814 Yıllık Erzurum Saat Kulesi Zamana Meydan Okuyor

Erzurum'da, İslami döneme ait tarihi yapılardan biri olan Saat Kulesi, şehrin önemli tarihi eserleri arasında yer alıyor.

Yakutiye ilçesi sınırlarındaki Tebrizkapı semtinde bulunan tarihi eser, Erzurum Kalesi içerisindeki iç kale mescidine minare olarak yaptırılmıştır. Saltuklular döneminde Ebu'l Muzaffer Melikşah'ın hüküm sürdüğü 1189-1197 yılları arasında yaptırılan tarihi esere "tepsi minare, kesik kule, saat kulesi ve minare kule" de denmektedir.

İç kalenin güney-batı köşesinde muntazam kesme taşlar ve tuğla kullanılarak inşa edilen tarihi yapıta, 1848 ve 1881 yıllarında saat yerleştirilmiş, söz konusu eser saat ve gözetleme kulesi olarak da kullanılmıştır.

11.5 metre yüksekliğindeki saat kulesinde bulunan kitabede, "İkbal, dinin ışığı, İslamın kutbu, devletin yardımcısı, milletin zahiri, meliklerin ve emirlerin güneşi Ebu'l Kasımoğlu Ebu'l Muzaffer Gazi Yinanç Beygu Alp Tuğrul Bey" yazmaktadır.

Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Erol Kürkçüoğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kulenin Saltuklular döneminde yaptırıldığını belirterek, "Erzurum o dönem bir Saltuklu şehridir. Kentte köprü, han, hamam, kervansaray, mescit, kale ve kütüphane gibi önemli sanat eserleri Saltuklular döneminde inşa edilmiştir. Bu tarihi eserlere baktığımız zaman bunlar içerisinde önem arz eden eserlerden biri de tepsi minaredir. İç kalenin güney batı köşesinde ana kaidesi kesme taş, gövdesi de tuğlayla inşa edilen Tepsi Minare hem Kale Mescidi'nin minaresi hem de bölgenin gözetleme kulesi olarak kullanılmıştır" dedi.

Saat kulesi üzerinde yer alan kitabeye de değinen Kürkçüoğlu, şunları kaydetti:

"Tepsi minarede kitabe mevcuttur. Kırmızı tuğlayla beyaz zemin üzerinde kufi yazısıyla kitabede şu sözler yer almaktadır, İkbal, dinin ışığı, İslamın kutbu, devletin yardımcısı, milletin zahiri, meliklerin ve emirlerin güneşi Ebu'l Kasımoğlu Ebu'l Muzaffer Gazi Yinanç Beygu Alp Tuğrul Bey. Burada bilhassa Yinanç, Beygu, Alp ve Tuğrul sözleri Orta Asya'dan getirilen unvanlar olarak kitabe üzerinde görülmektedir. Saat Kulesi, Tepsi Minare veya Kesik Kule adıyla anılan bu eser, 12. yüzyılın sonlarına doğru Ebu'l Muzaffer Melikşah döneminde inşa edilen bir eserdir. Gerçekten de bölgenin en önemli tarihi eserlerinden biridir."

-Gözetleme kulesi ve minare olarak da kullanılmış-

Kürkçüoğlu, Saat Kulesi'nin bir dönem gözetleme kulesi ve minare olarak da kullanıldığını ifade ederek, "Bir gözetleme kulesi olarak da kullanılan bu eser daha sonra kale içerisinde bulunan kale mescidinin minaresi olarak da kullanılmıştır. Daha sonra buraya saat konulmuştur. Saat konulduğu zaman kitabe üzerindeki yazıların bazı yerleri maalesef tahrip edilmiştir" dedi.

Tarihi eserdeki saat vasıtasıyla ezan vaktinin de belirlenebildiğine değinen Kürkçüoğlu, "Önemli bir görev üstlenen tarihi saat kulesi yerine göre Erzurum'un bir nevi saat vakitlerini bildiren bir kule görevini üstlenmekte, diğer taraftan da bölgenin gözetleme kulesi olarak da Erzurum ovasını baştan aşağı gözetleyen bir konumda yer almaktadır" diye konuştu.

Doç. Dr. Kürkçüoğlu ayrıca, 1535 yılında Bağdat seferi esnasında Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman'ın Erzurum'a geldiğini, padişahın talimatıyla başta saat kulesi olmak üzere kentteki diğer tarihi mekanların onarıldığını bildirdi.

- ERZURUM