Okul Başarısının Sırrı: Sağlıklı Uyku

Türk Uyku Tıbbı Derneği Yönetim Kurulu Üyesi ve Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Dahili Bilimler Bölümü Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hikmet Yılmaz, yeni eğitim öğretim yılının başlamasına sayılı günler kala, çocukların, okul sürecine ve yeni uyku düzenine kolay adaptasyonu için tavsiyelerde bulundu. Geç yatıp erken kalkmayla kısalan uyku süresinin çocukların gelişimini olumsuz etkilediğini ifade eden ve ebeveynlere seslenen Prof. Dr. Hikmet Yılmaz, "Çocukların sağlıklı büyümesi için, büyüme hormonu salgısının arttığı akşam saatlerinde güzel bir uyku şart. Çocuklarınızı, uyumadan önce, uyarıcı etkiye sahip konular içeren televizyon programları, korku kitapları ve bilgisayar oyunlarından uzak tutun" dedi.

KISA UYKU SÜRESİ, YOKSUNLUĞA YOL AÇIYOR

Çocukların yaz tatilinde edindikleri geç kalkma alışkanlığını okul başlamadan önce yeniden düzene koymanın ve sağlıklı uykunun, başarıyı olumlu etkileyeceğine dikkat çeken Prof. Dr. Yılmaz, "Uyku süresinin kısa olması, uyku yoksunluğuna yol açıyor. Bu yoksunluk çocuklarda öğrenme becerisini azalttığı gibi ek psikiyatrik problemler de ortaya çıkarabiliyor. Sağlıklı büyüme için, büyüme hormonu salgısının arttığı akşam saatlerinde güzel bir uyku şart. Bu düzeni sağlamak, yatma ve kalkma saatlerini rutine oturtmak ve bundan ödün vermemekten geçiyor" diye konuştu.

YETERSİZ UYKU HATIRLAMAYI ZORLAŞTIRIYOR

Akademik başarıyla sağlıklı ve yeterli uyku arasında güçlü bir ilişki olduğunu belirten Yılmaz, "Uykunun, REM dönemi dediğimiz hızlı göz hareketlerinin olduğu, çoklukla rüyaların gözlendiği sürecinde, o gün öğrenilen teorik bilgiler pekiştirilir, kalıcı belleğe yerleştirilir. Bu nedenle sağlıklı ve yeterli uykuyla okul başarısı arasında güçlü bir ilişki var. Eğer uyku düzeni bozuk ya da uyunan uyku yeterli değilse, bilgilerin pekiştirilme süreci aksar; kişi öğrendiklerini kalıcı belleğe yerleştiremez ve unutur. İhtiyacı olduğunda, örneğin sınavlarda hatırlayıp o bilgiyi kullanamaz, başarısı düşer. Uyku yoksunluğunun şiddetine paralele olarak depresyon ve sıkıntı hissinde artış da gözlenebilir" değerlendirmesinde bulundu.

ÇOK GEÇ YATAN ÇOCUK SAĞLIKLI GELİŞEMİYOR

Verimli uykunun, çocukların zihinsel olduğu kadar fiziksel gelişimindeki rolüne de vurgu yapan Yılmaz şunları söyledi:

"Gelişme çağında, yüzeysel ve derin uyku dönemlerinde salgılanan büyüme hormonu çocuğun fiziksel gelişimi için gerekli ve önemlidir. Bu hormon gecenin ilk yarısında, yani 1.00 ila 3.00 saatlerinde yoğun şekilde salgılanır. Geç saatlere kadar çalışan adolesan dönemdeki çocuklar hormonun salgılandığı saatlerde uyanık kalırlarsa, adolesanın geliştirici etkisinden yoksun; çelimsiz, zayıf, serpilememiş olarak büyürler."

SOSYAL MEDYA VE SANAL OYUNLAR UYKUSUZ BIRAKIYOR

"Öğrencilerin sanal oyun merakı, geceleri sosyal medya-internet kullanımı, kısacası teknoloji, günümüzde uyku yoksunluğunun temel faktörü" diyen Prof. Dr. Yılmaz özellikle gençlerde uyku yoksunluğunun en önemli nedeninin geç saatlere kadar oynanan sanal oyunlar olduğunu belirtti. Yılmaz "Maruz kalınan radyasyon ve ışığın yanı sıra, oyunun neden olduğu katekolamin deşarjı, bir yandan uyku yoksunluğu ile akademik başarıyı olumsuz etkilerken; öte yandan öğrencinin asıl çalışması ve zaman ayırması gereken derslerine konsantrasyonunu bozuyor" dedi.

KİMLER, NE KADAR UYUMALI?

Çocuklar ve gençlerin uyku gereksinimleri hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Hikmet Yılmaz, "Anaokuluna giden 3-5 yaş grubunda uyku ihtiyacı 11-12 saat; ilkokul öğrencilerinde 10-11 saat; ortaokul öğrencilerinde 9-10 saat; lise öğrencilerinde 8-9 saat; üniversite öğrencilerinde ise 7-8 saattir. Bu sürelerin altında uyunduğunda uyku yoksunluğunun olumsuz etkileri yaşanır. Anaokuluna giden öğrencilerin akşam 21.00 gibi; ilkokula giden öğrencilerin 22.00 gibi; ortaokul ve liseye giden öğrencilerin 23.00 gibi yatmaları, sabah da 7.00 gibi kalkmaları uygun olacaktır. Çocuklar okullarına öğlen bile gidecek olsalar uyku ritminin sağlanması için en geç 8.00-8.30'ta kalkmaları uygun olur" değerlendirmesinde bulundu. Yılmaz anaokulu döneminde öğleden sonra uyunacak bir saatlik uykunun verimli ve gerekli olduğunu da sözlerine ekledi.

"BASKICI OLMAYIN AMA TAVİZ DE VERMEYİN"

İlkokul ve ortaokul dönemi öğrencilerinin uyku alışkanlıklarını yerleştirme konusunda ebeveynlerin taviz vermemeleri gerektiğinin altını çizen Yılmaz'ın tavsiyeleri şöyle:

"Anne babalar, ilkokul-ortaokul çağındaki çocuklarının yatma kalkma saatleri konusunda daha belirleyici ve yönlendirici tavır içinde olabilir. Elbette disiplin olumsuz baskı içeren bir yaklaşımla değil yumuşak, sakin ve ikna edici bir dil kullanarak sağlanmalı. Yoksa neden olunan stres çocuklarda uyuya dalma ve uykuyu sürdürmede sorunlara yol açabilir. Liseye giden bir öğrenci ertesi gün uyku yoksunluğunun olumsuz etkilerini yaşamıyorsa, uyuduğu az miktarda uykuyla da gününü verimli geçirebiliyorsa, erken yatması, gece geç saatlere kadar uyanık kalmaması konusunda bir baskıya maruz kalmamalı. Böyle bir baskı yine ters tepebilir ve psikolojik sorunlar doğurabilir."

"ÇOCUKLARINIZI İHMAL ETMEYİN"

Anne babası eve geç gelen anaokulu ve ilkokul öğrencilerinin, hissettikleri yoksunluk sendromu nedeniyle uykuya dalma ve uykuyu sürdürmede sorun yaşadıklarını vurgulayan Prof. Dr. Hikmet Yılmaz "Hiç değilse her iki ebeveynin de geç gelmemesi, belki sıraya konarak birinin erken gelerek yemek ve uyku saatlerindeki düzeni yerleştirmesi, sağlanan dönüşümlü erken gelme çözümüyle de anne baba yoksunluğunun psikolojik olumsuz etkilerinin sınırlanması ya da ortadan kaldırılması mümkün olabilir" ifadelerini kullandı.