Brexit Anlaşması İngiltere'de Neden Eleştiriliyor?

İngiltere Başbakanı Theresa May'in Avrupa Birliği (AB) ile vardığı Brexit anlaşması, İngiltere Parlamentosu'nun alt kanadı olan Avam Kamarası'nda yoğun eleştirilerle karşılaştı.

Muhalefet partileri, Brexit anlaşma taslağının ülkeyi nasıl etkileyeceği üzerine Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox'un yazdığı yasal tavsiye metninin tamamını görme yönünde oy kullandı. Hükümet bu metni "ülkenin ulusal çıkarları" gerekçesiyle yayımlamaya yanaşmamıştı.

Bu metin geçen hafta yayınlandıktan sonra tartışmalar daha da alevlendi. Yasal tavsiye metni üzerinden Theresa May'in AB ile vardığı taslak anlaşmanın en çok eleştirilen yanlarını inceledik:

"Kuzey İrlanda Avrupa Birliği'nin Gümrük Birliği'nde kalacak ve tüm gümrük kurallarını uygulayacak. Avrupa Komisyonu ve Avrupa Adalet Divanı bu kuralların uygulanıp uygulanmadığını denetleyebilecek. Britanya'dan Kuzey İrlanda'ya giden ürünlerin deklare edilmesi gerekecek."

Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox'un bu ifadeleri Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'ın geri kalanına göre AB'nin gümrük kurallarına daha bağlı olacağını gösteriyor.

Kuzey İrlanda AB'nin gümrük birliğinde kalırken, Birleşik Krallık AB ile ayrı bir gümrük birliği kuracak.

Bu karmaşık düzenleme ile Birleşik Krallık'ın tamamı AB ile ortak bir gümrük bölgesi olarak tanımlanacak.

Böylece Birleşik Krallık ile AB arasında ticareti yapılan ürünlerde herhangi bir gümrük vergisi olmayacak fakat Britanya'dan Kuzey İrlanda'ya gönderilen ürünlerin deklare edilmesi gerekecek.

"Britanya ayrılırken Kuzey İrlanda'nın Malların Ortak Pazarı'nda kalması, regülasyonlar açısından, Kuzey İrlanda'nın Britanya'dan gelen ürünlerde Britanya'ya üçüncü bir ülke muamelesi yapmasına yol açacak."

Yasal tavsiye metninin bu kısmı Kuzey İrlanda'nın AB'nin Malların Ortak Pazarı'nda kalacağını ve ülkenin geri kalanının ayrılacağını açık bir şekilde ortaya koyuyor.

Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox, Büyük Britanya'nın kalanının Kuzey İrlanda tarafından ayrı bir ülke muamelesi göreceğine dikkat çekiyor.

Bu, İrlanda Denizi'ni geçerek Kuzey İrlanda'ya gönderilen ürünlerin (ters yöndekiler değil) regülasyonlara uygunluk açısından denetlenmesi anlamına geliyor.

Halihazırda Britanya'dan Kuzey İrlanda'ya giden gıda ve hayvan ürünleri denetime tabi tutuluyor fakat anlaşma kabul edilirse çok daha geniş bir kontrol sistemi kurulacak.

"Protokol'de bu anlaşmanın kalıcı olması için yazılmadığı açıkça belirtilse de… bu anlaşmanın yerini alacak bir anlaşma imzalanmadığı sürece, anlaşma uluslararası hukuka göre sonsuza kadar gereçli olacak."

Brexit anlaşma taslağında bu konudaki ifadeler açık olsa da Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox, burada uluslararası hukuka değiniyor: Herkes bu anlaşmanın geçici süreli olması gerektiği konusunda hemfikir fakat anlaşma teoride sonsuza kadar sürebilir.

Brexit destekçilerinin kendilerini tuzağa çekiliyor gibi hissettiği konulardan biri bu. Öte yandan AB de anlaşmanın bu haliyle uzun süre devam etmesinden memnun olmayacaktır.

"Avrupa Birliği, yalnızca Kuzey İrlanda'nın dahil olduğu bir geçici düzenlemeyi, düzenli bir ayrılık anlaşması açısından bunun gerekçi ve orantılı olduğu gerekçesiyle savunuyor gibi gözükse de Britanya'nın AB gümrük bölgesine eklenmesi AB tarafından yalnızca 'geleceğe dönük geçici bir köprü' olması sayesinde sürdürülebilir görülüyor."

Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox, burada AB'nin de neden bu geçici düzenlemeyi sevmediğini detaylandırıyor.

Birleşik Krallık'ın AB'nin parçası olmayan bir ülke olarak AB Ortak Pazarı'nın gümrüklerini koruyor olması garip yasal sorunlar oluşturabilir.

İrlandalı şirketler ise Kuzey İrlandalı şirketlerin hem İrlanda hem Birleşik Krallık pazarına erişimi nedeniyle onlarla rekabet edemediklerini söyleyerek haksız rekabet şikayetlerinde bulunabilir.

Öte yandan gümrük sınırları tam olarak belli olmayan bir yapıya dönüşecek olan AB, bu yüzden dünyanın geri kalanıyla ticaret anlaşmaları imzalamakta zorlanabilir.

Bu yüzden AB de bu geçici düzenlemelerin geçici olmasından yana.

"Avrupa Birliği, Ortak Komite'ye resmi bir bildirimde bulunarak Protokol'e artık ihtiyaç olmadığını bildirebilir ve bu da Britanya'yı gümrük düzenlemesinin dışında bırakarak sadece Kuzey İrlanda'yı Gümrük Birliği'nde tutabilir."

Birleşik Krallık'ın anlaşmadan tek taraflı çekilme hakkı olmamasının sert Brexit yanlılarında yarattığı öfkeyi büyüten öğelerden biri de bu.

Hukuk İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Geoffrey Cox anlaşmada kullanılan dilin, AB'nin yalnızca Kuzey İrlanda'yı Gümrük Birliği'nde tutarak Britanya'yı gümrük bölgesinden çıkarmayı talep etmesine izin verdiğini söylüyor.

Fakat tek taraflı hareket edememe ilkesi burada da AB açısından devreye giriyor.

İki ülkenin eşit sayıda temsil edileceği Ortak Komite'de AB'nin de Birleşik Krallık'ın onayını almadan tek taraflı hareket etme imkanı bulunmuyor.

"Protokol Birleşik Krallık'ın yeni bir anlaşma yapmadan anlaşmadan çekilmesi için herhangi bir mekanizma sunmuyor. Taraflar arasındaki müzakereler yıllar da sürse, hatta taraflar görüşmelerin çöktüğünü ve gelecekte herhangi bir ortaklık kurma ihtimali bulunmadığını düşünse bile bu anlaşma geçerliliğini korumaya devam edecek."

Birleşik Krallık'ın AB ile kurulan geçici gümrük birliğinden yeni bir anlaşma yapmadan ayrılma ihtimalinin bulunmaması çok sayıda kişiyi rahatsız ediyor.

Sorunun kökünde yatan şey ise şu:

AB, İrlanda Cumhuriyeti ile Kuzey İrlanda arasındaki sınırın açık kalmasının tek yolu olarak ya Birleşik Krallık'ın bir bütün olarak ya da yalnızca Kuzey İrlanda'nın gümrük birliğinde ve ortak pazarda kalmasını görüyor. ve bunlardan ikisini de istemeyen İngiltere'den alternatif ve güvenilir bir plan bekliyor.