İran'ın Nükleer Programı

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEA) Başkanı Yukiya Amano'nun, İran'ın nükleer programına ilişkin hazırladığı son raporu, yönetim kurulu üyesi 35 ülkenin heyet başkanlarına gönderdiği öğrenildi.

AA muhabirinin diplomatik kaynaklardan elde ettiği raporda, Amano, "İran yönetiminin tutumu nedeniyle nükleer programın askeri boyutu hakkındaki şüphelerin giderilemediğini" ve "Kurumun konuyla ilgili gerekli çalışmalara başlayamadığını" kaydetti.

Kurum ile İran yönetimi arasında bugüne kadar yapılan görüşmelere rağmen "structured approch" (yapılandırılmış yaklaşım) belgesinin sonuçlandırılamadığına işaret eden Amano, İran yönetiminin kurum müfettişlerinin Parçin tesisine giriş yapmalarına da izin vermediğini bildirdi.

Parçin nükleer tesisinde UAEA müfettişlerinin 2011 yılı Kasım ayında yaptıkları son denetimde "nükleer başlık denemesi yapıldığına dair bazı kanıtların bulunduğu" ileri sürülmüştü. İran yönetimi ise UAEA raporundaki bu ifadeler üzerine 2012 yılı Ocak ayından bu yana UAEA müfettişlerine giriş izni vermiyor.

Amano raporunda, İran'ın, Parçin nükleer tesisinde "delillerin yok edilmesine yönelik çalışmalarda bulunduğunu" iddia ederek, "bunun kurumun bölgede sonradan yapacağı çalışmaları olumsuz yönde engelleyeceğini" belirtiyor.

-Uranyum zenginleştirme faaliyetleri devam ediyor-

BM Güvenlik Konseyi ve UAEA yönetim kurulu kararlarına rağmen İran yönetiminin uranyum zenginleştirme faaliyetlerini sürdürdüğüne işaret eden Amano, İran'ın kuruma bildirimde bulunduğu tesislerindeki zenginleştirme faaliyetlerini durdurmadığını ve yüzde 5 oranında toplam 9704 kg., yüzde 20 oranında ise 372,5 kg. uranyum zenginleştirdiğinin saptandığını kaydetti.

İran yönetiminin, nükleer tesislerinde yeni nesil IR-2m santrifüj geliştirme ve kurulum çalışmalarına devam ettiğini ifade eden Amano, ağır su reaktörü ile ilgili çalışmaları da durdurmadığı ve IR-40 reaktörüne ilişkin faaliyetlerini sürdürdüğünü kaydetti.

-"Kod 3.1 uygulanmıyor"-

İran'ın, güvence denetimleri antlaşmasının gözden geçirilmiş Kod: 3.1 maddesini uygulamamakta ısrar ettiğini belirten Amano, "İran yönetiminin taraf olduğu antlaşmanın yükümlülüklerini yerine getirmediği ve yeni kurmayı planladığı nükleer tesisler hakkında kuruma dizayn bilgisi vermediğini" vurguladı.

İran yönetimi ise güvence denetimleri antlaşmasına taraf olduğu tarihte geçerli olan  "Kod: 3.1 maddesinin yükümlülüklerini yerine getirdiğini" belirterek,  "Güncellenmiş Kod: 3.1 maddesinde istenen nükleer tesisin planlama aşamasında kuruma bildirilmesi zorunluluğu olmadığını, taraf olduğu tarihte geçerli olan maddeye göre tesise yakıt yüklendikten sonra bildirimde bulunma zorunluluğu olduğunu" iddia ediyor.

Antlaşmanın güncellenmiş Kod: 3.1 maddesi ise taraf ülkenin kurmak istediği nükleer tesisin "dizayn bilgilerini planlama aşamasında UAEA merkezine bildirmesini " öngörüyor.

İran yönetiminin, taraf olduğu Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'nın (NPT) ani denetimleri öngören ek protokolünü onaylamamakta ısrar ettiğine de işaret eden Amano, raporunda, "Kurumun Ağustos 2013'te yaptığı denetimde  Buşehr nükleer enerji santralindeki reaktörün tam kapasiteyle çalıştığını gözlemlediğini" kaydetti.

Bu arada Amano raporunda, iran ile UAEA arasında, "yapılandırılmış yaklaşım" belgesine ilişkin yeni görüşmenin bu yıl 27 Eylül de Viyana'da yapılması konusunda mutabakat sağlandığını bildirdi.

Amano'nun, yönetim kurulu üyesi 35 ülkenin heyet başkanlarına ve BM Güvenlik Konseyi'ne gönderdiği İran'ın nükleer programına ilişkin son raporunu,  9–13 Eylül tarihlerinde Viyana'da yapılacak yönetim kurulu olağan toplantısının açılış oturumunda basına açıklayacağı bildirildi.

-İran daimi temsilcisini değiştirdi-

Bu arada İran'ın yaklaşık 10 yıldan beri UAEA nezdindeki daimi temsilcisi Büyükelçi Ali Asker Sultaniye'nin de merkeze geri çağrıldığı öğrenildi.

Eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad tarafından görevlendirilen Sultaniye'nin yerine,  "ılımlı bir diplomat olarak bilinen" Dışişleri Bakanlığı Silahsızlanma Dairesinden Büyükelçi Reza Najafi'nin atandığı belirtildi.

İran'ın yeni Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin, ülkesinin nükleer programına ilişkin uluslararası kamuoyu ve 5+1 ülkeleriyle  "şeffaf işbirliği yapmaktan yana olduğunu" açıkladığına işaret eden diplomatik kaynaklar, İran'ın UAEA nezdindeki yeni temsilcisi Najafi'nin göreve başlamasıyla İran'ın UAEA ve 5+1 ülkeleriyle ilişkilerinin "normale dönebileceği" görüşünü savunuyorlar. - Viyana