Ağaçlardan Doğaya "Ölümsüz" Hizmet

ŞAHİN OKTAY - Kabuk yaralanması, kar ve fırtına devirmeleri, yangın, böcek ve mantar gibi etkenlerle veya yaşlanma sonucu ölen ağaçlar, ormanda yaşayan algler, mantarlar, likenler, yosunlar, böcekler, kuşlar, sürüngenler, kemiriciler ve diğer küçük memeliler gibi birçok canlı için yaşam alanı oluşturuyor.

Canlıların en önemli yaşamsal kaynağı olan oksijenin büyük bölümünü karşılayan ağaçlar, öldükten sonra böceklere besin kaynağı ve kışlama yeri olarak hizmet ederken, kuşlar için kuluçka ve yavrularını büyütme, fare, köstebek, tavşan ve sincap gibi küçük memeliler için gizlenme, yırtıcı kuşlar için barınma ve gözetleme, kertenkele gibi sürüngenler için güneşlenme yeri görevi görüyor.

Bundan dolayı sağlıklı bir orman ekosistemi için belli oranda ölü ağacın ormanda bırakılması gerekiyor.

Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölüm Başkanı ve Mantar Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Doç. Dr. Sabri Ünal, AA muhabirine yaptığı açıklamada, önemi henüz yeterince bilinmiyor olsa da yaşlı, kurumuş ya da kurumaya yüz tutmuş ağaçların, dikili ya da devrik ağaç gövdelerinin, kurumuş kütüklerin, yere dökülmüş ağaç ve dal parçalarının biyolojik çeşitlilik için en önemli yaşam ortamlarından birini oluşturduğunu söyledi.

Çoğu hayvan türünün yaşam döngüsünde kısmen veya tamamen ölü ağaçlara bağımlılık duyduğuna işaret eden Ünal, bu nedenle ölü ağacın bir orman ekosisteminde tür çeşitliliği için önemli yeri olduğunu kaydetti.

Ünal, ormandaki ölü bir ağacın bazı bitki tohumlarının çimlenmesini ve büyümesini sağlayarak yeni bir ortam sağladığını belirterek, ölü ağaç gövdelerinin organik madde, nem, besin ve iğne yapraklı ağaç türleri için gençleşme alanları yarattığını kaydetti.

Bazı ağaç türlerinin tohumları çürüyen ağaç gövdelerinin üzerinde daha iyi çimlendiğini ve böylece ölü ağacın ormanın verimliliğinin devamını sağladığını dile getiren Ünal, şöyle devam etti:

"Genç bitkilerin tohumları, direkt olarak ölü ağaç üzerine düşerler. Ölü ağaçta selüloz-lignin karışımı bileşiklerin özellikle mantarlar tarafından tüketilmesi dolayısıyla iz elementlerin payı göreceli olarak yükselir. Bu besin maddeleri gövdenin parçalanmasıyla toprağın içine ulaşır. Böylelikle ölü ağaç çevresi içindeki mevcut bitkilerin besin maddesi payı yükselir. Dolayısıyla ölü ağaçlar, yere düşen ağaç tohumları için adeta yatak görevi yapıyor."

Doç. Dr. Ünal, ölü ağacın, üzerindeki kovuklarda yaşayan ve orada beslenen canlılara konukçuluk yapmasının yanı sıra bazı özel habitat istekleri olan sucul canlılara da yaşam ortamı sunduğuna dikkat çekerek, "Dere ve akarsular üzerine devrilen ağaçlar, su akışını azaltıp gölcüklerin ve su birikintilerinin oluşmasına yardım ederek balıklar, algler ve böcekler için uygun yaşam alanlarının oluşmasına hizmet ederler. Su akışının az olduğu bu alanlar, dökülen yaprak ve dalların yüzde 70'e kadar kısmını tutarak besin elementlerinin artmasını sağlar" diye konuştu.

"Ölü ağaç, sağlıklı bir ormandaki en zengin yaşam alanıdır"

Ölü ağacın ormanda bırakılması toprakta gübre etkisi yaparken, uzaklaştırılmasının besin maddesi kaybına yol açtığını vurgulayan Ünal, o nedenle zararlı böceklerin kitle üremesi ve yangın tehlikesi de göz önünde bulundurularak belli oranda ölü ağacın ormanda bırakılması gerektiğini söyledi.

"Ölü ağaç, sağlıklı bir ormandaki en zengin yaşam alanıdır" diyen Ünal, şunları kaydetti:

"Eğer bir ormanda uygun çeşitte ve yeterli miktarda ölü ağaç bulunuyorsa orası 'büyük ölçüde doğal halini koruyor' demektir. Bir kilometrekare orman alanı içinde ölü dikili ağaçların en az yüzde 5'i ormanda bırakılmalıdır. Bu durum hektarda 18 metreküp veya yaklaşık 14 adet ölü ağaca uygun bir hacim oluşturmaktadır. Ormanda ölü ağaçların biyolojik çeşitlilik konusundaki öneminin yanı sıra, ormandaki yaşam döngüsünün devam etmesinde ve ormanın sağlıklı kalmasında kilit rol oynamaktadır."