga mıhlamalar farklı yollarla yapılır. Eskiler alaturkayı bilirler. Mıhlama ile birlikte parlatma işi de önemlidir. Pırlantalara rodaj yapılarak daha iyi parlamaları sağlanır. Elmas, rokelaya alınır. Yakut, zümrüt, zebercet, safir, opal gibi taşlar da mücevher yapımında renklerine göre yan unsur, tamamlayıcı unsur olarak kullanılabilir" diye konuştu.

Klasik modellerin günümüzdeki tasarımcılar tarafından bile kullanılmaya devam ettiğine dikkat çeken Mehdi Kamruz, "İri, yuvarlak görünüşlü divanhane çivisi tabir edilen irili ufaklı taşlarla bezenmiş yüzüğün asaletini kimse inkar edemez. Gül model yüzük ve küpeler hanımların vazgeçilmezidir. Dut, çelenk küpe, tek taş, badem yüzük gibi modeller mücevher meraklılarının bildikleri yılların eskitemediği modellerdir. Saraylara yapılmış yaka ve baş örtüsü iğneleri şaheser tasarımları ile göz kamaştırırlar.

Eski mücevherlerde dikkat edilmesi gereken husus, yıllar içinde mıhlamadaki eksiklikler sebebiyle hava alan alt zemindeki foyanın oksitlenmesi ile ışıltının kaybolması hususudur. İnsanlar için foyası çıktı tabiri buradan gelmektedir. Ancak eski sağlam el işi mücevherlerde bu durum nadir olmaktadır. İşçiliği zayıf, veya şekli hava almaya müsait olan bazı mücevherlerde bu durum ortaya çıkmaktadır. Antikada moda akımı vardır. Günümüzde insanlar, bazı akımlara, söylentilere göre antika konusunda farklı ürünlere yönelebilmektedirler" dedi.

Elmas başta olmak üzere, nadir bulunan kıymetli taşların sadece takılarda değil, Osmanlı asilleri tarafından kol iğnesi, saatler, tarak, Mevlevi sikkeleri, tütün tabaka kutuları, enfiye kutuları, fotoğraf çerçeveleri gibi eşyalarda statü simgesi olarak kullanılmaları dikkat çekiyor. Antika mücevherler, kondisyonuna ve taş durumuna göre 500 ile 10 bin YTL arasındaki fiyatlardan satılıyorlar.

(İRF-MŞ-ÖZ-Y)