Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti'nin 14 Mayıs Seçimlerine İlişkin Ön Bulgular Raporu Yayınlandı.

Haber: MELİS YILDIRIM

Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti'nin 14 Mayıs seçimlerine ilişkin ön bulgularının yer aldığı raporda; "Demokratik bir süreç için kilit niteliğinde olan temel özgürlükler toplanma, örgütlenme ve ifade özgürlüğü ile yargının bağımsızlığı konularında uzun süredir var olan endişeler bu seçim döneminde de ele alınmamıştır" değerlendirmesi yapıldı. 6 Şubat depremlerinin etkilediği bölgedeki yurttaşların oy kullanma süreçlerine ilişkin ise, "Bazı sivil toplum kuruluşlarının ve siyasi partilerin bu seçmenlere ücretsiz ulaşım sağlama çabalarına rağmen, çok sayıda seçmen oy kullanma haklarından mahrum bırakılmıştır" ifadelerine yer verildi. Raporda ayrıca, "Seçim döneminde, Cumhurbaşkanı, resmi görevlerini ifa ederken sık sık kampanya faaliyetlerine yer vermiş; diğer pek çok görevdeki kamu görevlisi de büyük altyapı projelerinin açılış törenlerini seçim propagandası yapmak için kullanmışlardır" denildi.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu, AGİT Parlamenterler Asamblesi (AGİT PA) ve Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nden oluşan Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti'nin 14 Mayıs'ta yapılan Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri kapsamında hazırladığı ön bulgular ve değerlendirmeler ile ilgili raporu dün yayınlandı. Rapordan öne çıkan başlıklar şöyle:

"DEMOKRATİK BİR SÜREÇ İÇİN KİLİT NİTELİKTEKİ TEMEL ÖZGÜRLÜKLER İLE YARGININ BAĞIMSIZLIĞI KONUSUNDAKİ ENDİŞELER BU SEÇİM DÖNEMİNDE DE ELE ALINMAMIŞTIR"

"-Demokratik bir süreç için kilit niteliğinde olan temel özgürlükler toplanma, örgütlenme ve ifade özgürlüğü ile yargının bağımsızlığı konularında uzun süredir var olan endişeler bu seçim döneminde de ele alınmamıştır. Anayasal bir güvence olsa da yargının bağımsızlığı konusunda uluslararası aktörler ve Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti'nin görüştüğü çeşitli muhataplarının endişeleri devam etmektedir. Temmuz 2018'de yapılan yasal değişiklik ile daha önceleri yalnız olağanüstü hal ilan edilen dönemlerde kamu düzeni ve emniyeti muhafaza etmek amacıyla belirli hak ve özgürlükleri 15 güne kadar süreler ile kısıtlayabilme yetkisi valilere de verilmiştir.

Mart 2022'de AK Parti ve MHP'nin teklifi üzerine çeşitli kanunlara getirilen düzenlemeler seçim çerçevesinde önemli değişikliklere yol açmıştır. Bu değişiklikler kapsayıcı olmayan bir süreç ile apar topar kabul edilmiştir. Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu, Venedik Komisyonu ve Avrupa Konseyi Parlamenter Meclis'inin daha önce paylaştığı Meclis'e girme barajının alçaltılarak siyasi partilerin Meclis'te temsil edilebilir olmalarını öngören tavsiyesi ile görme engelli seçmenler için seçime katılmanın kolaylaştırılmasına yönelik tavsiyesi olumlu bir şekilde dikkate alınmıştır.

-Seçim çevreleri arasındaki koltuk dağılımı, siyasi partilerin seçime katılabilme koşulları, seçme ve seçilme hakkı, ifade özgürlüğü, seçim kampanyası yürütülmesi ve finansmanına yönelik düzenlemeler, bir partiye bağlı olmayan gözlemcilerin bulunabilmesi ve seçim uyuşmazlıklarının çözümü de dahil olacak şekilde yasal çerçevedeki önemli eksikliklerin giderilerek uluslararası standartlarla uyumlaşmanın sağlanması için Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu ve Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu'nun uzun süredir beklemede olan tavsiyelerinin yanı sıra, çok sayıda önemli Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararı dikkate alınmamıştır.

-Mart 2023'te YSK seçim çevrelerinde sandalye dağılımlarının 2022 nüfus verisine göre yeniden yapılması konusunda bir karar yayınlamıştır. YSK'nın uyguladığı yasalaşan formül ile Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu ve Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu'nun uzun süredir bekleyen tavsiyesine rağmen, verilen oyların eşitliği önemli ölçüde etkilenmiş ve 87 seçim çevresinin 39'unda ortalama vatandaş sayısından yüzde 15'in üzerinde bir sapma yaşanmıştır. Bunların da yarısından çoğunda yüzde 30 üzerinde bir sapma ile söz konusu durum uluslararası iyi uygulama ile ters düşmektedir.

"YSK ALDIĞI DÜZENLEYİCİ KARARLAR İLE MEVZUATI TAMAMLAYICI ROLÜNÜ YETERİNCE İCRA ETMEMİŞTİR"

-Yasal olarak öngörülen yapısının aksine, YSK 11 üyeli bir organ olarak hareket ederek tüm yedek üyelerin oturumlara katılmasına ve oy kullanmasına müsaade etmiştir.

-YSK'nın düzenlediği oturumlar halka açık değildir ve alınan tüm kararları yayınlama yükümlülüğü olmasına rağmen, alınan kararların yalnız yaklaşık yüzde 11'i yayınlanmış, bu ise çalışmalarının şeffaflığını önemli ölçüde azaltmıştır. YSK, yasal yetkisi uyarınca seçim sürecini denetlemekten ve düzenlemekten sorumludur; ancak YSK'nın bu seçimlerde aldığı kararların büyük bir kısmı hali hazırda mevcut yasal hükümleri tekrar eder nitelikte olduğundan YSK aldığı düzenleyici kararlar ile mevzuatı tamamlayıcı rolünü yeterince icra etmemiştir.

"DEPREM BÖLGESİNDEKİ ÇOK SAYIDA SEÇMEN OY KULLANMA HAKLARINDAN MAHRUM BIRAKILMIŞTIR"

-Depremler nedeniyle tahminen 2 milyon seçmenin yerinden olmasına rağmen, yetkililer adres değişikliklerini kolaylaştırmak ve etkilenenlerin oy kullanabilmesi için sınırlı önlemler almıştır. İçişleri Bakanlığı Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu Seçim Gözlem Heyeti'ne, yüzde 70'i oy verme yaşında olan yaklaşık 453 bin vatandaşın depremden etkilenen bölgelerden başka illere kaydolmak için ikamet adreslerini değiştirdiğini bildirmiştir. Yasaya göre, deprem nedeniyle yerinden olanlar da dahil olmak üzere ikamet değiştiren kişiler, sadece yeni ikamet ettikleri yerdeki siyasi partilere ve adaylara oy verebilirler. Deprem nedeniyle yer değiştiren bu vatandaşların önemli bir kısmı ise ancak kayıtlı ikametgahlarına dönerek oy kullanabileceklerdir. Bazı sivil toplum kuruluşlarının (STK) ve siyasi partilerin bu seçmenlere ücretsiz ulaşım sağlama çabalarına rağmen, çok sayıda seçmen oy kullanma haklarından mahrum bırakılmıştır.

-Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu'nun daha önceki tavsiyesine rağmen, kadın sığınma evleri ve hastaneler gibi geçici adreslerde kalanlara oy kullanma olanağı sağlamak için özel hükümler getirilmemiştir. STK'ların taleplerine rağmen kırsal kesimde ikamet eden yatağa bağlı seçmenler için bir düzenleme yapılmamış, yalnız kentsel alanlarda yaşayan yatağa bağlı 11 bin 196 seçmenin için seyyar sandık imkanı sağlanmıştır.

-YSK'nın yönetimindeki adayların teknik olarak kayıt altına alınması süreci kapsayıcı bir şekilde yürütülmüştür. Ancak, ikinci en büyük muhalefet partisi hakkında başlatılan kapatma davasının devam etmesi bu siyasi partinin seçime katılmasını ve tanınmış bazı muhalif siyasetçilere karşı açılan ceza davaları bazı adayların seçim yarışına katılmasına engel oluşturmuş olabilir. YSK dört adet Cumhurbaşkanı adayını kayıt altına almıştır. 11 Mayıs tarihinde Memleket Partisi'nin desteklediği bağımsız Cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce adaylıktan çekildiğini ilan etmiş, ancak bu durumla ilgili kanunda bir düzenleme bulunmadığından Sayın İnce oy pusulalarından çıkarılmamıştır. Dahası, milletvekili genel seçimleri için 24 siyasi partiden gelen bin 849 aday ile 151 bağımsız aday YSK tarafından kayıt altına alınmıştır.

-YSK adayların kayıt altına alınmasına ilişkin alınan kararlar dahil itirazların çoğunu yayınlamayarak şeffaflıktan uzaklaşmıştır. Sayısı kamu ile paylaşılmayan itirazlardan sadece üç Cumhurbaşkanı adayının seçime katılma yeterliliğine karşı yapılan itiraza yönelik verdiği dört kararı paylaşmış ve bu itirazların tamamı reddedilmiştir. 200'den fazla vatandaş görevdeki Cumhurbaşkanı'nın adaylığı kendisinin üçüncü dönemi olacağı ve anayasaya aykırı olduğu gerekçesi ile bu adaylığa itiraz etmiş, AİHM'e de bu hususta bir başvuru yapılmıştır.

"MUHALEFET PARTİLERİNİ, ADAYLARINI VE DESTEKÇİLERİNİ HEDEF ALAN İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNE MÜDAHALELER GÖZLEMLENMİŞTİR"

-Seçim kampanyaları esnasında, göze çarpan birkaç istisna dışında, toplanma ve örgütlenme özgürlüklerine genel olarak saygı gösterilmiştir. YSP kampanya etkinliklerini ve destekleyicilerini hedef alan büyük bir baskı ve gözdağı ile karşılaşmış ve gözaltına alma vakaları sıklıkla yaşanmıştır. Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu Seçim Gözlem Heyeti olağanüstü halden kaynaklı özgürlükler üzerinde bir kısıtlama gözlemlememiş olsa da valilerin terörle mücadele kapsamında hak ve özgürlükleri kısıtlama yetkisine başvurması Güney ve Güneydoğu Anadolu'da seçim kampanyası yapma fırsatına olumsuz etki etmiştir. Bunların yanı sıra, muhalefet partilerini, adaylarını ve destekçilerini hedef alan ifade özgürlüğüne müdahaleler de gözlemlenmiştir.

-Seçim kampanyaları bir hayli kutuplaşmış olup sıklıkla negatif ve kışkırtıcı bir ton benimsenmiş, taraflar birbirlerini terör ve aşırıcılıkla suçlamışlardır. Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu Uzun Dönem Gözlemcileri tarafından takip edilen seçim kampanyalarında öne çıkan kampanya başlıkları ekonomi, deprem sonrası yeniden yapılanma çabaları, uluslararası meseleler ile Türkiye'deki mültecilerin durumu olmuştur. Çok sayıda üst düzey kamu görevlisi LGBTİ topluluğuna ilişkin ayrımcı beyanlarda bulunmuş, muhalefeti bu toplulukla ilişkilendirmiştir.

"KAMPANYA DÖNEMİNDE İDARİ KAYNAKLARIN KÖTÜYE KULLANILMASINA İLİŞKİN ÖRNEKLER GÖZLEMLENMİŞTİR"

-Seçim döneminde, Cumhurbaşkanı, resmi görevlerini ifa ederken sık sık kampanya faaliyetlerine yer vermiş; diğer pek çok görevdeki kamu görevlisi de büyük altyapı projelerinin açılış törenlerini seçim propagandası yapmak için kullanmışlardır. Uluslararası iyi uygulamaların aksine bu dönem süresince önemli sosyal yardım programları açıklanmış ya da uygulamaya alınmıştır. Kampanya döneminde idari kaynakların kötüye kullanılmasına ilişkin diğer bazı örnekler de gözlemlenmiştir. Bu uygulamalar eşit şartlarda rekabeti ortadan kaldırmış, iktidarın kanunsuz bir şekilde durumdan faydalanmasına imkan tanımış ve 1990 Kopenhag Belgesi'nin 5.4 maddesiyle zıt düşerek siyasi parti ve devlet arasındaki çizgiyi belirsizleştirmiştir.

-Kampanya harcama limitlerinin getirilmesi, kampanya finansmanının şeffaflığının artırılması ve gözetim mekanizmasının etkinliğinin artırılması da dahil olmak üzere Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu ve Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu'nun (GRECO) daha önceki tavsiyeleri dikkate alınmamıştır.

"YASAL ÇERÇEVE, OTOSANSÜRE KATKIDA BULUNMAKTA VE SEÇMENLERİN BİLİNÇLİ BİR SEÇİM YAPMA FIRSATINI SINIRLAMAKTADIR"

-Medya piyasası, kritik yayın organlarının aleyhine olan hükümet ve devlete bağlı reklamlar tarafından çarpıtılmıştır. Ayrıca, çoğu medya kuruluşunun kamu satın alımlarına bağımlı olması bu kuruluşların yayın politikalarını etkilemektedir. Gazeteciler, özellikle Türkiye'nin güneydoğusunda, seçim dönemi de dahil olmak üzere, haberlerine dayanarak sıklıkla terör suçlamalarıyla karşı karşıya kalmışlardır. Pek çok gazeteci ve medya kuruluşu da muhalif ve eleştirel medyaya karşı ayrımcılık yapıldığı iddiasıyla, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından verilen basın kartlarının alınabilmesi süreci hakkında endişe duyduklarını ifade etmişlerdir. Gazetecilerin tutuklanması ve yargılanması vakaları, kamu ilanlarının seçici bir üslupla dağıtılması ve basın kartlarının keyfi olarak tahsis edilmesiyle birleştiğinde yasal çerçeve, otosansüre katkıda bulunmakta ve seçmenlerin bilinçli bir seçim yapma fırsatını sınırlamaktadır.

-Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu Seçim Gözlem Heyeti'nin yürüttüğü medya izleme çalışmasının sonuçları, devlete ait Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu'nun (TRT), TRT-1 ve TRT Haber'in, ağırlıklı olarak olumlu bir üslupla olmak üzere, siyasi içerikli haberlerin toplamda yüzde 44 ve 55'sini alan, Cumhur İttifakı ve Sayın Erdoğan'a yer vererek taraflı davrandığını göstermiştir. Bu kanallar, Sayın Erdoğan'a yer verirken görevdeki Cumhurbaşkanı ya da seçimde aday olarak yer vermek arasında bir ayrım yapmamış, genellikle kampanya faaliyetlerini Cumhurbaşkanı hakkında haber yapmak niteliğinde sunarak bir kamu görevlisinin olağan faaliyetleri hakkında bilgi verme ihtiyacının ötesine geçmiştir. Buna karşılık, Millet İttifakı ve Sayın Kılıçdaroğlu toplam yüzde 28 ve 25'lik pay alırken, Emek ve Özgürlük İttifakı yüzde 7 ve 3 oranında haber yayınında yer almış ve bunların tamamı ağırlıklı olarak olumsuz bir ton içermiştir.

-Özel bir kanal olan ATV, neredeyse tamamen olumsuz olan yaptıkları haberlerin yüzde 41'ini Millet İttifakı'na ve yüzde 10'unu Emek ve Hürriyet İttifakı'na ayırırken, Sayın Erdoğan ve Cumhur İttifakı, ağırlıklı olarak olumlu bir tonda olup toplam haberlerin yüzde 37'sinde yer almıştır. Özel Fox TV ve Halk TV de ağırlıklı olarak Sayın Erdoğan ve Cumhur İttifakı'na yönelik olumsuz haberlerle taraflı bir tutum sergilerken, Millet İttifakı olumlu bir şekilde resmedilmiştir. Kanal D, Show TV ve Star ağırlıklı olarak Cumhurbaşkanı ve Cumhur İttifakı'na olumlu yer vermiş ancak Millet İttifakı ve Sayın Kılıçdaroğlu'nun kampanya faaliyetlerinde daha dengeli bir tutum seyretmiştir. Haber içeriğinin yüzde 9'unu Sayın İnce'ye ayıran ve CHP ve Sayın Kılıçdaroğlu'na eleştirilerde bulunması için seçimden çekilmesine kadar Sayın İnce'ye bir platform sağlayan Kanal D dışında, çoğu yayın kuruluşu, kampanya ile ilgili yaptıkları haberlerde gerçekleri ve görüşleri birbirine karıştırmış ve diğer iki cumhurbaşkanı adayının faaliyetlerini büyük ölçüde göz ardı etmiştir.

-Kanuna uygun olarak, TRT seçimdeki tüm adaylara serbest yayın süresi sağlamış olsa da bu sürenin büyük bir kısmı 'prime time' dışı saatlerde tahsis edilmiştir. Yarışmacılara kamu ve özel medyada siyasi reklamlar yapmak için eşit koşullarla yayın süresi satın alma hakkı verilirken, CHP ücretli süre sağlamadığı için TRT'ye çok sayıda şikayette bulunmuş, bu şikayetler seçim gününden önce hala çözüme kavuşturulmamıştır.

"OY VERME SAATLERİ İÇERİSİNDE 14 VAKADA SANDIK MERKEZLERİ ÇEVRESİNDE KAMPANYA FAALİYETLERİ YAPILDIĞINI GÖZLEMLENMİŞTİR"

-Seçim günü, oy verme merkezlerinde ve çevrelerinde yaşanan birkaç olaya rağmen, büyük ölçüde barış içinde geçmiştir. Seçimlerden bir gün önce ve oy verme gününde propaganda faaliyetleri kanuna göre yasak olmasına rağmen, Sayın Erdoğan, AK Parti, Demokrat Parti (DP), DEVA ve Memleket Partisi dışındaki birçok cumhurbaşkanı adayı ve siyasi parti, sosyal ağlarda kampanya yürütmeye devam etmiş ve Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti, oy verme saatleri içerisinde 14 vakada sandık merkezleri çevresinde kampanya faaliyetleri yapıldığını gözlemlemiştir.

-Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti, 132 sandıkta sandıkların açılış işlemlerini gözlemlemiştir. Oy verme merkezlerinin çoğu zamanında açılmış veya küçük gecikmeler yaşanmıştır. Gözlemlenen açılış işlemlerinin 118'i olumlu görülmüştür. Ancak, oy pusulalarının (8 vaka) veya zarfların (5 vaka) sayısının tutarlı bir şekilde kaydedilmemesi gibi usule ilişkin hususlar da gözlemlenmiştir. Dahası, yasal gerekliliklerin aksine, 35 sandıkta açılıştan önce tüm oy pusulaları damgalanmamış ve 11 sandıkta ise zarfların tamamı damgalanmamıştır.

"GÖZLEMCİLER, ZİYARET EDİLEN SANDIK MERKEZLERİNİN YÜZDE 6'SINDA GRUPLARIN VEYA AİLELERİN BİRLİKTE OY KULLANDIĞINI BİLDİRMİŞTİR"

-Gözlemciler, gözlemlenen 991 oy verme merkezinin yüzde 96'sında oy verme sürecinin olumlu olduğu yönünde bir değerlendirme yapmış, sürecin genel olarak iyi organize edilmiş ve sorunsuz olduğu belirtilirken, olumsuz değerlendirmelere Güneydoğu'da ve depremlerden etkilenen bölgelerde daha sık rastlanmıştır. Başkanların yüzde 27'si dahil olmak üzere, Sandık Kurulu üyelerinin yüzde 37'si kadındır. Oy verme prosedürlerine büyük ölçüde sadık kalınmış; ancak, sürecin dürüstlüğü ile ilgili bazı önemli güvenceler, çoğunlukla Sandık Kurulu üyelerinin prosedürleri anlamaması nedeniyle tutarsız bir şekilde uygulanmıştır. Yapılan gözlemlerin yüzde 4'ünde oy sandıklarının uygun olmayan bir şekilde mühürlendiği ve yüzde 2'sinde seçmen kimliğinin resmi bir kimlikle karşılaştırılarak kontrol edilmediği görülmüştür. Ayrıca, yapılan gözlemlerin yüzde 40'ında Sandık Kurulu üyeleri, seçmenlere oy pusulalarını katlamaları ve zarfı mühürlemeleri için yeterli talimat vermemiştir. Oy verme yeri düzeni, yapılan gözlemlerin yüzde 2'sinde oyların gizli kullanılmasını sağlar nitelikte olmamıştır. Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti gözlemcileri, ziyaret edilen sandık merkezlerinin yüzde 6'sında grupların veya ailelerin birlikte oy kullandığını bildirmiştir.

-Gözlemlenen sandıkların yüzde 60'ında siyasi parti temsilcisi ve aday gözlemciler bulunurken, parti temsilcisi olarak akredite edilmiş veya akreditasyona sahip olmayan vatandaşlardan gözlemciler izlenen sandıkların yüzde 15'inde bulunarak şeffaflığa katkı sağlamışlardır. En az 36 sandıkta, Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti gözlemcilerinin sandıklara erişimi polis memurları, sandık kurulu başkanları ve yetkisiz kişiler tarafından engellenmiştir.

"OY KULLANMA YERLERİNİN YÜZDE 12'SİNDE YETKİSİZ KİŞİLERİN VARLIĞI KAYDEDİLMİŞTİR"

-Oy kullanma yerlerinin yüzde 12'sinde yetkisiz kişilerin varlığı da kaydedilmiştir. Yapılan gözlemlerin yüzde 5'inde, başta parti gözlemcileri olmak üzere Sandık Kuruluna mensup olmayan kişilerin oy verme sürecine doğrudan müdahale ettiği görülmüştür. Seçim günü medyada STK'lar ve muhalefetteki siyasi partilerin temsilcilerden alınan bir bilgiye göre, Gaziantep'teki birkaç bin seçmenin gizlice Sandık Kurulu üyesi olarak kaydettirildiği ve bu kişilerin normalde ikametleri gereği kayıtlı oldukları sandıklarda oy kullanmalarının engellendiği yönünde bir iddia yer almıştır.

-Oy kullanma yerlerinin sadece yüzde 50'si engelli seçmenlerin yardım almadan erişimine uygun görülmüş ve yüzde 77'sinin iç düzeni bu seçmenler için uygun bulunmuştur.

-Oy sayımı, Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti tarafından ziyaret edilen 120 sandık merkezinden 104'ünde genel olarak olumlu olarak değerlendirilmiş ve çoğunlukla sorunsuz ve etkin olarak nitelendirilmiştir. Bununla birlikte, birkaç önemli prosedür hatası rapor edilmiş ve öngörülen sandık kapatma prosedürleri, gözlemlenen sandıkların yaklaşık yarısında sayım başlamadan önce doğru bir şekilde tamamlanmamıştır. Sandık Kurulları 12 vakada seçmen listelerindeki imza ve parmak izlerini tutarlı bir şekilde saymamış veya 38 örnekte bu sayıları tutanaklara geçmemiştir. 23 olayda kullanılmayan zarflar ve oy pusulaları sayılmamıştır.

"10 ÖRNEKTE TÜM VERİLER TUTANAĞA DOĞRU BİR ŞEKİLDE GİRİLMEMİŞTİR"

-Yasada söylenilenin aksine, 55 vakada, zarflar iki kez sayılmamış, 27 vakada zarfların geçerliliği sürekli olarak kontrol edilmemiş veya 23 vakada tutanaklara bu kayıtlar geçirilmemiştir. 27 örnekte, her bir parti için kullanılan tüm oy pusulaları düzgün bir şekilde sayılmamış ve ayrılmamıştır ve 10 örnekte tüm veriler tutanağa doğru bir şekilde girilmemiştir. Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti gözlemlerinin biri hariç hepsinde, oy pusulalarının geçerliliği tutarlı bir şekilde tayin edilmiştir. 18 vakada, sayıma Sandık Kurulu üyeleri dışındaki kişilerin katılması sayımın dürüstlüğüne ilişkin endişeleri artırmıştır. Resmi tutanaklar, 15 durumda Sandık Kurulu üyeleri tarafından önceden imzalanmıştır. Gözlemlenen 21 sandıkta Sandık Kurulu, sonuç tutanağındaki sonuçlar için uzlaşma sağlamakta güçlük çekmiştir."

ULUSLARARASI GÖZLEM HEYETİ HAKKINDA

AGİT Özel Koordinatörü ve Kısa Dönem Gözlem Heyeti Lideri Michael Georg Link, AKPM Heyet Başkanı Frank Schwabe, AGİT Parlamenter Asamblesi Heyet Başkanı Farah Karimi ve AGİT Seçim Gözlem Heyeti Başkanı Büyükelçi Jan Petersen, dün Ankara'da bir basın toplantısı düzenleyerek, kendi değerlendirmeleriyle birlikte, raporda yer alan bulguları aktarmışlardı.

Uluslararası gözlemciler, raporlarını nihai olarak seçimin ikinci turunu takip ettikten sonra yayınlayacak. Bu çerçevede AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu raporunu seçim sürecinin tamamlanmasından yaklaşık 8 hafta sonra yayınlayacak. AGİT PA, raporunu bir sonraki toplantısında sunacak. AKPM'nin hazırladığı rapor ise Haziran 2023'te Strasburg'daki ara oturumda sunulacak.

Seçim günü, Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu'nun görevlendirdiği 28 uzun dönem ve 213 kısa dönem gözlemci ile birlikte AGİT PA'dan 98 kişilik bir heyet ve AKPM'den 38 kişilik bir heyet dahil olmak üzere 40 ülkeden 401 gözlemci görevlendirildi. Gözlemciler ülke genelinde 132 sandık merkezinde açılış, 999 sandıkta ise oy kullanma işlemini takip etti. Uluslararası Seçim Gözlem Heyeti ayrıca 120 sandık merkezinde sayım ve 97 ilçe seçim kurulunda birleştirme aşamasını da gözlemledi.