Prof. Dr. Uğur Derman, hattat Şeyh Hamdullah'ı anlattı

Osmanlı hat sanatının yaşayan önemli isimlerinden, hattat ve yazar Prof. Dr. Uğur Derman, "Hattatların Piri: Şeyh Hamdullah" başlıklı söyleşiye konuk oldu.

Çevrim içi yapılan söyleşi, Sakıp Sabancı Müzesi'nde (SSM) devam eden "Ölümünün 500. Yılında Şeyh Hamdullah" başlıklı sergi kapsamında gerçekleştirildi.

Derman konuşmasında, "Hattatların piri", "hattatların kutbu", "hattatların kıblesi" unvanlarıyla bilinen ve Osmanlı hat ekolünün kurucusu kabul edilen Şeyh Hamdullah'ın (1429-1520) hayatını anlattı.

Yayında izleyicilerle bazı resimler paylaşan Derman, "Şeyh Hamdullah'ın yazı neşrettiği dönemlerde hat sanatına hakim olan bir yazı anlayışı vardı. Abbasiler ve sonra İlhaniler devrinde yayılan, vefatı 1298 olan Yakut isimli bir hattat. Bağdat'ta yaşıyor bu zat ve o devre kadar yazılan yazılara ölçü sistemini getiren, en güzel şekliyle yazan bir hat üstadıydı." dedi.

Şeyh Hamdullah'ın da hattat Yakut'un tarzında yazı yazmayı hocası Hayreddin Mar'aşi'den öğrendiğini belirten Derman, "Hayreddin Mar'aşi'nin pek az eserine tesadüf ediliyor. Rahmetli hocamız Süheyl Ünver, 1950'de Mısır'a gittiği zaman oranın eser toplayan koleksiyon sahibi bir paşasının evinde bir eserini görmüş ve yazmış. Biz bu yıl, bu eserin ABD'de Dallas şehrinde bir kütüphanede teşhir edildiğini öğrendik. Resmini de o şekilde bulduk." diye konuştu.

"Şeyh Hamdullah ortaya yeni bir tavır çıkartır"

Derman, Fatih Sultan Mehmet'in kendi kütüphanesine bazı eserleri temin etmek için oğlu 2. Bayezid'den istekte bulunduğunu aktararak, şöyle devam etti:

"O eserler Şeyh Hamdullah tarafından Amasya'da yazılıp İstanbul'a gönderiliyor. Böyle 3, 4 tane eser vardır ve Topkapı Sarayı'nda, Süleymaniye Kütüphanesi'nde hala duruyor. Bu eserler, Fatih tarafından rica edilmiş, yahut emredilmiş oğluna ve yazdırılmış. Hamdullah'ın daha Amasya'dayken yazdığı bir dua mecmuası var. Hiçbir eserinde hocasının adını zikretmez. Hamdullah İbnülşeyh der. Şeyhoğlu Hamdullah. Bu dua mecmuasında hocasının adını, Hayreddin Mar'aşi'yi zikrediyor. Onun talebesi olduğunu beyan ediyor."

2. Bayezid'in Şeyh Hamdullah'a, "Hocam hatta yeni bir tavır ihtira etseniz, olmaz mı ?" diye sorduğunu anlatan Derman, şunları anlattı:

"Hamdullah'ın verdiği cevap, 'Yakut yapılacakların en güzelini yapmıştır, buna bir hacet görmüyorum.' olur. Bayezid 'Bizim hazinemizde mevcut 7 adet Yakut yazısı vardır. Ben onları size vereyim, onlar üzerinde incelemeler yapın ve bir yeni tavır ortaya çıkartmaya gayret edin' deyince mecburen bunu kabullenir Hamdullah Efendi. Anadolu yakasında Sarıgazi adıyla anılan bir köy vardır ve orada ibadet yalnızlığına çekilir. Yanına kimseyi kabul etmeden Yakut'un yazılarından en güzel harfleri seçerek ortaya yeni bir tavır çıkartır. Şeyh Hamdullah, harflerin birbirine uzaklığını da yeniden hesap ederek Yakut yoluna mugayir olmayan, fakat ondan çok daha ileriye gitmiş bir tavrı ortaya çıkartır. Ortaya çıkarttığı bu yeni tavırda eserler vermeye başlar Hamdullah Efendi. Bunların başında tabii Kur'an-ı Kerim gelir."

Sergi hakkında

Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu'nda Şeyh Hamdullah ve çağdaşlarının, şeyh yolundan giden hattatların ve 16. yüzyılın usta müzehhiplerinin elinden çıkmış nadir eserleri koruyan Sakıp Sabancı Müzesi'nin hayata geçirdiği "Ölümünün 500. Yılında Şeyh Hamdullah" sergisi, 15. yüzyılın ikinci yarısı ve 16. yüzyılın ilk yarısında üretilmiş nadir el yazması kitaplar, Kur'an-ı Kerim nüshaları, kıtalar ve albümlerden oluşuyor.

SSM koleksiyonunun yanı sıra, İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Sadberk Hanım Müzesi, Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Ekrem Hakkı Ayverdi Koleksiyonu'ndan eserlerin de yer aldığı sergide, Topkapı Sarayı Müzesi, Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Dallas Museum of Art ve Hannover Kestner Museum'dan sanatçıya ait eserler, dijital bir yerleştirme ile sanatseverlerle buluşuyor.

Sergi, 31 Mart'a kadar Sakıp Sabancı Müzesi'nde ziyaret edilebilir.