Rusya iflasın eşiğinde mi?

Sert ekonomik yaptırımlar etkisini göstermeye başladı. Ruble çakıldı, borsada işlemler durdu, market reyonları boşaldı. İktisatçılar ve uluslararası derecelendirme kuruluşları, Rusya'yı iflasın eşiğinde görüyor. Frankfurt Borsası'nda uzun yıllardır tahvil tüccarlığı yapan Arthur Brunner, "Daha önce hiç böyle bir şey yaşamadım" diyor. Batılı devletlerin Rusya'ya yönelik yaptırımları nedeniyle Moskova'nın, uluslararası finans piyasalarıyla bağlantısı büyük ölçüde koptu. Bu sebepten dolayı kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Çarşamba gecesi Rusya'nın kredibilitesini "B"den "C"ye düşürdü. Bunun sonucunda Rus devlet tahvillerindeki değer kaybı daha da arttı. Fitch, Rusya'nın yakın zamanda temerrüde düşmesini, yani ödeme kabiliyetini yitirerek borç yükümlülüklerini yerine getiremez hale gelmesini bekliyor. Reuters'e konuşan Dünya Bankası Başkan Yardımcısı Carmen Reinhardt da yine Rusya için "temerrüt" beklentisini dile getirdi.

Devletin kasası dolu

Diğer uluslararası derecelendirme kuruluşları da daha önce Rusya'nın kredi notunu düşürmüştü. Fitch mevcut hamlesini, "Rusya'nın devlet borçlarını geri ödeme kabiliyetini daha da baltalayan gelişmelerle" gerekçelendiriyor. Derecelendirme kuruluşu, bu açıklamasıyla birkaç gün önce yürürlüğe giren ve ülkenin mali yükümlülüklerinin, döviz yerine Rus Rublesi ile karşılanmasını öngören başkanlık kararnamesine atıfta bulunuyor.

Teorik olarak bakıldığında Rusya, aslında tüm mali yükümlülüklerini yerine getirebilecek düzeyde görünüyor. Zira devletin kasaları dolu. Dünya piyasalarındaki enerji fiyatları, son aylarda savaştan bağımsız olarak da zaten yükselişe geçmişti. Bu durum, Rusya'nın enerji gelirlerini daha da artırdı.

Finans haberleri ajansı Bloomberg, Rusya'nın yabancı alacaklılara karşı yükümlülüklerinin 50 milyar doların biraz altında olduğunu tahmin ediyor. Berlin'deki Alman Ekonomik Araştırma Enstitüsü (DIW) Başkanı Marcel Fratzscher DW'ye verdiği demeçte, "Rus devletinin dış borcu oldukça düşük" değerlendirmesini yapıyor.

Rusya, petrol ve doğal gaz ihraç ederek hayli yüksek bir ticaret fazlası elde etti ve bu nedenle aslında son yıllarda dış borcunu azaltabildi. Rusya Merkez Bankası'nın döviz rezervlerinin 640 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. Ancak çoğu yurt dışında olan bu döviz rezervlerinin büyük bir kısmı, yaptırımlar nedeniyle donduruldu. Yani Kremlin yönetimin halihazırda rezervlere erişimi yok. Bu nedenle Alman iktisatçı Marcel Fratzscher de önümüzdeki aylarda Rusya'nın temerrüde düşeceğine inanıyor.

Hacker saldırıları ihtimali

Rusya'nın olası temerrüdünün, nispeten düşük dış borç seviyesi nedeniyle uluslararası finans sistemi üzerindeki olumsuz etkisinin sınırlı düzeyde kalması bekleniyor. Ancak Putin'in olup bitenleri elleri kolları bağlı şekilde seyretmeyeceği ve bazı karşı hamlelere başvuracağı da aşikar. Moskova yönetimi, örneğin küresel finans sistemini etkileyecek hacker saldırıları veya döviz piyasalarında manipülatif işlemler yoluyla geçici belirsizlik ve kaos ortamı oluşturmaya çalışabilir. DIW Başkanı Fratzscher, "Rusya ve ortaklarının, Batı ekonomisine zarar vermek için gerginliği mali piyasalara da taşıyarak, küresel finans sisteminde manipülasyona neden olmaya çalışmasından endişe ediyorum," diyor.

Bu endişe, önümüzdeki hafta gerçeğe dönüşebilir. Çünkü Rusya'nın toplam 100 milyon dolar tutarındaki faiz ödemelerinin vadesi doluyor. Ayrıca 4 Nisan'da, yaklaşık iki milyar dolarlık hacme sahip devlet tahvillerinin faiz ödemesi söz konusu. ABD'li yatırım bankası Morgan Stanley, hafta başında müşterilerine Rusya konusunda gönderdiği mektupta, "Temerrüdü en olası senaryo olarak görüyoruz" diye yazdı.

Rusya'nın mali yükümlülüklerini yerine getiremez hale gelmesi, ülkedeki yerli yatırımcıları ve özellikle bankaları da olumsuz etkileyecek. Zira devlet tahvillerinin bir kısmı yerel bankaların elinde bulunuyor. Ancak Marcel Fratzscher, miktarların yönetilebilir olduğunu, bu nedenle Rusya'nın iflası durumunda bankacılık sistemi için çok büyük bir sorun görmediğini söylüyor.

Döviz işlemlerine kısıtlama

Kremlin yönetimi, en kötü senaryoyu engellemek için yoğun çaba harcıyor. Bu çerçevede Rusya Merkez Bankası, döviz alım-satımlarına ciddi kısıtlamalar getirdi. Örneğin, önümüzdeki Eylül ayına kadar Rusların, döviz hesaplarından 10 bin dolardan fazla para çekmelerine artık izin verilmiyor. Merkez Bankası, Rus bankalarının döviz satmasının da yasak olduğunu duyurdu.

Ancak tüm bu çırpınışlara rağmen görünen o ki, Rusya önümüzdeki hafta vadesi dolacak ilk ödemelerinde temerrüde düşmek durumunda kalacak. Yine de bu durum, henüz devlet iflası anlamına gelmeyecek. Zira ilk temerrütten sonra 30 günlük bir ek süre tanınıyor. Yani Rusya'nın gerçek ödeme kabiliyeti ancak önümüzdeki Nisan ortasında kesinlik kazanacak. Ayrıca Rusya, temelde yeterli döviz rezervine sahip olduğundan ve uluslararası yaptırımlar nedeniyle rezervlerine geçici olarak erişim sağlayamadığından, bu sadece "teknik bir temerrüt" hükmünde olacak.

Mischa Ehrhardt

(c)