Yalancının Mumu Yatsıyı Beklemiyor

Yüzümüzdeki kaslar, biz istesek de istemesek de yaşadığımız duyguya göre çeşitli hareketler sergilerler. Bu hareketleri bilimsel dayanaklar ile gözlemlerseniz yalanı tespit edebilirsiniz hem de dünyanın her yerinde.

Dünyaca ünlü psikolog Prof.Dr.Paul Ekman 40 yıl süren araştırmaları neticesinde, Afrika'daki ilkel kabilelerden pek çok farklı kültüre kadar insanlarla çalışmış. Çalışmaların sonucunda hangi kültüre ve eğitim düzeyine sahip olursa olsun hepimizde değişmeyen bazı davranışlar olduğunu ortaya çıkarmış.

Çalışmalar sadece gözlemle de kalmamış doğal olarak akan verileri pekiştirmek için çeşitli soru sorma ve yeni oluşan mimiklerle de gözlemlenen kişiyle ilgili daha doğru çıkarımlarda bulunmanın yöntemi de geliştirilmiş. Yalan söylediğini tahmin ettiğiniz kişiye birkaç soru sorarak daha fazla istem dışı hareket oluşmasını sağlayarak onun ifadelerinden, sesinin tonundan ve hızından, aktardığı hikayenin bütünlüğünden, tutarlılığı ve akışından bu şüphenizden emin olabilirsiniz.

Paul Ekman'ın geliştirdiği ve dünya genelinde FBI, CIA, NASA, Google ve Apple gibi önemli kurum ve kuruluşların kullandığı mikro mimik okuma eğitimleri Nisan 2014'den bu yana Sola Unitas Akademi ve Paul Ekman International işbirliğinde Türkiye'de de veriliyor.

Sola Unitas Akademi yöneticilerinden Cem Atat'ın yalanı anlamayla ilgili verdiği bazı ipuçları şöyle;

Sakın inanma!

- Anlatılan şeyler gerçekten anlatan kişi tarafından yaşanmış olabilir mi? Yani hikaye ile anlatan kişi birbirine tutarlı mı? Zaman zaman başkasının yaşadığı bir hikayeyi kendi yaşamış gibi de anlatabilir kişi. Sesinin tonundaki tutarlılık da önemli işaretlerden biri olabilir. Yalan söylerken sesimiz birkaç ton alçalabilir örneğin.

- Diyelim ki eşiniz çayını karıştırırken "Aşkım beni hiç aldattın mı?" diye sordunuz... Karıştırma işlemi kesintiye uğradıysa. "Hayır" cevabı tak diye gelmediyse. "Hayır" cevabı yerine duyduğundan emin olmanıza rağmen "Ne dedin aşkım?" ya da "Kim görmüş?" gibi sorular geliyorsa eyvah eyvah...

?

-Yalan hikaye, yaşanmadığı için ayrıntı da barındırmaz ya da verilen ayrıntılar kurgudan ibarettir. Bir trenin vagonları gibi sistemli biçimde tık tık tık akar... Karmaşa yoktur, son derece düzenli, özenli, sıralıdır çünkü açık vermemek üzere üzerinde çok çalışılmıştır...

?

-Genellikle söyleyenin zaman kazanmak için soruları tekrar etmesi yaygın bir uygulamadır. Yani, dikkat az ilerde bir yalan sızıntısı olabilir...

İçin rahat olsun, inanabilirsin

Doğru hikaye içeriğinde zaman, yer bilgileri de barındırır hatta detay içerir; "Günlerden 2 Temmuzdu, iyi hatırlıyorum çünkü o gün aynı zamanda 10. evlilik yıldönümümüzdü" gibi...

- Doğru hikaye içindeki kişiler arasında etkileşimleri de barındırır, "Git dedim, gitmedi" gibi.

Anlatılanlar esnasında, aniden çalan kapı, telefon, odaya giren biri, yere düşen bir cisim, ayağı takılan bir insan gibi anlık gelişen bir olaydan bahsediliyorsa dinlediklerinize güvenebilirsiniz...

Anlatan kişi ayrıntı verdiyse üstelik bu "Fırtına koptu ve arka balkon camı tuzla buz" gibi olağandışı ise o zaman doğruluğa yakın sulardayız...

- Kişi konuya kendi duygularını katıyorsa "Üzüldüm, "Şaşırdım", "Mutluluktan deliye döndüm" gibi, bu güvenirliliğe işaret edebilir.

?

- Anlatırken "Üzerimde o gün beyaz gömlek, yok yok affedersin pembe gömlek vardı" gibi anlık düzeltmeler güvenilirlik işaretleri olarak algılanır.

?

- "Hatırlamıyorum" ifadesi hem doğru hem de yalan ifade de geçer. Burada dikkate alınacak olan bu cevabın ne kadar hızlı geldiğidir.

Yalan uzmanlığı Dünya'nın dahi profesörü Paul Ekman ile daha birkaç yıl önce başladı ve şu ana kadar pek çok kurumun olduğu kadar dizi yapımcısının da gözbebeği oldu. Görünen o ki, Türkiye'de de başlayan eğitimlere katılım hızla artacak.