Dağlık Karabağ'da Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki çatışmaların sosyal medyaya yansıması: 'Bilgi savaşları'

Dağlık Karabağ'da haftalardır süren çatışmalar sırasında sosyal medyada yanlış bilgilerin yayıldığı görüldü.

Hafta sonu bir ateşkeste anlaşılmasına rağmen çatışmalar sürüyor ve yüzlerce kişi hayatını kaybetti.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Dağlık Karabağ sorununa uzun süre diplomatik yollardan bir çözüm bulunamayacağını söyledi.

Paşinyan, Facebook'tan yayımladığı video mesajında ise tüm Ermenileri cephede savaşmak için gönüllü olmaya çağırdı.

Güney Kafkasya'da şu an süren çatışmalar sırasında da çok az sayıda gazetecinin cephe önüne gidebilmesi, insanların hükümet medyasına ve mobil telefonlardan yayılan bilgiye muhtaç kalmasına neden oldu.

Çatışmalarda dezenformasyon sık rastlanan bir durum; doğru bilgiye ulaşmak zor olabiliyor.

BBC ekibinin yaptığı araştırmada, eski video görüntülerinin tekrar düzenlenerek sanki son olayları anlatıyormuş gibi aktardığı bulundu.

Araştırmada aynı zamanda siyasi etiketler ve paylaşımların yayılmaya çalışıldığı da tespit edildi.

Oyun videosu savaştan gibi gösterildi

En çok paylaşılan yanlış görüntüler arasında şimdiki çatışmayla ilgisi olmayan füze görüntüleri var.

Twitter'da yayılan bir videoda İranlıların savaşı sınırdan izlediği iddiası yer aldı; video 250 binden fazla izlendi.

Ancak yapılan görüntü aramasında bu videonun Rusya'da Kasım 2019'daki bir askeri etkinlikten alındığı bulundu.

Videodaki kişilerin Rusça konuştuğu görülürken bir başka kişinin ise yün giysisinin arkasında Rusya yazıyor.

Videoyu yayımlayan kişi doğru olmadığını öğrendikten sonra özür diledi; ancak video Twitter'da kalmaya devam etti.

Diğer yandan ünlü savaş oyunu Arma 3'ten bir görüntünün de yanlış bir şekilde savaşı gösterdiği iddia edildi.

Facebook, Twitter, YouTube ve TikTok gibi platformlarda video paylaşıldı.

Hatta bu görüntü bir Hint televizyon kanalı tarafından Ermenistan'ın bir Azerbaycan hava aracını düşürdüğü "özel video" olarak servis edildi.

Orijinal video ise ilk defa Ağustos 2020'de, sonuna "kurgu" olduğu ibaresi düşülerek bir Japon kanalı tarafından YouTube'da yayımlandı.

Yabancı askerler savaşıyor mu?

İki taraf da savaşta diğer tarafın yabancı asker kullandığını iddia ediyor.

Irak'tan getirilen Ezidilerin Ermenistan tarafında savaştığına dair kanıtlanamayan iddialar ortaya atıldı.

Sadece videolara bakarak bu iddiaları ispatlamak zor; çünkü Ermenistan'da yaşayan 30 bin Ezidi'den cephede savaşanların olduğu biliniyor.

Çok sayıda Ermeni hesabının gururla Ezidilerin cephede savaştığını gösteren fotoğraflar paylaşıldı.

Azerbaycan'a yönelik ise Türkiye'nin Suriye'deki militanları savaşmak için Azerbaycan'a gönderdiği de öne sürüldü.

Türkiye bu iddiaları yalanladı. (Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı'ndan yetkililer de BBC Türkçe'ye, "130 bin güvenlik görevlimiz var, daha önce Suriye'ye savaşmaya giden Azeri vatandaşlarını 'terörizm' suçlamasıyla hapse atarken Suriye'den yabancı savaşçı getirmeyi istemeyiz, sonra bir de onları temizlemek var" açıklaması yaptı)

BBC Arapça'ya konuşan Suriyeli bir muhalif, geçen hafta 2 bin dolar karşılığında diğer savaşçılarla birlikte Suriye'nin kuzeyinden Azerbaycan'a gönderildiğini iddia etti.

Spekülasyonlar sosyal medyada bazı viral videoların dolaşıma girmesiyle hız kazandı; ancak bu videolar doğrulanamadı.

Uluslararası destek

Online platformlar Azeriler ve Ermenilerin amaçlarına uluslararası destek ve farkındalık aradıkları araçlar haline dönüştü.

Başta Ermeni kökenli Kim Kardashian olmak üzere sosyal medya aktivitesi bölge dışında yaşayanlar tarafından körüklendi.

BBC analizi, sosyal medyada çatışmalarla ilişkili kimi popüler kelimelerin yükselişe geçtiğini buldu.

Ermenistan ve Azerbaycan kelimeleri Facebook'ta sırasıyla 20 ve 17 milyon etkileşim aldı.

Bu arada iki hükümet de devreye girerek bu yürütülen kampanyalara destek verdi.

Azerbaycan Savunma Bakanlığı ordunun ilerleyişini ve askeri kazanımları kutlayan paylaşımlarda bulundu.

Bir video 100 bin görüntü aldı.

Facebook bazı hesapları kapattı

İki ülke arasında yaşanan enformasyon savaşlarında online olarak büyük çapta koordinasyon yapıldığı da görülüyor.

Ermenistan'daki online konuşmalarda Haziran ayındaki çatışmalar sırasında iyi bir şekilde koordine olunmamasının sorun olarak dile getirildiği, o yüzden son haftalarda sosyal medya çabalarının artırıldığı görülüyor.

Bu amaçla Facebook'ta "siber ordular" ya da "medya savaşçıları" gibi isimlerle özel gruplar kurulduğu görüldü.

İki hafta önce yaratılan bir grubun 100 binden fazla üyesi var.

Azerbaycan tarafında da aynı şekilde çok sayıda yapılan paylaşım var.

Avustralya merkezli Uluslararası Siber Politika Merkezi (ICPC) eylül ayının sonu itibarıyla çatışmalarla ilişkili etiketlerle kurulan Twitter hesaplarının sayısında artış olduğunu tespit etti.

Bunların arasında gerçek kullanıcılar olduğu gibi şüpheli ya da gerçek olmadığı düşünülen aktiviteler de var.

Facebook ise Azerbaycan ile ilişkili olan kimi hesapları kaldırma girişiminde bulundu.

Sahte olmasından şüphe edilen 589 Facebook hesabı, 7 bin 906 sayfa ve Instagram'da 447 hesap bulunduğu aktarıldı.