Seta'dan "Başkanlık Sistemi Tartışmaları" Raporu

Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfınca (SETA), 2010-2015 yılları arasında başkanlık sistemi tartışmalarına ilişkin gazetelerde yayınlanan köşe yazıları incelendi.

SETA Vakfınca yayınlanan " Türkiye'de Başkanlık Sistemi Tartışmaları" başlıklı rapora göre, 2010-2015 yılları arasında köşe yazarlarının başkanlık konusunu hangi argümanlar ve pozisyonlar üzerinden tartıştığı belirlendi. Raporda, belli başlı ulusal gazetelerde yazan köşe yazarlarının başkanlık sistemine yaklaşımları, tutum değişiklikleri ve kullandıkları argümanlar konu alındı.

Raporda, tartışmaya katılan yazarların büyük bir bölümünün başkanlık tartışmasında sabit bir pozisyonu tahkim etmek üzere yazılar yazdıkları vurgulanarak, bu nedenle gazetelerde kamuoyunu bilgilendirici ve yönlendirici bir başkanlık tartışması ortamı oluşmadığı kaydedildi.

En fazla köşe yazısı Star ve Sabah gazetelerinde

Gazetelerin AK Parti'ye yönelik tutumlarının yayımladıkları köşe yazılarına da yansıdığı belirtilen raporda, AK Parti'ye yönelik genel tutumu olumlu gazetelerde daha çok, "başkanlık sistemi önerisini destekleyen" yazıların kaleme alındığı,  tutumu olumsuz gazetelerde ise "karşı çıkan yazıların" yayımlandığı ifade edildi.

Raporda, "başkanlık sistemiyle ilgili en fazla köşe yazısı Star ve Sabah gazetelerinde yayınlanırken, Hürriyet ve Cumhuriyet gibi gazetelerde ise konuya ilişkin köşe yazılarının sayısının nispeten daha az olduğu" tespitine yer verildi.

Rapora göre Yiğit Bulut, bir kısmı tekrar yayın olmak üzere toplam 18 yazıyla bu konuyu en fazla işleyen yazar olurken, Bulut'u, 8'er yazıyla Gülay Göktürk ve Nazlı Ilıcak takip etti. Yazarların yüzde 70'inin ise tartışmaya tek bir yazıyla katıldığı ve yazıların toplam yüzde 40'ını kaleme aldıkları vurgulandı.

İncelenen köşe yazılarının yüzde 27'sini oluşturan 119 yazıda konu hakkında "bir görüş belirtilmezken", yüzde 37'sini oluşturan 160 yazıda "olumsuz", yüzde 36'sını oluşturan 156 yazıda ise "olumlu" görüşler yer aldı.

Destekleyen yazılarda geçmişe göre artış

İncelenen 5 yıllık dönem iki eşit dilime ayrılan raporda, birinci dönemde öneriye karşı çıkan yazıların destekleyen yazılardan daha fazla olduğu, ikinci dönemde ise destekleyen yazıların eleştiren yazılardan daha fazla olduğuna dikkat çekildi.

Rapora göre, nötr yazıların oranı ilk dönemde yüzde 33 iken, bu oran ikinci dönemde yüzde 24'e geriledi. Olumlu yazıların oranı ise ilk dönemde yüzde 25 iken, ikinci dönemde yüzde 43'e yükseldi. Olumsuz yazıların oranı ise yüzde 43'ten yüzde 33'e düştü.

Raporda bu durumun sebebi, "önceden olumsuz veya nötr tutum takınanların fikir değiştirmesinden ziyade olumlu tutum sahibi yazarların tartışmaya daha fazla yazıyla dahil olmaları" ifadeleriyle açıklandı.

Çalışma kapsamında incelenen 17 gazeteden 5'inde başkanlık sistemine ilişkin olumlu tek bir yazı bulunmazken, olumlu yazılara en çok yer verenler arasında 43 olumlu yazıyla Star gazetesi birinci sırada yer aldı.

Rapora göre, Sabah gazetesinde 25 olumlu, 7 olumsuz, 20 nötr, Hürriyet gazetesinde 1 olumlu, 9 olumsuz, 8 nötr, Habertürk gazetesinde 10 olumlu, 4 olumsuz, 5 nötr, Yeni Şafak gazetesinde 22 olumlu, 5 olumsuz, 6 nötr, Vatan gazetesinde olumlu 1, olumsuz 9, nötr 4, Milliyet gazetesinde ise olumlu yazı yer almazken, olumsuz 14, nötr 14 yazı kaydedildi.

Yazarlardaki görüş değişikliği

Raporun sonuç bölümünde, ele alınan dönemde başkanlık sistemi önerisini savunan ve eleştiren yazıların sayısının hemen hemen birbirine eşit olduğu ve nötr kalan yazıların sayısının da fazla olduğu vurgulandı.

Köşe yazarlarının konuyla ilgili tutumları da değerlendirilen raporda,  şunlar kaydedildi:

"Tartışmaya birden fazla yazıyla katılan köşe yazarlarının çoğunun ilk yazılarındaki tutumlarını sonraki yazılarında da devam ettirdikleri, küçük bir bölümünün ise zamanla görüşlerini değiştirdikleri görülmüştür. Bu değişimlerin neredeyse tamamı birbirine komşu pozisyonlar arasında olmuş, bir uçtan diğer uca savrulmalar bir iki istisna dışında görülmemiştir."

- Yazılarda öne çıkan argümanlar

Tartışma argümanlarının da incelendiği raporda, başkanlık sistemini destekleyen köşe yazılarında "sistemin yeni Türkiye için gerekli olduğu, eski Türkiye'nin bir parçası olan mevcut parlamenter sistemin çok sayıda aksayan yönlerinin bulunduğu, başkanlık sistemine karşı çıkanların bunu daha çok parti menfaatleri nedeniyle yaptıkları, Cumhurbaşkanlığı seçiminin yeni bir durum meydana getirdiği, başkanlık sisteminin Çözüm Süreci'ni hızlandırıp yerel yönetimleri güçlendireceği, başkanlık sisteminin demokratik siyasal sistemlerden biri olduğu ve hızlı karar almaya izin veren bu sistemin Türkiye'yi 'söz sahibi ülke' haline getireceği" argümanlarının öne çıktığı tespitinde bulunuldu.

Raporda, başkanlık sistemi önerisine karşı çıkan köşe yazılarında, "Başkanlık sisteminin kendine özgü koşulları olan ABD dışında, örneğin Latin Amerika'da başarılı olmadığı, AK Parti'nin kuvvetler ayrılığına zarar veren ve dünyadaki diğer örneklere benzemeyen 'Türk tipi' bir başkanlık önerdiği, AK Parti önerisinde başkan yüksek yargı mensuplarını tek başına atayabilirken, ABD'deki başkanlık sisteminde parlamentonun onayına muhtaç olduğu ve başkanlık sistemi adı altında Türk milletinin bölünmeye çalışıldığı" argümanlarının sıkça kullanıldığı ifade edildi.