Afganistan'ın "son Yahudi"sinin tahliyesinde rol alan Haham Chitrik AA'ya konuştu (2)

Afganistan'ın son Yahudisi olarak bilinen Zebulun Simantov'un, Türkiye tarafından güvenli şekilde Kabil'den tahliye edilerek İstanbul'a getirilmesinde rol olan Haham Mendy Chitrik, "Türkiye, geçmişten bu yana çok sayıda insanı kurtardı." dedi.

Müslüman ülkelerdeki Yahudi toplulukları ve hahamları desteklemek için faaliyet gösteren İslam Ülkelerindeki Hahamlar Birliğinin (ARIS) yönetim kurulu başkanı Haham Mendy Chitrik, Türkiye'nin vize vermesi üzerine 17 Ekim'de Dışişleri Bakanlığı yardımıyla Afganistan'dan İstanbul'a getirilen Zebulun Simantov'un tahliyesinde aktif rol aldı.

İsrail'de doğan ancak 2003 yılından bu yana Türkiye'de yaşayan ve akıcı şekilde Türkçe konuşan 44 yaşındaki Haham Chitrik, Kazakistan, Azerbaycan, Nijerya, Kosova dahil nüfusunun önemli kısmı Müslüman olan 14 ülkede 45 hahamı bir araya getiren ARIS'in başkanlığına iki yıl önce seçildi.

Chitrik, hem Simantov'un tahliye süreci hem de Türkiye'de yaptığı seyahatleri AA muhabirine anlattı.

"Çeşitli bölgelerde tecrit edilmiş Yahudilere yardım etmeye çalışıyoruz." diyen ve ARIS'in faaliyetlerinden bahseden Chitrik, Müslüman ülkelerde etkin bir örgüt olarak Afganistan, Lübnan veya Libya'daki bir Yahudi'ye yardım etmenin, New York veya Brüksel'den yardım göndermekten çok daha kolay olduğu söyledi.

ARIS olarak 62 yaşındaki Simantov'ın ihtiyaçlarını karşılamaya çalıştıklarını söyleyen Chitrik, Taliban'ın ağustosta Kabil'in kontrolünü ele almasından sonra Simantov için "endişelendiklerini" ve çaba harcadıklarını aktardı.

"Türkiye, zor durumdaki insanları kurtarıyor"

Haham Chitrik, Afganistan'ın geçmişte büyük bir Yahudi cemaatine ev sahipliği yaptığına işaret etti.

Chitrik, başkent Kabil'e taşınmadan önce doğduğu İran sınırındaki Herat eyaletinde yaşayan Simantov'un, Taliban'ın yönetime geçmesinin ardından başta Afganistan'da kalmak istediğini ancak "işler değişince biraz strese girdiğini, uçuşların durduğunu söyleyerek endişelendiğini ve tahliye edilmek istediğini" anlattı.

Chitrik, Simantov'un Türkiye'den transit vize almasına yardım etmek için harekete geçtiklerini ve şu anda nihai varış noktasına gitmeyi beklediğini kaydetti.

Türkiye'nin geçmişten bu yana zor durumdaki çok sayıda insanı kurtardığını aktaran Chitrik, "1350'de Macaristan Yahudilerinden 1492'de İspanya Yahudilerine, 1930'larda Almanya'dan kovulan profesörlere kadar daha nicelerini kurtardığını ve büyükannesinin de 1936'da Sovyetler'den kaçarken Türkiye'den geçtiğini sözlerine ekledi.

Zoom üzerinden boşanma

Haham Chitrik, Simantov'un bazı iş ilişkilerinin bulunduğu ABD'ye gitmek istediğini düşündüğünü dile getirerek, "Türkiye onun hayatını kurtardı, bu yüzden çok mutluyum ve gururluyum." dedi.

Chitrik, Simantov'un yıllarca yaşadığı Kabil ile bir bağı olduğunu vurgulayan Chitrik, "Arkadaşlarını, çevresindeki insanları ve evini özlüyor. Kabil'de yalnız bir Yahudi olmak kolay değil." diye konuştu.

Haham Mendy Chitrik, Simantov'un karısının hayatını kurtarmak için 20 yıllık evliliğini Zoom üzerinden bitirdiğini de anlattı.

Anadolu'ya yaptığı geziler

Chitrik, özellikle Türkiye'nin Yahudi mirasıyla deneyimini sosyal medyada paylaşmaya başlamasından bu yana Twitter'da 6 bin 100'den fazla takipçisi olduğunu aktardı.

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle Türkiye'yi uçak yerine karayoluyla gezmeye karar verdiğini belirten Chitrik, yanına 8 oğlundan biri olan Eli'yi aldığını kaydetti. Chitrik, "Geçen yıl Türkiye'nin dört bir yanında yaklaşık 7 bin kilometre yol kat ettik. Birçok eski sinagogu ziyaret ettik." dedi.

Bu yıl da diğer oğlu Chaim ile ikinci bir tura çıktıklarını, yaklaşık 8 bin 500 kilometre yol kat ettiklerini kaydeden Chitrik, bunu Twitter'da paylaşmaya karar verdiğini anlattı.

Chitrik, "Türkiye'de görülmesi gereken harika yerler var. Bunları paylaşmaya başladığımda, insanların sadece manzaraları değil manzaraların arkasında ne olduğunu bilmek istediklerini gördüm." dedi.

Anadolu genelinde duygusal anlar

Chitrik'e göre, Anadolu'ya yaptığı gezinin birçok duygusal yönü var.

Bugün Kilis nüfusunun yüzde 75'inin Suriyeli mülteciler, yüzde 25'inin Türk vatandaşlarından oluştuğunu dile getiren Chitrik, şehrin, 1960'lara kadar önemli sayıda Yahudiye ev sahipliği yaptığını belirtti ve "Yakın zamanda, iki yıl önce Türk hükümeti Kilis'in eski sinagogunu yeniledi, ancak bunu kimse bilmiyor." dedi.

Yöre halkı Yahudi haham ve oğluna aynı zamanda, "annelerinin, bazı Yahudilere göre Şabat kurallarını çiğnemek anlamına gelen, çalışmanın yasak olduğu cumartesi günleri Yahudi komşularının evlerinde ateşi yakmaya gittiğini" anlattı.

Tüm gününü Türk imamlarla geçirdiği Manisa'dan da söz eden Chitrik, "Bütün gün etrafta dolaşıp mezarlıklar, Yahudi sinagogları ve benzeri şeyler arayan bir imam ve bir haham hayal edin. Hepimiz bu insan mozaiğinin birer parçasıyız." diye konuştu.

Chitrik'in seyahatinin bir başka önemli noktası da Şanlıurfa ilinde yer alan, Yaratılış Kitabı'nda bahsi geçen Harran'dı.

"Yer benimle konuşuyor gibi hissettim." diyen Chitrik, "Harran'da olmak benim için çok ama çok duygusaldı. Yahudilerin, Müslümanların, Hristiyanların, hepimizin geldiği yer orası." ifadelerini kullandı.

Diyarbakır'ın Çermik ilçesinde bulunduğu ve koşer ekmeği pişirmek için bir fırında ateş yakmak istediği diğer bir anısını anlatan, yöre halkıyla sohbet ettiği o gün fırındaki ateşi yaktığını ve ilk ekmeği fırına verdiğini söyleyen Chitrik, "Türkiye çok güzel bir yer. Ancak dünyanın, Türkiye'nin kapsayıcılık ruhunu bilmesini sağlamalıyız." diye konuştu.

Chitrik, "Gerçek şu ki buradayım ve herkes gibiyim… Yahudiliğimizi sonuna kadar yaşıyorum. Bu, söylenmesi gereken bir şey." dedi.

Türkiye'de yolda herhangi bir ayrımcılıkla karşılaşıp karşılaşmadığına ilişkin soruya da Chitrik, "Kesinlikle hayır." yanıtını verdi.