Egeli Edebiyatçılardan "Türkçe Çevirmenler Sözlüğü" Projesi

Proje ile Türk edebiyatına katkıda bulunan ve Türk edebiyatının çeviri yoluyla zenginleşmesine katkı sağlayan çevirmenlerin veri tabanı oluşturulacak.

Yapılan çalışmada uzun bir yöntem arayışından sonra başta Ege Üniversitesi Kütüphanesi, Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ve Milli Kütüphane kayıtlarını barındıran veKültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK ULAKBİM'in Ulusal Toplu Katalog veri tabanından yararlanılarak yabancı dilden Türkçeye aktarılan eserler ele alındı. Çalışmada, Cumhuriyet'in ilk yıllarından 2016 yılına kadar Türkçeye aktarılan nesir, nazım ve tiyatro gibi edebi türlerine göre çeviriler incelenerek Toplam 18 bin 741 eser ve 6 bin 6 çevirmen kaydına ulaşıldı.

"Türkçe Çevirmenler Sözlüğü" çalışması ile ilgili bilgi veren Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim Tercümanlık Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Tahir Öncü, "Çalışmanın temel hedefi; yabancı dilden Türkçeye aktarılmış eserlerin listesini oluşturmak ve böylece çeviribilim literatüründe yeni araştırma alanı olan 'çevirmenler araştırması' çalışma alanını oluşturmaktır. Sözlük çalışmasında Türkçeye yapılan çevirileri listelemenin yanı sıra, çevirmenlerin hayatları da ele alınacak. Böylece, çeviri ve çevirmen veri tabanını oluşturmak ve güçlendirmek amacıyla biyografik çalışmaları yapılacak" diye konuştu.

"Biyogram"

"Türkçe Çevirmenler Sözlüğü" projesi ile Doç. Dr. Mehmet Tahir Öncü, çeviribilim literatürüne "biyogram" olarak adlandırdığı bir kavram da kazandırmış oldu. "Biyogram" kavramına açıklık getiren Doç. Dr. Öncü, "Biyogram, bir kişinin hayatındaki önemli tarihleri, olayları ve evreleri anlatan kısa bir hayat hikâyesidir. Biyogram Yunanca kökenli bir kelimedir. Bios "yaşam" ve gramma "yazı" kelimelerinden türemiştir; yaşam yazısı veya yaşam öyküsü anlamına gelmektedir. Biyogramda yer alan bilgiler kişinin hayatındaki en önemli bilgilerle sınırlıdır. Biyogram sözcüğü sıkça duyulan "Biyografi" sözcüğü ile karıştırılmamalıdır; biyografi sözcüğü daha kapsamlı bir çalışmayı beraberinde getirmektedir; biyogram sözcüğü ise kısa ve öz bir şekilde kişisel bilgilerin aktarılmasını gerektirir" dedi.

Doç. Dr. Öncü, "Projede çalışan Lisansüstü öğrencilerin yanı sıra yurtiçi ve yurtdışı üniversitelerinde görevli filoloji ve çeviribilim bölümlerinden öğretim üyeleri ve alanlarında uzmanlaşmış çeşitli mesleklerden kişiler bulunuyor. Bu bağlamda çeviribilimin çeşitli alanlarında araştırmalarda bulunmak, çeşitli bilim dallarıyla disiplinlerarası çalışmalar yürütmek ve aynı zamanda bilimsel yayın etkinliklerini gerçekleştirmek amacıyla çalışma grupları oluşturuldu. Projenin ön çalışması olarak 2017-2018 eğitim-öğretim yılında etkin bir ekiple Türk edebiyatından Almancaya eser aktaran çevirmenler ele alınarak 'Türkisch-Deutsches Übersetzerlexikon' (Türkçe-Almanca Çevirmenler Sözlüğü) veri tabanı oluşturuldu. Bu çevirmenler için çevirmen biyogramları hazırlanarak Almanca olarak hazırlanan web sitesinde yayınlandı. 'Türkçe-Almanca Çevirmenler Sözlüğü' projesini Almanya Johannes Gutenberg Üniversitesi (Mainz) Mütercim Tercümanlık Bölümü'nde görevli Prof. Dr. Andreas Kelletat ile birlikte yürüttük. Konu ile ilgili çok sayıda makale ve bildiriler yayınlandı. Türk edebiyatına ait edebi eserlerin hangi çevirmenler tarafından Almancaya çevrildiğini içeren "Türkisch-Deutsches Übersetzerlexikon" adlı kitap çalışması da en kısa zamanda yayınlanacak" dedi.

Yeni çalışmalar yolda

Doç. Dr. Mehmet Tahir Öncü, Türkçe-Almanca Çevirmenler Sözlüğünde kazandığı tecrübe ve deneyimlerinden yola çıkarak 2018-2019 eğitim-öğretim yılında dinamik Lisansüstü bir ekiple "Türkçe Yunanca Çevirmenler Sözlüğü" projesine başladıklarını belirtti. Doç. Dr. Öncü "Türkçe Yunanca Çevirmenler Projesi"ni İstanbul Üniversitesi Çağdaş Yunan Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalında profesör olarak görev yapmakta olan Damla Demirözü ve onun kurduğu ekiple yürütüyoruz. Demokritus Trakya Üniversitesi (Komotini, Yunanistan) Karadeniz Ülkelerinin Dili, Edebiyatı ve Kültürü Bölümü'nden Doç. Georgios Salakidis'i de ekibimize dahil ederek "Türkçe-Yunanca Çevirmenler Sözlüğü" için güçlü bir kadro kurduk. Kısa bir sürede hazırlanan Yunanca web sitesinde Türkçe biyogramlar yayınlanmaya başladı. Tıpkı 'Türkçe-Almanca Çevirmenler Sözlüğü' projesi kapsamında olduğu gibi 'Türkçe-Yunanca Çevirmenler Sözlüğü' projesi kapsamında da Türk edebiyatına ait edebi eserlerin hangi çevirmenler tarafından Yunancaya çevrildiğini içeren makale, bildiri, kitap çalışmaları gibi bilimsel yayınlar da gerçekleştirilecek" diye konuştu.

Bu iki büyük ve kapsamlı çalışmanın ardından önümüzdeki yıllarda Mısır-Kahire Ain Shams Universitesi'nde görevli Nahla Tawfik ile "Türkçe-Arapça Çevirmenler Sözlüğü" ve Bulgaristan Paissij Hilendarski University of Plovdiv'de öğretim üyesi olan Ljubka Lipceva-Prandzeva ile "Türkçe- Bulgarca Çevirmenler Sözlüğü" için ön görüşmeler yapıldğını belirten Doç. Dr. Öncü,ön hazırlık amacıyla web sitesinin Arapça ve Bulgarca olarak yayınlandığını söyledi