Fetihten Kalan 549 Yıllık Vakfiye

İstanbul'un fethinden 10 sene sonra düzenlenen 65 metre uzunluğundaki Ayasofya Camisi Vakfiyesi, Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki din, eğitim ve sosyal hayat alanında faaliyet gösteren 12 kuruma ait hizmetler düzenleniyor.

AA muhabirine bilgi veren Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkan Vekili Adnan Torun, Türk-İslam kültürünün önemli kurumlarından vakıfların sosyo-ekonomik ve kültürel birçok konuyu içerdiğini ve Osmanlı Devleti'nde farklı tür ve amaçlı vakıflar kurulduğunu söyledi.

Vakfiyeleri, herhangi bir malı vakfeden tarafından vakfın idaresiyle ilgili hazırlanmış nizamnameler olarak tanımlayan Torun, bu belgelerde genel olarak

"Allah'a hamd ve sena, salat ve selamdan sonra hayır işlemeye teşvik edici ayet ve hadis"lere yer verildiğini ifade etti.

Torun, vakfiyelerin vakfın kuruluş amacının yer aldığı giriş bölümüyle başladığını, bu bölümü hizmet şartları ve esaslarının yer aldığı ikinci bölümün izlediğini, vakfa yönelik müdahaleyi önlemek için yazılan beddua bölümüyle son bulduğunu anlattı.

-Vakfiyeler arasında oldukça önemli bir örnek-

Ayasofya Camisi Vakfiyesi'nin vakfiyeler arasında gerek şekil, gerekse içerik olarak oldukça önemli bir örnek teşkil ettiğini vurgulayan Torun, bu belgenin Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkanlığının Kuyud-ı Kadime arşivinde muhafaza edildiğini ve aynı zamanda Server Efendi Sergi Salonu'nda sergilendiğini belirtti.

Dışı atlasla kaplı, 65,30 metre uzunluğunda ceylan derisi üzerine yazılı vakfiyenin, fetihten 10 sene sonra Arapça olarak kaleme alındığını dile getiren Torun, şöyle devam etti:

"Vakfiyenin bu özelliklere haiz başka bir nüshası bulunmamaktadır. Vakfiye kapsamında toplam 2 bin 508 dükkanla değişik sayıdaki, hücre, menzil, mahzen gibi yerlere ait gelirler vakfedilmiştir.

Vakfiye kapsamında Fatih Camisi, Ayasofya Camisi, Zeyrek Camisi, Eski İmaret Camisi, Dar'ül Feth Camisi, Şeyh Vefa-Zade Camisi başta olmak üzere Dar'ül Şifa, Medrese, İmaret-i Amire Mutfağı gibi dini, eğitim ve sosyal hayatta faaliyet gösteren 12 müesseseye ait hizmetlerle harcamaları yer almaktadır.

Fatih Camisi için bir hatip, iki imam, on iki müezzin, on hafız, yirmi cüz okuyan, on salavat-ı şerife getiren, her gün 3 bin 500 kez Kelime-i Tevhid çeken yirmi kişi, altı kayyım gibi dini vecibelerin yerine getirilmesini sağlayacak kişilerin yanında kandilleri yakmak için dört, tuvalet bakımı için ise iki kişi görevlendirildiği ifade edilmektedir. Ayrıca cami için gerekli olan lamba yağı ve kandil ipliği gibi değişik türdeki harcamalara ait giderler de vakfiyede sıralanmıştır."

-Vakfiye, Prof. Dr. Ahmet Akgündüz tarafından yayımlandı-

Ayasofya Camisi başta olmak üzere belirtilen camilerin her biri için dini görevli, temizlik ve idari işler gibi gider kalemlerini içeren ayrıntılı bilgiler bulunduğuna işaret eden Torun, "Önemli eğitim merkezlerinden olan medreselere de vakfiye içeriğinde yer verilmiştir. Bir müderris, bir asistan, on beş talebenin yanında kapıcı, hizmetçi, farraş gibi görevlilerin yer aldığı medreseyle ilgili görev ve giderlere de vakfiyede yer verilmektedir" dedi.

Dar'ül şifa'da bir tabip, bir cerrah, bir eczacı, bir ecza depocusu, bir göz tabibi, bir harç alım-satıcısı, kapıcı ve duvarlara yazılan yazıları silmekle görevli kişiler gibi idari hizmetlilerin yanında gıda, ilaç ve şurup harcamalarını içeren gider kalemlerine dair verilerin de vakfiyede geniş yer tuttuğuna değinen Torun, şunları anlattı:

"Çalışanlar, talebeler ve kimsesizler için yemek hizmeti veren İmaret-i Amire Mutfağı için, 2 müd un, 240 okka koyun eti, 6 kile pirinç, yarım kilo nohut gibi yemek yapımında kullanılan malzemelerin giderleriyle Ramazan geceleri, Cuma ve Bayram günleri için 42 okka saf bal ve 62 okka zagfera hazırlandığını vakfiyeden öğrenmekteyiz.

Vakfiye, vakfın idaresinde görevli kişilerin altı ayda bir şahitler huzurunda toplanıp, vakfiye şartlarına göre görevlerin ifası, eksiklik ve hataların dile getirilip önleyici tedbir ve yaptırımların alınmasını da ifade etmektedir."

Vakfiyenin, vakfı eksiltmek, bozmak, değiştirmek için uğraşanların Allah'ın, meleklerin ve insanların lanetiyle ebediyen cehennemde kalmasını belirten bedduayla son bulduğunu kaydeden Torun, "Ayasofya Camisi Vakfiyesi 5 sene önce Rotterdam İslam Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet Akgündüz tarafından yayımlandı" diye konuştu. - ANKARA