Görüş - Müesses Nizam ve Ruhani'nin İmkansız Görevi - Son Dakika
Güncel

Görüş - Müesses Nizam ve Ruhani'nin İmkansız Görevi

Görüş - Müesses Nizam ve Ruhani\'nin İmkansız Görevi

İran cumhurbaşkanlığı seçimlerinin üstünden bir ay geçmiş olmasına rağmen, seçim sonuçları İran'ın siyasi elitleri arasındaki hararetini korumaya devam ediyor.

23.06.2017 12:55
Twitter'da Paylaş Facebook'da Paylaş WhatsApp'da Paylaş

SELİM CELAL- İran cumhurbaşkanlığı seçimlerinin üstünden bir ay geçmiş olmasına rağmen, seçim sonuçları İran'ın siyasi elitleri arasındaki hararetini korumaya devam ediyor. İran meclisine ve Ayetullah Humeyni'nin türbesine yapılan çifte saldırı dahi seçim tartışmalarını gölgelemeye yetmedi. Bununla birlikte, seçimleri düzenlemekten sorumlu içişleri bakanıyla seçimleri denetleme organı Muhafızlar Konseyi'nin arasında günlerce süren ihtilafın ardından, sonunda Muhafızlar Konseyi 'beyaz sarıklı' Hasan Ruhani'nin 'siyah sarıklı' (Şiilikte geleneksel olarak seyyidler siyah sarık sarabilir) İbrahim Reisi karşısında kazandığı zaferi onayladı. Ne soy olarak nispeti ne de İmam Rıza Türbesi'nin emanetçi muhafızı olmak Reisi'ye cumhurbaşkanlığını kazandırabildi.

Aslında Reisi de dini altyapısının kendisine seçimleri kazandırmaya yetmeyeceğini hissediyordu. Bu nedenle şahsi ve siyasi seviyelerde senelerdir savunageldiği birçok düsturu, genç seçmenleri cezbedebilmek için çiğnedi. Bu bağlamda en dikkat çekici örnek, bir yeraltı rap sanatçısı olan 'Tataloo' ile oturup sohbet ettiği ve sosyal medyada çokça paylaşılan bir video klibin yayınlanması oldu.

Reisi'nin seçimde temsil ettiği muhafazakar cenah, Cumhurbaşkanı Ruhani'nin hükümetini, sanatçılara ve müzik etkinliklerine müsamaha gösterdiği için eleştiriyordu. Muhafazakarlar sanatçıları da müzik organizasyonlarını da Batı'nın kültürel saldırılarının bir parçası olarak görüyorlar. Reisi'nin kayınpederi ve aynı zamanda Meşhed'de kılınan Cuma namazlarının imamı ve Dini Lider'in şehirdeki temsilcisi olan Alemü'l-Hüda, eyaletteki her türlü müzik organizasyonuna tek başına direniyordu. Reisi'nin bu konudaki samimiyetini sınamak için, Tataloo'ya Meşhed'de konser izni çıkartmasını istemesi için birileri Cumhurbaşkanı Ruhani'ye tavsiyede bulunmalı.

Esasen hem muhafazakar hem de ılımlı-reformcu cenah, İslam Cumhuriyeti'nin demokratik olmayan yapısına güvenme konusunda 'aynı sayfadalar'. Aralarındaki tek fark, bu siyasi sistemin nasıl bir yöntemle kurtarılması gerektiğine dair görüşlerinde. Dış politika alanında, muhafazakarlar çatışmayı tercih ederken ılımlı-reformcular uzlaşmak gerektiğine inanıyor. Aynı şekilde, muhafazakar cenah iç siyasette bir 'demir-yumruk' tavrı kullanılmasını, ılımlı-reformcu cenah ise kadife yumruğu tercih ediyor. Bu yüzden, İslam Cumhuriyeti'nde bu iki yaklaşımdan hangisi galip gelirse gelsin, iktidar tekeli din adamlarında olmaya devam edecek. Dolayısıyla seçimlerden olağanüstü neticeler beklenmemeli. Ancak buna rağmen 12. cumhurbaşkanlığı seçimleri ortaya tartışmayı gerektiren bazı meseleler koydu ve bunlara ışık tuttu.

- Seçim hilesi iddiaları

İslam Cumhuriyeti'nde seçimlerin idaresi konusunda her zaman soru işaretleri olmuş, fakat bu sorular müesses nizamdan hiçbir zaman ilgi görmemiştir. İran'ı yöneten elitler bu soruları genellikle İslam Cumhuriyeti'nin düşmanlarına, Siyonizmin ve emperyalizmin ajanlarına izafe ederler. Fakat 12. cumhurbaşkanlığı seçimleri bu eğilimi tamamen tersine çevirdi: İslam Cumhuriyeti'nde ilk kez müesses nizamın desteklediği bir aday seçimlerde hile yapıldığı iddiasını ortaya attı.

Seçimden sadece birkaç saat sonra İbrahim Reisi'nin seçim kampanyasından sorumlu en üst düzey yetkili, yapılan usulsüzlüklerin seçim suçları seviyesini aştığını ve organize hileye girdiğini iddia etti. Reisi ayrıca Muhafızlar Konsey'inin başı olan Ayetullah Ahmed Cenneti'ye bir mektup yazarak seçimler esnasında yapıldığı iddia edilen usulsüzlük ve hileleri protesto etti. Ayrıca iddiasını desteklemek üzere yüzlerce belge sunduğu da açıklandı.

- Muhafızlar Konseyi'ne protesto

Seçim sürecinin yönetimine dair eleştirilere ilaveten, İslam Cumhuriyeti'nin bütün bir seçim sistemine karşı muhafazakar cenahın içinden bir şekilde meydan okunmuş oldu. Nitelikleri uygun görülmediği için Muhafızlar Konseyi tarafından adaylığı reddedilen eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ve yardımcısı Hamid Bekai oy kullanma merkezine birlikte gittiler. Ahmedinejad'ın hangi adaya oy verdiği net olmamakla birlikte, Hamid Bekai oy pusulasını gazetecilere gösterdi. İşin garip tarafı, Bekai oy pusulasına nitelikleri onaylanmış ve resmen tanınan bir adayın ismini yazmak yerine Ahmedinejad'ın ismini yazmıştı. Bekai'nin bu hareketi Muhafızlar Konsey'ine, onun adayları inceleme yöntemine ve İslam Cumhuriyeti'ndeki seçim sisteminin meşruiyetine yönelik yapılmış açık bir protesto olarak okunabilir.

On ikinci cumhurbaşkanlığı seçimleri aynı zamanda muhafazakar cenahın yönelimini de değiştirdi. Adından da anlaşılacağı gibi, 'muhafazakar cenah' devrimci fikirleri savunuyor ve İslam Cumhuriyeti'nin ideallerine vurgu yapıyor. Öte yandan, reformcu cenah sol kanattan doğdu ve eşitlikçiliğe odaklanıyor. Seçim kampanyasında muhafazakar adaylar solcu izlenimi verdiler ve ekonomik konular üzerine yoğunlaştılar. Örneğin, 'yüzde 4 zenginle' 'yüzde 96 fakir' arasında olduğu söylenen uçuruma muhafazkar adaylar vurgu yaptı, ılımlı-reformcular değil. Bu hal, İslam Cumhuriyeti'ndeki siyasi güçler arasında ideolojik bir kriz olduğunu gösteriyor.

- Ruhani'nin son dakika stratejisi

Bununla birlikte, seçim sonuçları artık tasdik edilmiş halde ve Ruhani önümüzdeki dört yıllık dönemde İslam Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanı olarak görevde kalacak. Ancak zaferini önceki dönemdeki performansına değil, seçimden önceki son günlerde takip ettiği stratejiye borçlu. Yürütme hariç bütün devlet mekanizmasının Reisi'nin arkasında saf tuttuğunu gördüğünde, Ruhani için seçimler bir hayat-memat meselesi haline gelmişti. Sonuç olarak, (yer yer kırmızı çizgileri aşacak derecede) sistem eleştirilerine hız verdi. Eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi'nin resminin dahi asılması İran'da resmen yasaklanmış olmasına rağmen, Cumhurbaşkanı Ruhani halk buluşmalarında kendisini dinleyenlere Muhammed Hatemi'nin selamlarını iletti. Ayrıca Yeşil Hareket'in liderlerinin ev hapsinin bitirilmesi konusunda da açıkça konuştu. Hepsinden öte, Muhafızlar Konseyi, Devlet Televizyonu, Devrimi Muhafızları gibi tamamı Dini Lider'in doğrudan kontrolü altında olan, cumhuriyetçi olmayan kurumları eleştirdi.

- Ruhani'yi bekleyen zorluklar

Cumhurbaşkanı Ruhani'nin seçim stratejisi kendisini artık geri dönüşü olmayan bir noktaya getirdi. Bu sloganlardan geri çekilmek çok zor. İslam Cumhuriyeti'nde iktidarın en fazla yüzde 20'sini elinde tutacak olmasına rağmen, birkaç önemli zorluğu ele almak durumunda. Bu zorluklar üç temel konuya ayrılabilir:

Birincisi, Ruhani halkta çok büyük beklentiler yarattı. İranlılar Cumhurbaşkanı Ruhani'nin cumhuriyetçi olmayan kurumların ve paralel yetkililerin yetki tecavüzlerine karşı durmasını bekliyorlar. Bu paralel yapılar, devletin içindeki devletler. Bu halleriyle Ruhani'nin yetkisini baltalamak ve hükümetinin resmi emirlerine meydan okumak için ortaya çıkan hiçbir fırsatı kaçırmıyorlar. Örneğin, seçimden sadece yedi gün sonra, Devrimi Muhafızları, görünüşte İslam Cumhuriyeti'nin dış politika alanındaki en önemli belirleyicisi konumunda olduğunu ortaya koymak için, balistik füzelerin üretildiği yeni bir yeraltı tesisini ortaya çıkardı. Devrim Muhafızları, Tahran saldırılarından sonra, İran dış politikasındaki rolünü pekiştirmek için yi bir fırsat yakalamış oldu. Şimdiden doğu Suriye'deki DEAŞ mevzilerine meçhul sayıda füze attı. Bu arada Devrim Muhafızları'nın sözcüsü, Suudi Arabistan'ı kastederek, bu saldırıların DEAŞ'ın bölgesel müttefiklerine açık birer ikaz olduğu vurgusunu yaptı.

Ruhani'nin iktidarın en fazla yüzde 20'sine sahip olduğu göz önüne alındığında, bu kurumları kontrol altına alması kolay olmayacak. Ruhani de bu gerçeğin farkında. Böyle olmasına rağmen, Ruhani 3 Haziran'da İran ulusunun sadece bir Dini Lider ve bir anayasa kabul ettiğini, dolayısıyla hükümetin 'her şehirde bir dini lider' meselesine tahammül göstermeyeceğini söyledi.

- Sünniler için bir ilk

İkincisi, seçim sonucunun mikro analizi, etnik-dini azınlıkların, özellikle Sünnilerin, Cumhurbaşkanı Ruhani'nin zaferinde önemli rol oynadığını gösteriyor. Aslında Sünniler cumhurbaşkanlığı seçimlerinde daima belirleyici olmuştur. Fakat bu kez oynadıkları rol çok açıktı; kimse bunu görmezden gelemedi. Bu nedenle Sünnilerin fiili lideri konumundaki Şeyhülislam Mevlana Abdülhamid, Cumhurbaşkanı Ruhani'nin seçim kampanyasının aktivistlerinden oluşan kalabalığa hitap etmek için 24 Mayıs'ta Tahran'a davet edildi. İlginçtir ki konuşmasının özünü, siyasi laikliğe yapılan net bir talep oluşturdu. Belki de türünün ilk örneği olarak, siyasi laiklik talebi bir hükümet binasında, bir din adamı tarafından, bir siyasi toplantı sırasında ortaya kondu. Mevlana Abdülhamid'in konuşması, dinleyiciler tarafından beğenildi. "Mevlana Abdülhamid'e selam olsun!" sloganıyla takdir edildi ve alkışlandı. Sünni bir din adamının, Şiilerin başkentinin merkezinde, çoğunluğunu Şiilerin oluşturduğu bu kadar büyük bir kalabalık tarafından takdir edilmesi de yine bir ilkti.

- Sünniler huzursuz

Fakat kutlamalar ve takdirler geride kaldı. Müesses nizam, Sünnileri, Cumhurbaşkanı Ruhani'ye verdikleri destekten dolayı affedemez. Onları sonuna kadar gözetim atlında tutacaktır. Diğer bir deyişle Sünni topluluk, kendisini fillerin savaşının ortasında buldu. Müesses nizam azınlıklara, oylarını Ruhani'ye vererek boşa harcadıklarını ispatlamaya çalışacaktır. Belki de bu nedenle, seçimlerden sadece 10 gün sonra, 30 Mayıs'ta Sünnilerin Tahran'daki mescidi işgal edildi, kırılıp döküldü ve mühürlendi. Etnik-dini azınlıklar, müesses nizamın elinde yaşayabilecekleri bu tür mağduriyetlerden kendilerini korumak için, Cumhurbaşkanı Ruhani'nin anayasal yetkisini kullanmasını bekliyor.

- Hamaney ile Ruhani arasındaki aşikar kavga

Son olarak, Cumhurbaşkanı Ruhani'nin asıl meydan okuması, Dini Lider'in halefinin kim olacağı meselesiyle ilgili. Hiç şüphe yok ki Reisi müesses nizamın halef adayıydı. Seçimi Reisi kazanmış olsaydı Dini Lider kendisini gayrı-resmi olarak aday gösterebilir, böylece bu dünyadan gözleri arkada kalmadan göçebilirdi. Hatta bazı analistler bile, Reisi'nin muhtemel bir halef olduğu hakkında spekülasyonlarda bulunmuşlardı. Ancak bundan sonra, Reisi'nin ismini Dini Lider'in muhtemel bir halefi olarak zikretmek söz konusu dahi olamaz. Önümüzdeki dört sene boyunca yürütmenin başında Ruhani'nin bulunacak olması, halefin kim olacağı meselesini iyice karmaşık hale getiriyor. Belki de bu sebeple Dini Lider, İbraim Reisi'yi seçime katıldığı ve gösterdiği gayretler için alkışlarken, Cumhurbaşkanı Ruhani'ye basit bir tebriki dahi çok gördü.

- Yeni dini lidere dair senaryolar

78 yaşındaki Dini Lider ardında bir halef bırakmadan ölürse, İran Anayasası'nın 111. maddesi ışığında yeni dini lider tayin edilene kadar, üç üyeli dini liderlik konseyi ülkeyi yönetir. İslam Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanı olarak Ruhani, bu konseyin üyelerinden biri olacaktır. Sadece bu da değil; Ruhani uzmanlar meclisinin de üyesi ve dolayısıyla öyle bir durumda Ruhani'nin oynayabileceği büyük anayasal rolün farkına varmalıyız. Gerçekten durum böyle olursa, Ruhani için idealden kötüye doğru derecelendirebileceğimiz dört senaryo öngörülebilir.

Birincisi, 1989'daki Hamaney gibi, Cumhurbaşkanı Ruhani bir sonraki dini lider olur.

İkincisi, Ali Ekber Haşimi Rafsancani gibi, Ruhani 'cübbesinin kolundan' bir ismi çıkarır ve onun bir sonraki dini lider olması için şartları zorlar.

Üçüncü ihtimal, İran'ın Mihail Gorbaçov'u gibi ortaya çıkarak, İslam Cumhuriyeti'nin Hamaney'le birlikte öldüğünü ilan etmek.

Dördüncüsü ise Devrim Muhafızları'nın, kendi dini liderini tayin etmek için sürece müdahil olması ve sonra tıpkı 1981'de Ebu'l-Hasan Beni Sadr'ın başına gelenler gibi, Ruhani'yi görevini bırakmaya zorlaması.

Her bir senaryonun gerçekleşmesi, çeşitli faktörlerin son derece karmaşık bir şekilde etkileşiminin bir sonucu olacaktır.

Mütercim: Ömer Çolakoğlu

* "Görüş" başlığıyla yayımlanan makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansı'nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Kaynak: AA

Son Dakika Güncel Görüş - Müesses Nizam ve Ruhani'nin İmkansız Görevi - Son Dakika

Sizin düşünceleriniz neler ?

  • Samsun'da Uyuşturucu Ticaretinden Gözaltına Alınan Şahıs Tutuklandı
    16:41 Samsun'da Uyuşturucu Ticaretinden Gözaltına Alınan Şahıs Tutuklandı

    Samsun'da uyuşturucu ticareti yaptığı tespit edilen bir kişi, çıkarıldığı mahkemece tutuklandı. Samsun Emniyet Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü ekipleri, yapılan operasyonda uyuşturucu madde ve ticaretinden elde edilen para da ele geçirdi.

  • Sapanca Gölü'nde Yakıt Sızıntısı Sonrası Temizlik Çalışmaları Sürüyor
    16:40 Sapanca Gölü'nde Yakıt Sızıntısı Sonrası Temizlik Çalışmaları Sürüyor

    Kocaeli'de petrol boru hattına müdahale sonucu yaşanan yakıt sızıntısı nedeniyle kirliliğin oluştuğu Sapanca Gölü'nde temizlik çalışmaları sürüyor. Sakarya Büyükşehir Belediyesi ve Su ve Kanalizasyon İdaresi (SASKİ) ekipleri, göldeki kirliliği temizlemek için çalışmalara başladı. Yakıtın gölden ve dere yatağından tamamen bertaraf edilmesi için hızlı bir şekilde müdahale edildiği belirtilirken, içme suyu kanallarının güvenliği sağlandı ve vatandaşların içme suyu konusunda endişelenmemesi gerektiği vurgulandı.

  • CHP İstanbul İl Başkanlığı'nda 'para sayma' görüntüleri soruşturması
    16:40 CHP İstanbul İl Başkanlığı'nda 'para sayma' görüntüleri soruşturması

    CHP İstanbul İl Başkanlığı'nda çekildiği öne sürülen 'para sayma' görüntülerine ilişkin soruşturma kapsamında Şişli Belediye Başkanı Muammer Keskin'in ifadesi ortaya çıktı. Keskin, bağış kampanyası ve paranın harcanmasıyla ilgili sorumluluğun CHP İstanbul İl Başkanlığına ait olduğunu belirtti.

  • Manisa'da Kaçak Tütün Operasyonu: 1 Milyon 200 Bin TL Değerinde Kaçak Tütün Ele Geçirildi
    16:39 Manisa'da Kaçak Tütün Operasyonu: 1 Milyon 200 Bin TL Değerinde Kaçak Tütün Ele Geçirildi

    Manisa'nın Kırkağaç ilçesinde jandarma ekipleri tarafından düzenlenen operasyonda, piyasa değeri 1 milyon 200 bin TL olan kaçak tütün ve tütün mamulleri ele geçirildi. Operasyonda, ev ve eklentilerinde yapılan aramada, 620 bin adet boş makaron, 260 bin adet dolu makaron, 281 kilo 350 gram kıyılmış açık tütün, 186 kilo kıyılmış ambalajlı tütün, 3 adet sigara sarma makinesi, 10 adet makoron doldurma aparatı, bin 200 adet şeffaf makaron poşeti, 2 bin 135 adet kesilmiş bandrol ele geçirildi. Gözaltına alınan şüphelinin adli işlemleri devam ediyor.

  • Kars'ta 8 düzensiz göçmen yakalandı
    16:39 Kars'ta 8 düzensiz göçmen yakalandı

    Kars İl Emniyet Müdürlüğü Göçmen Kaçakçılığıyla Mücadele ve Hudut Kapıları Şube Müdürlüğü ekipleri, kente yasa dışı yollardan giren şahısların yakalanması için çalışmalarını sürdürüyor. Ekipler, kent merkezinde oturma izni veya belgesi bulunmayan 8 Afganistan uyruklu düzensiz göçmeni yakaladı. Göçmenler, işlemlerinin ardından sınır dışı edilmek üzere geri gönderme merkezine gönderildi.

  • Kırıkkale İl Su Kurulu Toplantısı Küresel Isınma ve Su Kaynakları Konularını Görüştü
    16:39 Kırıkkale İl Su Kurulu Toplantısı Küresel Isınma ve Su Kaynakları Konularını Görüştü

    Kırıkkale İl Su Kurulu Toplantısı, Vali Mehmet Makas başkanlığında gerçekleştirildi. Toplantıda, küresel ısınma ve su kaynakları konuları ele alındı. Vali Makas, küresel ısınmanın bir problem olduğunu belirterek, dua ederek küresel ısınmanın tersine dönmesini temenni etti. Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdür Yardımcısı Satuk Buğra Fındık ise iklim değişikliğinin su kaynaklarına etkisini anlattı ve önümüzdeki yıllarda su kaynaklarında yüzde 25 bir azalma öngörüldüğünü ifade etti. Toplantıda alınan kararlar bir üst merciye iletilmek üzere kaydedildi.

  • AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Ömer Çelik: Cumhur İttifakı, Türkiye Yüzyılı için talepleri yerine getirmek için sabırsızlanıyor
    16:38 AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Ömer Çelik: Cumhur İttifakı, Türkiye Yüzyılı için talepleri yerine getirmek için sabırsızlanıyor

    AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Ömer Çelik, Cumhur İttifakı'nın Türkiye Yüzyılı için talepleri yerine getirmek için sabırsızlandığını söyledi. Çelik, Karataş İlçe Başkanlığı ve MHP'nin Karataş Belediye Başkan adayı Necip Topuz'a destek istedi. Ayrıca, Çelik Yumurtalık ilçesinde de MHP'nin Belediye Başkan adayı Aydın Kütükoğlu'nu destekleyeceklerini belirtti.

  • Muharrem İnce Bursa'ya ziyaret gerçekleştirdi
    16:37 Muharrem İnce Bursa'ya ziyaret gerçekleştirdi

    Memleket Partisi Genel Başkanı Muharrem İnce, Bursa'ya gelerek esnaf ziyaretinde bulundu ve basın açıklaması yaptı.

  • Kars'ta Cumhur İttifakı Seçim Çalışmaları Devam Ediyor
    16:37 Kars'ta Cumhur İttifakı Seçim Çalışmaları Devam Ediyor

    Kars'ta Cumhur İttifakı'nın seçim çalışmaları sürüyor. 65. Hükümet Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Ahmet Arslan, AK Parti Milletvekili Adem Çalkın, Cumhur İttifakı Belediye Başkan Adayı Prof. Dr. Ötüken Senger'e destek için esnaf ziyareti yaptı. Esnaf ve vatandaşların yoğun ilgisiyle karşılanan Cumhur İttifakı heyeti, projeleri anlattı ve vatandaşların oylarına talip olduklarını belirtti.

  • CHP Genel Başkanı Özgür Özel Turgutlu'da Halk Buluşması Yapacak
    16:37 CHP Genel Başkanı Özgür Özel Turgutlu'da Halk Buluşması Yapacak

    CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Manisa'nın Turgutlu ilçesinde halk buluşmasının finalini gerçekleştirecek. Buluşma, Turgutlu Belediye Başkan Adayı Çetin Akın ve Manisa Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Ferdi Zeyrek'in katılımıyla gerçekleşecek.


Advertisement