Kazakistan ile Petrol Şirketleri Arasındaki Belirsizlik

Selçuk Uysal - Kazakistan'da, yabancı petrol şirketlerine ugyulanan vergiler ve kesilen para cezalarının, geçen yılki 1,6 milyon varillik petrol üretiminin artırılmasının önündeki en önemli engeller olduğu ileri sürülüyor.

Kazak ortaklarla nitelikli petrol ve doğalgaz çıkarma üzere yola çıkacak yabancı şirketlerinin devletin tam desteğini alacağına dair resmi açıklamalara karşın Kashagan sahasında gecikmeler sürüyor.

Kazakistan Petrol ve Gaz Bakanı Uzakbay Karabalin, Kashagan petrol sahasına bağlanan boru hatlarının inşasında yaşanan sorunlara ilişkin son incelemenin nisan ayı içerisinde planlandığını bildirdi.

Kashagan sahasındaki bürokratik problemler yanında, Hazar Denizi açıklarındaki saha derinliği ve zorlu hava şartlarından kaynaklı teknik sorunlar da projeyi karmaşık ve güç hale getiriyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı Enerji Enformasyon İdaresi (EIA) verilerine göre, Hazar Denizi açıklarında 2000 yılında keşfedilen Kashagan dünya genelinde son 35 yılda bulunan en geniş saha özellliğini taşıyor.

Varlığı 35 milyar varil olarak tahmin edilen Kashagan dünyada Ortadoğu dışındaki en geniş saha ve dünyanın beşinci büyük petrol rezervini barındıran petrol sahası olarak gösteriliyor.

Açıklarında 30 milyar varil petrolü barındıran Kuzey Denizi petrollerini 1960'lar başında keşfeden ve 1971 yılından başlayarak İngiliz şirketler ortaklığında üretime başlayan Norveç örneğini izleyen Kazakistan devasa kaynak Kashagan'dan petrol üreterek milli gelirini atırmak istiyor.

EIA'dan bilgilerine göre Kazakistan genelinde 150 devreye alınmış saha bulunurken, Astana yönetimi Kashagan,Tengiz ve Karachaganak sahalarındaki rezervlerin geliştirilmesiyle ülkenin yıllık petrol üretimini 2025'te yılda 108 milyon tona çıkarmayı hedefliyor.

-Kashagan'da üretim sızıntı nedeniyle durduruldu

Ülkedeki en önemli petrol sahası Kashagan'daki sorunlar devam ediyor. Shell (yüzde16.81), Exxon Mobil (yüzde 16.81), Total (yüzde16.81), Çin Ulusal Petrol Şirketi (CNPC) (yüzde 8.33)  KazMunayGas (yüzde16.81), INPEX (yüzde 7.56) ve AgipKCO - Eni  (yüzde16.81) konsorsiyumuyla 2013 eylül ayında petrol çıkarılmaya başlanan Kashagan'da iki hafta sonra üretim süresiz biçimde durduruldu.

Kashagan'daki üretimin durmasına neden olarak denizden karaya bağlanan boru hatlarındaki sızıntılar gösterildi.

Kazakistan devleti bölgede arama ve üretme ruhsatı verdiği  Exxon, Shell, Total, Eni şirketlerine gecikmeler gerekçesiyle dava açtı.

Batılı petrol yöneticileriyse Kazakistan petrol yönetimi hakkında "hantal" iddiasında bulunurken, Kazak hükümetinin yerel işçi istihdamı başta olmak üzere ağır şartlar empoze ettiğini savundu.

-"İki taraf da gergin"

Merkezi Almatı'da bulunan Avrasya Araştırma Enstitüsü Analisti Doç. Dr. Canat Momınkulov, Kashagan petrolündeki gecikmelerin nedeninin teknik olduğunu savundu.

Kashagan'da üretimin durması ardından italyan Eni petrol şirketi ile Kazak yönetiminin arasındaki ilişkilerin gerildiğini aktaran Momınkulov şu bilgileri verdi:

"Kashagan'daki sorun tamamen teknik çünkü Kazak tarafı yabancı operatörlere güvendi ve dünyanın en büyük petrol araştırma işini bu konsorsiyuma havale etti. Kazak tarafı konsorsiyumdaki ana operatör olan ENİ'nin ciddi maliyeti olan boruları ucuz aldığı işi kötü yaptığı iddiasında. Yabancılarsa şantiyede Kazak işçilerinin çalıştırılmasının zorunlu kılınmasının işleri geciktirdiği yolunda bahaneler üretiyor. İki taraf da gergin, belirsizlik sürüyor."

Momınkulov, Kashagan'daki sorunun çözümü için denizden karaya bağlanan boru hatlarındaki deliklerin doldurulması veya onarılması gerektiğini belirterek uzunluğu birkaç kilometrelik boruların tekrar sökülmek durumunda olunduğunu kaydetti.

Analist Momınkulov Kashagan'daki sorunların 2015'te bile bitmesinin zor göründüğünü bildirdi.

-Üretim paylaşım modeli

Astana yönetimi üretim paylaşım modeli ile yabancı petrol şirketlerin ülkede petrol çıkarmalarına izin veriyor. Ülkedeki toplam petrolün neredeyse yarısı üretim paylaşım modeliyle çıkarılıyor.

Ülke petrollerinin yüzde 33'ünü Kazakistan devleti, yüzde 36'sını büyük Amerikan ve Avrupa şirketleri, yüzde 16'sını Çin şirketleri, yüzde 11'ini Kazak ve uluslararası bağımsız şirketler karşılarken, yüzde 4'ünü Rus şirketleri üretiyor.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev 2013 yılında 243,6 milyar dolarak gerçekleşen ülke GDP'sinde önemli yer tutan gaz ve petrol ihracatını arttırmak amacıyla Tengiz, Karachaganak ve Kashagan'daki petrol sahalarındaki rezervlerini daha da genişletmeyi umuyor.

Başbakan Serik Ahmedov'un istifasını ardından Karim Massimov başkanlığında kurulan yeni hükümette de aynı görevini sürdüren Kazakistan Petrol ve Gaz Bakanı Uzakbay Karabalin, yaptığı son açıklamada istikrarlı bir ekonominde yıllık petrol üretimini 100 milyona tona çıkarabileceklerini söylemişti.

Karabalin, daha önce yaptığı açıklamda 2014 yılında 83 milyon ton petrol üreteceklerini tahmin ettiklerini bildirmişti. - Astana