Libya'da Akıbeti Belirsiz Çözüm Arayışı: Ulusal Uzlaşı Forumu

CİHAD NASR - Libya, yıllardır içinde bulunduğu siyasi belirsizlik ve çatışma ortamından çıkmak için Birleşmiş Milletler'in (BM) yeni çözüm adımlarından olan "Ulusal Uzlaşı Forumu"nu sürece ilişkin tüm belirsizliklerine rağmen umutla bekliyor.

BM Libya Destek Misyonu'nun (UNSMIL), 20 Eylül 2017'de açıkladığı üç maddelik çözüm planında, "2015'teki Suheyrat Siyasi Anlaşması'nın değiştirilmesi, 2018'de cumhurbaşkanlığı ile parlamento seçimlerinin yapılması ve ulusal düzeyde bir uzlaşı forumu düzenlenmesi" bulunuyordu.

Uzmanlar, Libya'da seçimler ve Suheyrat Anlaşması'nın değiştirilmesi konularında herhangi bir başarı sağlayamayan uluslararası toplumun, hazırlık aşamasındaki "Ulusal Uzlaşı Forumu"nu beklemekten başka seçeneği olmadığı görüşünde.

AA muhabirine konuşan uzmanlar, forumun "tarihi, süresi, yeri, niteliği ve 2015 anlaşmasına" ilişkin tüm belirsizliklerine rağmen yıllardır süren anlaşmazlığı sone erdirme ümidi aşıladığı değerlendirmesinde bulundu.

Forum belirsizliğini koruyor

BM Libya Özel Temsilcisi Gassan Selame, Kasım 2018'de BM Güvenlik Konseyi'nde (BMGK) yaptığı konuşmada, forumun Ocak 2019'da gerçekleştirileceğini söyledi ancak BM, toplantının resmi tarihine ilişkin henüz açıklama yapmadı.

UNSMIL'ın Twitter hesabından yakın zamanda yapılan açıklamada, foruma ilişkin tarih, konum ve diğer tüm bilgilerin misyonun iletişim kanalları aracılığıyla duyurulacağı bildirildi.

BMGK'deki konuşmasında, forumun Libyalılara gelecekle ilgili vizyonlarını ifade etmeleri için bir platform sağlayacağını ifade eden Selame, Libya'da Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başkanlık Konseyi Başkanı Fayiz es-Serrac, Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Meşri, Libya Ulusal Ordusu isimli silahlı grubun lideri Halife Hafter'e ek olarak Temsilciler Meclisi Başkanı Akila Salih gibi birbirlerini düşman kabul eden Libyalı tüm siyasi rakiplerin foruma katılacağını belirtti.

Libyalı siyasetçi Abdullah el-Muhayşi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, BM misyonundaki söylentilere göre, siyasetçiler, sivil toplum, bağımsız partiler, sendika temsilcileri ve aktivistlerin forumun katılımcıları arasında yer alacağını söyledi.

Muhayşi, Muammer Kaddafi'ye yakın isimlerin de Cezayir-Selame arasında ara buluculuk yaptıkları için foruma katılabileceğini dile getirdi.

"Forumun başarı şansı büyük"

Libyalı gazeteci Tevfik Arada, BM'nin geçen yıl Cenevre merkezli sivil toplum kuruluşu İnsani Diyalog Merkezi aracılığıyla bir buçuk ayda Libya'nın 43 şehrinde 77 toplantıda 7 bin kişiyle ulusal diyalog toplantıları yapmasının bir örnek oluşturduğunu, bu nedenle forumun da başarı şansını yüksek gördüğünü söyledi.

Libya krizinde ayrışan baş aktörler, Hafter ve Başkanlık Konseyi'nin Ulusal Uzlaşı Forumu'na yönelik sıcak mesajlarının forumun başarı şansını yükselttiğine işaret eden Arada, UMH Başkanlık Konseyi'nin de forum için 23 kişiden oluşan bir hazırlık komitesi kurduğunun altını çizdi.

"Belirsizlikler başarı şansını düşürüyor"

Libyalı siyasi analist Ali el-Zeleyteni ise, forumun henüz katılımcıları, tarihi veya gündeminin açıklanmadığını bu nedenle, toplantının başarı şansını düşük bulduğunu kaydetti.

Libya'daki aktörleri bir araya getiren birçok toplantı düzenlendiğine ancak sonuç vermediğine işaret eden Zeleyteni, foruma ilişkin şu değerlendirmelerde bulundu:

"Bu tür toplantılarda yönetim biçimi, devletin yapısı gibi genel konular görüşülüyor, üzerinde anlaşma sağlanıyor. Ancak tartışmalı konular öteleniyor. Bu nedenle toplantılar sahada sonuç vermiyor. Selame'nin açıklamalarına göre Ulusal Uzlaşı Forumu nihai bir anlaşmayı değil önerileri amaçlıyor. Sadece önerilerle bu forumun bağlayıcılığı olmayacaktır. Libya Siyasi Anlaşması'nı değiştirmeye ilişkin toplantılar, katılımın sınırlı olmasına rağmen, iki yıldan fazla sürdü. Bu ulusal foruma farklı taleplerle yüzlerce kişinin katılacağından bahsediyoruz, bu nedenle süresi de çok uzayacaktır."

Öte yandan Libya Üniversitesi'nden Siyaset Bilimi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fevzi el-Temami, BM'nin, Ulusal Uzlaşı Forumu'nun, Suheyrat Anlaşması'nın bir uzantısı değil son çözüm olduğunu kabul etmesinin, Libya'daki başarısızlığını tanıması anlamına geldiğini ifade etti.

Temami, "BM, yıllardır Libya'da Suheyrat Anlaşması'nı esas olarak kabul ediyordu ve bunun değiştirilmesi üzerine çalışıyordu. Şimdi bu anlaşma yerine forumu öne sürerse yıllardır boşa çalıştıklarını kabul ettikleri anlamına gelir." dedi.

Libya'daki genel durum

UNSMIL tarafından Libya'nın içinde bulunduğu güvenlik ve siyasi krizi çözüm amacıyla ortaya atılan "Ulusal Uzlaşı Forumu", Ekim 2017'de BM Güvenlik Konseyi tarafından onaylanmıştı.

Petrol zengini Libya'da halihazırda biri Trablus'ta UMH'ye bağlı, diğeri Bingazi'de General Halife Hafter tarafından desteklenen geçici hükümete bağlı iki İçişleri Bakanlığı bulunuyor.

BM'nin girişimleriyle 17 Aralık 2015'te Fas'ın Suheyrat kentinde varılan "Libya Siyasi Anlaşması" uyarınca UMH Başkanlık Konseyi kurulmuştu.

BM Güvenlik Konseyi, UMH Başkanlık Konseyini Libya'nın tek meşru temsilcisi olarak tanımış ancak konseyin sunduğu hükümet listeleri General Halife Hafter'in baskıları nedeniyle Tobruk'taki Temsilciler Meclisi'nde onaylanmadığı için süreç tıkanmıştı.