Gölge Topları: Su Rezervlerini Korumak

Amerika Birleşik Devletleri Los Angeles'da dışarıdan bakıldığında oldukça ilginç görünen, aslında oldukça zekice bir yöntem uygulanmaya başlandı. Gölge topu adı verilen 10 santimetre çapındaki polietilenden yapılan tam 96 milyon adet top, şehrin su rezervinin üstünü kaplamak için kullanıldı.

XavierC şirketi tarafından üretilen gölge topları ultraviyole ışığa karşı direnç gösteren özel bir kaplamaya sahip ve şirket tarafından 25 yıla kadar dayanıklı olabileceğini söyleniyor. Yerine yenileri getirilmeden önce 10 sene boyunca bu şekilde kalmaları planlanıyor. Üstelik bu topların birim maliyeti 1 lira kadar. Toplam maliyeti yaklaşık olarak 96 milyon lira. (Birim maliyeti 36 cent, toplamda 34 milyon dolar)

Bu topların içerisi ağırlık yapması için biraz su ile doldurulmuş durumda. Böylece su üzerinde daha sabit bir şekilde durabiliyorlar. Ayrıca su seviyesinin yükselmesiyle yüzey alanı artacağı için, toplar üst üste duracak miktarda fazlaca atılmış. Böylelikle su seviyesi yükseldiğinde üstte kalan toplar düşerek yüzeyi tamamen kaplayabiliyor.

Kimse suyun üzerinde duran siyah bir şeyler görmek istemeyecektir, kabul edelim güzel bir su manzarasını simsiyah bir şekilde kaplayarak kesinlikle mahvediyor. Fakat çok önemli bir amaç için.

Aslında bu toplar yeni bir icat değil. Daha önceleri özellikle hava alanlarında su alanlarını kuşlardan uzak tutmak ve petrol alanında suyun buharlaşmasını önlemek gibi amaçlar için kullanılıyordu.

Buradaki esas amaç ise suyun buharlaşmasını önlemekten ziyade zararlı kimyasallardan onu korumak. Böyle bir su rezerverinde doğal olarak oluşan bromit, suyu temizlemek için kullanılan klor ve "güneş ışığı" ile temasa geçtiğinde kanserojen olarak kabul edilen bromatı oluşturuyor. Bu kirlilik yüzünden 2007 yılında Los Angeles Su ve Enerji Departmanı 600 milyon galon suyu boşaltmak zorunda kalmıştı. Kirliliğin temizlenmesi ise 4 ay sürmüştü. Ayrıca gölge topları suda zararlı mikroorganizma ve alg gelişimini de engelleyerek suyun daha temiz kalmasını sağlayacak.

Peki topların kendisi suya ve dolayısıyla insan sağlığına zarar verir mi? Sonuçta, gölün yüzeyinde milyonlarca plastik parçası var ve kanserojen etki yaratabilir şeklinde düşünenler oluyor.

Hayır. Bu toplar özel olarak üretilmişler ve hiçbir biçimde kanserojen etkiye sahip değiller. Günlük hayatta kullandığımız plastiklerden farklı olarak Güneş ışığı altında moleküler yapılarını kaybedip bozunmuyorlar ve ayrıca sudan da etkilenmiyorlar. Yani, neredeyse tıbbi amaçla kullanılan plastik ürünler kadar güvenliler.

Gölge topları ayrıca Güneş ışığının büyük bir bölümünü yansıtarak suyun bir miktarını buharlaşmaktan kurtarıyor. Birçok insan, yanlış bilgi nedeniyle siyah rengin Güneş ışığını yansıtmayacağını düşünüyor. Oysa toplar siyah olmasına karşın, Güneş'in en yüksek enerjili ışınları olan ultraviyole dalga boyunu yansıtıyor. Evet, siyah toplar görünür ışığın büyük bölümünü emiyor ve yansıtmıyor. Ancak, ultraviyole ışığı geri yansıtıyor. Çünkü toplar ultraviyole ışığı yansıtacak biçimde özel bir kaplamaya da sahip.

Güneş ışığı altında "bronzlaşmanızın" nedeni de aslında budur. Ultraviyole ışık, görünür ışıktan çok daha fazla enerjiye sahiptir ve çarptığı yere büyük miktarda ısı enerjisi aktarır. Cildiniz bu ışınlara karşı kendini savunmak üzere melanin pigmentlerinin sayısını artırarak korunmaya çalışır.

Los Angeles Belediye Başkanı Eric Garcetti: "Gölge topları suyun buharlaşarak gökyüzüne karışması yerine buharlaşmanın önüne geçerek her yıl 300 milyon galon suyu koruyacak" dedi.

Yılda 300 milyon galon su aslında büyük bir sayı değil. Sadece geçtiğimiz Haziran ayında Los Angeles 13.6 milyar galon su tüketti. Fakat düşük bir yüzde de olsa, oldukça önemli bir miktar ve bu bir kazanç. Peki, suya bunca topu salmak yerine gölün üstü niçin bir branda ile kaplanmıyor? Böylelikle suyun buharlaşmasının da önüne geçilmiş olmaz mı?

Hayır. Eğer bir su rezervinin üzerini branda ile kaplarsanız, gölün "hava almasının" önüne geçmiş olursunuz. Göldeki oksijen oranı düşer ve çürükçül bakterilerin sayısında artış olur. Bu da hem gölün ekosistemini yok eder, hem de zararlı gaz salınımını artırarak suyun toksik bir yapıya bürünmesine neden olur. Yani, bir süre sonra gölün suyu içilemez hale gelir. Oysa topların arasında bulunan boşluklar gölün doğal biçimde hava almasına engel olmaz. Ayrıca gölden salınan toksik gazlar da bu boşluklardan çıkıp havaya yayılarak gölde toksik kirlilik oluşmasını engeller.

Ögetay Kayalı – Zafer Emecan/

Kaynaklar

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7. 8.