Miraç ve kutsal mekanlarla ilgili görsel koleksiyon bir araya getirildi

Ulusal ve uluslararası müze, kütüphane, kurumlar ve şahsi koleksiyonlarda yer alan Miraç ve kutsal mekanlarla ilgili dünyanın dört bir yanına dağılmış görseller bir araya getirildi.

"Osmanlı Kültür Ortamında Miraç ve Yolculuk Durakları" adlı çalışma, 5 yıllık bir emeğin ürünü olarak Doç. Dr. Ayşe Taşkent ile Doç. Dr. Nicole Kançal- Ferrari'nin editörlüğünde ortaya çıktı.

İkili, Türk ve yabancı akademisyenler tarafından kaleme alınan 26 makalenin yer aldığı eserin hazırlık sürecini AA muhabirine anlattı.

İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi'nde öğretim görevlisi Ayşe Taşkent, İslam felsefesinde estetik sanat felsefesi üzerine çalışmalar yaptığını söyledi.

Taşkent, 2010'da tanıştığı Nicole Kançal-Ferrari ile "Tasvir" isimli bir çalışmaya da imza attıklarını belirterek, "İkimiz de disiplinler arası bir alana yönlendik. Özellikle 'İslam görsel kültürüne nasıl farklı bakabiliriz?' üzerine yoğunlaştık. 2016'da başlayan proje 2022'de sonuçlandı." dedi.

"İslam görsel kültürünü kültürel kontekstten ayırmak mümkün değil"

Miraç hadisesinin İslam tarihi açısından önemine işaret eden Taşkent, "Hem farklı dinlerde hem de tasavvufi kültürde miraç, çok önemli bir yer kaplıyor. Bizim bu hadiseyle ilgilenmemizin en önemli sebebi tasvirlerde çokça işleniyor olması. 'Bunları birkaç tema içinde bir araya getirerek sunma imkanımız olabilir mi?' sorusundan yola çıktık. Sadece edebi anlatılarda değil, bu metinlerin girişinde miraç tasvirlerini görebiliyoruz. Bu bağlamda çok fazla literatür var." ifadelerini kullandı.

Ayşe Taşkent, ilk olarak sergi fikriyle yola çıktıklarını ve İstanbul, Saraybosna ve Kudüs'te sergi açtıklarını aktararak, şunları kaydetti:

"Öncelikle bu görsellere eşlik eden bir metin olsun istedik. Ancak miraç hadisesinin hem edebiyat hem felsefe hem de görsel tasvirlerdeki ele alınma biçimi bize yeterli gelmedi. Miraç hadisesini akademik makalelerin de yer aldığı bir çalışmayla ele almak istedik. İslam tarihinin görsel kültüre yansıması bağlamını ele alıyoruz. Eser, Türkçenin yanı sıra İngilizce olarak da yayınlandı. Ancak kaynak metinlere baktığımız zaman Türkçe, Osmanlıca, Farsça, Arapça ve hatta Çağatayca gibi dillerde metinlerden yola çıkarak eseri ortaya çıkardık. Uluslararası bir okur kitlesine hitap ettiğimiz için özellikle transkripsiyon konusunda çok titiz çalıştık. Bence kitabın asıl iddiası, İslam'ın görsel kültürünün dini, tarihi, tasavvufi, felsefi metinlerle olan ilişkisine dikkati çekmekti. Bu konuda çok fazla kaynak bulamıyoruz. İslam görsel kültürünü kültürel kontekstten ayırmak mümkün değil. Eser, görsel kültürün sadece ikonografik analizlerle değil, aynı zamanda kültürel ortamla nasıl bir ilişki kurduğunu gösterebilecek."

"Çok zengin bir anlam dünyası var"

Marmara Üniversitesi Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı'nda görev yapan Doç. Dr. Nicole Kançal-Ferrari ise görsel tasvirlerin metinler olmadan anlaşılamayacağını ve çalışmalarında İslam kültüründeki görsellerin tahlillerine yer verdiklerini dile getirdi.

Miracın tasvir edildiği görsellerin yakından incelendiğinde çok fazla ayrıntıya sahip olduğuna dikkati çeken Ferrari, "Özellikle miraç sahnelerinde melek tasvirleri çok yaygındı. Batılı sanat tarihçileri de İslam sanatında melek tasvirlerinin olmasına şaşırıyor. Meleklerle birlikte çok farklı detaylar da var. Bazı tasvirlerde buhurdan, taç ve hatta kılıç bile var. Çok zengin bir anlam dünyası var. Farklı makalelerde bu anlam dünyası tahlil ediliyor." diye konuştu.

Mekke, Medine ve Kudüs tasvirlerine ilişkin de bilgiler veren Ferrari, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Mekke ve Medine kutsal şehirler olduğu için çok önemli ancak Kudüs de miraç yolculuğuna çıkılan yer olduğu için önem arz ediyor. Peygamber Efendimizin göğe yükseldiği yer olarak Kudüs çok önemli. Örneğin dua kitaplarında bile üç kutsal şehrin görsel tasvirlerini görebiliyoruz. Resimli el yazmalarında bu üç kutsal şehrin camileri yer alıyor. Mimari unsurlarına ilişkin birçok detayı içeriyor. Görsellerle metinler arasında bir bağ kurma görevi var. Okur manevi olarak oraya bir yolculuk yapıyor. Mesela hac vekaletnameleri var. Hacca gidenler o ibadeti yerine getirdiklerine dair bir tasdikname getiriyor. Bunlardan bazıları çok güzel, bazıları çok basit. O tasvirlerde mekan sizin önünüzde canlanıyor. Osmanlı çalışanlar için en önemlisi Kanuni Sultan Süleyman'ın genç yaşta vefat eden oğlu Şehzade Mehmed'in hac vekaletnamesi. Bu vekaletname Kudüs hakkında da bazı tasvirleri içeriyor."

Ferrari, sadece konunun uzmanlarının bildiği görselleri bu eser aracılığıyla meraklılarına ulaştırmaya çalıştıklarını dile getirerek, İslam'ın görsel kültürünü ortaya çıkaracak yeni projeler yapmak istediklerini de sözlerine ekledi.

Birinci cildinde edebiyat, felsefe, tasavvuf, musikide miraç hadisesi, ikinci cildinde ise Mekke, Medine ve Kudüs'ü konu edinen görsellerin yer aldığı "Osmanlı Kültür Ortamında Miraç ve Yolculuk Durakları" kitabı Dergah Yayınlarının baskısıyla okurla buluştu.