Ikby'nin "Bağımsızlık Referandumu" Önündeki Engeller

İDRİS OKUDUCU/ HAYDAR HADİ - Siyasi uzmanlar, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Mesut Barzani tarafından yeniden gündeme getirilen "bağımsızlık referandumu"nun önünde birçok engel bulunduğunu belirtiyor.

Iraklı uzmanlara göre, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ile Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) referandum için ortak komisyon kurarak kamuoyuna bağımsızlık için çok istekli oldukları izlenimini verseler de bölgedeki siyasi tablo nedeniyle kısa sürede somut bir gelişme beklemek doğru değil. IKBY'deki siyasi kriz, Bağdat hükümeti ve uluslararası camianın "üniter Irak" açıklamaları, sürecin önündeki en büyük engeller olarak gösteriliyor.

İç siyasi kriz engeli

IKBY'de Ağustos 2015'te Barzani'nin başkanlık süresinin uzatılmasıyla baş gösteren siyasi kriz, ekonomik sıkıntılar da eklenince hükümet karşıtı gösterilerle birlikte derinleşti. Bölgesel mecliste çoğunluğu elinde tutan KDP ile sorun yaşayan Goran (Değişim) Hareketi üyesi bakanların görevden alınmasıyla kriz daha da tırmandı.

Bölgede giderek bir kördüğüm haline gelen siyasi krize geçen iki yılda çözüm bulunamazken referandumla ilgili gelişmelerde de krizin etkileri görülüyor.

Goran Hareketi, önceki gün yayımladığı yazılı açıklamada IKBY halkının kaderini tayin edecek referanduma parti olarak karşı olmadıklarını ancak nihai kararı verecek tarafın iki yıldır işlevsiz kalan meclis olduğunu vurguladı. KDP ve KYB'nin referandum görüşmeleri için kurdukları ortak heyeti kabul etmediğini açıklayan Goran, görüşmeler için meclisi adres gösterdi.

Goran'ın aksine bölgedeki iki önemli İslami eğilimli parti, Kürdistan İslami Birlik Partisi (Yekgirtu) ve İslami Toplum Partisi (Komela) ise KDP-KYB'nin ortak heyetini kabul ederek referanduma destek vereceklerini açıklarken, siyasi krizin çözülmesi gerektiğine de vurgu yaptılar.

Türkmenler ise kendi milli çıkarlarını göz önünde bulundurarak, "anavatan Türkiye" ile iyi ilişki içerisindeki bölgesel yönetimin referandum kararına soğuk bakmadıklarını ifade ediyor.

IKBY Meclisi Milletvekili ve Türkmen Kalkınma Partisi Başkanı Muhammed İlhanlı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Türkmenlerin milli çıkarlarını göz önünde bulundurarak hareket edeceğiz. Siyasi partiler arasında kriz aşılır ve ortak bir referandum kararı alınırsa, biz de destekleriz." dedi.

"Bağdat'ın elinde güçlü kartlar var"

Iraklı akademisyenler ise sürecin "uzun ve zorlu" geçeceği görüşünde. Duhok Amerikan Üniversitesi Uluslararası İlişkileri Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Beyar Doski, "Bağdat'ın elinde referanduma karşı iki güçlü kart var. Bunlardan birincisi yasalar, ikincisi ise uluslararası camianın kararını etkileyecek diplomatik ilişkileridir." değerlendirmesinde bulundu.

Bağdat'ın uluslararası topluma, "Ülkenin birlik ve bütünlüğünü korumak için Kürtlerin talebini değerlendirmeye almıyoruz." diyebileceğini belirten Doski, şöyle devam etti:

"Irak, DEAŞ'tan dolayı tüm kurumlarıyla büyük bir çöküş içinde ama yine de ayakta durmaya devam ediyor. Kendi sınırları olup uluslararası koalisyon güçlerinin desteğini alan bir ülke. Bağdat, birçok ülkeyle farklı ilişkilere sahip. Komşu ülkeler de bu saatten sonra Irak'ta başka kaos istemediklerini belirterek Bağdat'ın kararına destek verebilir. Bağdat, sadece ülkenin üniter yapısına zarar vereceğini de ileri sürerek Kürtlerle görüşme kapısını kapatabilir."

Birleşmiş Milletler'in (BM) geçmişte Irak'taki sorunların çözülmesi için elini taşın altına koymadığını söyleyen Doski, "Kürtlerin referandum için BM'ye bel bağlaması doğru değil, çünkü BM daha önce Bağdat- Erbil arasındaki sorunların çözümü veya bir uzlaşının sağlanmasında yapıcı bir rol oynamadı. Tam tersine her iki tarafı terörle mücadele konusunda suçlayıcı raporlar yayımladı." diye konuştu.

"Bağdat ile tüm seçeneklerin konuşulması lazım"

Erbil kentindeki Salahaddin Üniversitesi Siyasi Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Abdulhekim Hasro ise referandum çalışmasının kolay bir iş olmadığını ve Erbil'i uzun bir sürecin beklediğini söyledi.

Referandum için Bağdat ile uzlaşıya varmanın kritik önem taşıdığını dile getiren Hasro, "Kürtlerin ilk önce Bağdat ile oturup ne istediklerini açık bir dille izah etmeleri gerekiyor. Bu, emrivakiye getirilecek bir durum değil. Bağdat ile tüm seçeneklerin konuşulması lazım. Elbette merkezi hükümetin nasıl bir tavır takınacağını şimdiden kestirmek zor. Herkes çok iyi bilmeli ki bu zor ve uzun soluklu bir süreçtir." dedi.

"Haşdi Şabi, Kürtlere saldırırsa kendi zararlı çıkar"

IKBY'nın referandum ısrarına karşılık Bağdat'ın askeri kart olarak Şii milis gücü Haşdi Şabi'yi öne sürmesinin de ihtimaller arasında olduğu belirtiliyor. İran destekli Haşdi Şabi ile IKBY'nin Peşmerge güçlerinin Diyala'dan başlayıp, Musul'un Sincar ilçesine kadar karşılıklı mevzileri var.

Ancak akademisyen Hasro'ya göre terör örgütü DEAŞ ile mücadele sırasında sivilleri hedef alan eylemleri nedeniyle eleştirilere uğrayan Haşdi Şabi'nin şu an Peşmerge ile karşı karşıya gelmeye yanaşması zor.

Hasro, "Haşdi Şabi, imajını düzeltmeye çalışıyor. ABD başta olmak üzere birçok ülkenin ve BM'nin gözü onların üzerinde. Haşdi Şabi'nin Kürtlere saldırması halinde zararlı çıkacak olan kendileridir. Güven kaybedip Kürtlerin elini güçlendirirler." değerlendirmesinde bulundu.

"Ufukta Kürt devleti ilanı gözükmüyor"

Bağdat'taki Nahrain Stratejik Araştırmalar Merkezi'nden Dr. Vatik Haşimi ise IKBY'nin Irak'tan kopması gibi bir durumun yaşanmayacağı görüşünü savunarak, "Başta ABD olmak üzere Avrupa Birliği ve bölgedeki ülkelerin karşı çıkması nedeniyle ufukta hiçbir Kürt devleti ilanı gözükmüyor." yorumunu yaptı.

Referandumun gündeme getirilmesini siyasi çekişmeler ve krizleri örtbas etme çabası olarak değerlendiren Haşimi, "Memur maaşlarını ödemeyen ve meclisi işlevsiz bırakan Barzani, sıklıkla bağımsızlık konusunu gündemde tutmaya çalışıyor." ifadelerini kullandı.

IKBY Başkanı Mesut Barzani, 31 Mart'ta BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'i Erbil'de kabulünde, bölgenin bağımsızlık meselesini uzun bir aradan sonra tekrar gündeme getirerek yakında referanduma gideceklerini söylemişti.

Bu açıklamanın ardından 2 Nisan'da Erbil'de bir araya gelen Barzani başkanlığında KDP ile eski Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani genel sekreterliğindeki KYB yöneticileri, bağımsızlık referandumu için ortak komisyon kurulmasına karar verdiklerini duyurmuşlardı.