ABD'den BM'ye "Uygur Türklerinin durumuna ilişkin raporu acilen açıklayın" çağrısı

ABD, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki ciddi insan hakları ihlallerine ilişkin mevcut bilgiler ışığında hazırladığı değerlendirmeyi içeren raporu "daha fazla gecikme olmaksızın" açıklaması için Birleşmiş Milletlere (BM) çağrı yaptı.

BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) Sözcüsü Rupert Colville, 10 Aralık 2021'de yaptığı açıklamada, Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Çin'in uygulamalarına ilişkin raporu haftalar içinde açıklayacaklarını belirtmişti.

Aradan 3 ay geçmesine rağmen raporun açıklanmamasına ABD'den tepki geldi.

ABD'nin BM Cenevre Nezdindeki Daimi Temsilcisi Büyükelçi Sheba Crocker, yaptığı yazılı açıklamada, BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet ve Ofisinin, güvenilir sivil toplum kuruluşları (STK) ve gazeteciler tarafından yıllardır teyit edilen Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki krizi "gayet iyi bildiğini" vurguladı.

Crocker, "Yüksek Komiser Bachelet'i, Sincan'a ilişkin mevcut ve uzun zamandır beklenen OHCHR raporunu daha fazla gecikme olmaksızın yayınlamaya çağırıyoruz." ifadesini kullandı.

"Bachelet ve BM heyetine engelsiz ve denetimsiz tam erişim verin"

Bachelet'in Çin'e yapacağı ziyarete değinen ABD Büyükelçisi Crocker, Çin'e de çağrıda bulunarak Bachelet ve BM ekibine, Uygur Türklerinin yaşadığı bölgelerde "engelsiz ve denetimsiz tam erişim" verilmesini istedi.

Bachelet, dün BM İnsan Hakları Konseyi'nin 49'uncu oturumunda Pekin yönetimi ile BM heyetinin bölgeyi ziyaret etmesi konusunda anlaştıklarını duyurmuştu.

Crocker, Çin'i, BM heyetinin ziyareti esnasında Uygur Türklerinin ileri gelenleri ve STK temsilcileriyle özel toplantılar yapmasına izin vermeye davet etti.

"Vahşetin işlendiği bölgelere erişim sağlayın"

Bachelet'in "kayda değer bir ziyaret yapması için" Uygur Türklerinin zorla çalıştırıldığı yerler dahil olmak üzere "vahşet ve insan hakları ihlallerinin rapor edildiği" bölgelere erişim sağlanması gerektiğini vurgulayan Crocker, ziyarete ilişkin bulguların da "zamanında, samimi ve eksiksiz" bir raporla yayınlanmasını istedi.

Crocker, ziyarette Yüksek Komiser ve Ofisi'ne müdahale edilmesi ve erişim kısıtlaması getirmesinin "ziyaretin güvenilirliğini ciddi şekilde zayıflatacağına" ve Çin'in bölgeye yönelik propagandalarını destekleyeceğine işaret etti.

Çin, Bachelet'in mayısta Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne ziyaret gerçekleştireceğini doğrulamıştı.

Tarafların ayrıca BM'den bir ekibin Bachelet'in ziyareti öncesinde, nisanda bölgeye giderek hazırlık yapmasında mutabık kaldığı bildirilmişti.

Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki uygulamaları

Çin'de son yıllarda Uygur Türklerinin kimlik ve kültürlerine yönelik ihlaller uluslararası kamuoyunca eleştiriliyor.

Pekin'in "mesleki eğitim merkezleri" olarak adlandırdığı, uluslararası kamuoyunun ise "yeniden eğitim kampları" diye tanımladığı yerlerde çok sayıda Uygur Türkü kendi rızasının dışında tutuluyor.

Çin, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde kaç kamp bulunduğuna, buralarda kaç kişinin olduğuna ve söz konusu kişilerden ne kadarının sosyal hayata döndüğüne ilişkin bilgi vermiyor.

BM ve diğer uluslararası örgütler, kampların incelemeye açılması çağrılarını yinelerken Çinli yetkililer, şu ana kadar kendi belirlediği birkaç kampın az sayıda yabancı diplomat ve basın mensubu tarafından kısmen görülmesine izin vermişti.

Çin makamları, daha önce BM yetkililerinin doğrudan bilgi almak amacıyla bölgede serbestçe inceleme yapma taleplerini ise geri çevirmişti.