ABD Pakistan Yakınlaşmasına İha Engeli

ABD tarafından terörizmle mücadele için kullanılan insansız hava araçları (İHA) yol açtığı sivil kayıplar nedeniyle uluslararası örgütler tarafından eleştiriliyor. ABD'ye söz konusu programın durdurulması yönünde çağrı yapan ve özellikle Pakistan'daki sivil can kayıplarına odaklanan raporlar, iki yıldan sonra ABD-Pakistan ilişkilerinin düzelmesinin işareti olan Pakistan Başbakanı Navaz Şerif'in Washington ziyareti öncesinde gündeme geliyor.

ABD'nin 11 Eylül saldırıları sonrası yoğunlaştırdığı terörle mücadelesinde Irak, Libya, Somali, Gazze, Yemen, Afganistan ve Pakistan'da kullanılan İHA'lar, Amerikan yönetimi tarafından bölgenin Taliban, El Kaide ve bağlantılı örgütlerden arındırılmasında en etkili yöntemlerden biri olarak kabul ediliyor. Ancak ABD'nin "en etkili terörle mücadele silahı", hedefler haricinde yüzlerce sivil can kaybına yol açtığı için hem uluslararası örgütlerin eleştirisini çekiyor, hem de ABD'nin özellikle Pakistan ile olan ikili ilişkilerinde sorun teşkil ediyor. Şerif'in ABD Başkanı Barack Obama'dan Washington'daki görüşmelerinde İHA operasyonlarının durdurulmasını talep etmesi bekleniyor.

İHA'ların vurduğu 2 bin 200 hedeften 400'ü sivil -

İHA operasyonlarında en büyük eleştiri konularının başında sivil can kayıpları geliyor. İngiltere'de bulunan Araştırmacı Gazetecilik Bürosu'nun son verilerine göre, 2004'ten beri ABD İHA'larının Pakistan'da düzenlediği 325 saldırıda yaklaşık 3 bin kişi hayatını kaybetti. Bunlardan en az 400'ünün sivil, yaklaşık 200'ünün de çocuk olduğu tahmin ediliyor.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda bu hafta tartışılacak bir raporda ise, çoğu ABD tarafından 2004'ten beri Pakistan'da düzenlenen 330'dan fazla İHA operasyonunda öldürülen 2 bin 200 kişiden 400'ünün sivil olduğu belirtiliyor. BM raporu ayrıca, ABD'yi İHA saldırılarında ölen sivillere ilişkin kendi dökümünü açıklamaya çağırıyor ve 2012'den 2013'ün ilk yarısına kadar geçen sürede sivil can kayıplarının azaldığına vurgu yapıyor.

Uluslararası Af Örgütü'nün raporu da, ABD'nin İHA'larla yaptığı operasyonların "keyfi sivil ölümler" içermesi nedeniyle uluslararası hukuka aykırı olduğunu ifade ediyor. Raporda, Kasım 2012'de 68 yaşındaki Mamana Bibi'nin bahçesinde sebze toplarken öldürülmesi ve 5 torununun yaralanması olayı ile Temmuz 2012'de aralarında 14 yaşında bir çocuğun da bulunduğu 18 tarım işçisinin akşam yemeği yerken öldürülmesi örnekleri veriliyor.

Pakistan-ABD yakınlaşması -

Pakistan, ABD'nin Mayıs 2011'de El Kaide lideri Usame bin Ladin'in kendi topraklarında gizli bir operasyonla öldürülmesine tepki vermiş, bunun üzerine ABD, Pakistan'a verdiği askeri yardımların büyük kısmını kesmişti. ABD'nin yardımları yeniden başlatma kararının hemen ardından Pakistan Başbakanı Navaz Şerif'in Washington'ı ziyaretiyle iki ülke arasındaki ilişkilerin düzelmeye başladığı belirtiliyor. Ancak ilişkilerdeki yakınlaşmanın önündeki en önemli engelin İHA operasyonları olduğu ifade ediliyor.

Pakistan, Mayıs 2011'den bu yana ABD'nin yürüttüğü İHA faaliyetlerinin ülke egemenliğine zarar verdiğini, sivil kayıplara yol açtığını ve uluslararası normlara da aykırı olduğunu çeşitli platformlarda dile getiriyor. Pakistan-ABD ilişkileri, özellikle güvenlik alanındaki işbirliği, Obama'nın Mayıs 2013'te İHA saldırılarının sınırlanacağını söylemesinden bu yana yeniden canlanmaya başlamıştı.

ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Marie Harf, 1 Ekim'de başlayan 2014 bütçesinden 857 milyon dolarlık insani yardımın, 305 milyar dolarlık ise askeri yardımın Pakistan için ayrıldığını açıkladı.

İHA'nın alternatifi yok -

İHA sorununun Obama-Şerif görüşmesinde çözülüp çözülemeyeceğini AA'ya değerlendiren uzmanlar, gerek ABD'nin gerek Pakistan'ın terörle mücadelesinde İHA'lara alternatif yöntemin olmadığı görüşünde. Sivil can kayıpları, Pakistan halkının hassas noktası haline geldiğini için hükümetin İHA'ları durdurma çağrısının iç politikaya yönelik olduğunu savunan uzmanlar, buna rağmen çözüm konusunda Pakistan ordusu ve ABD istihbaratının sıklığı azaltılan İHA operasyonları noktasında birleştiğini belirtiyor.

Washington'daki Amerikan Üniversitesi'nde görevli uluslararası hukuk profesörü Kenneth Anderson, AA'ya yaptığı değerlendirmede, "Pakistan'ın kızgınlığını İHA'ların sivil can kayıplarına neden olan isabetsiz atışlarına bağlamak yanlış olur. Egemenlik hakkında genel bir öfke olduğunu anlamak lazım" dedi.

Anderson, "İHA engelini aşmak için sorulması gereken, alternatifin ne olduğudur. ABD öylece durup zayıf yönetilen bölgelerin terörist gruplar için güvenli bölge olmasını izlemeyeceğine göre, alternatif daha çok egemenlik ihlali anlamına gelen kara saldırıları olacak. Pakistan ordusu ise, Taliban'a karşı birçok yol denedi ve ne verirlerse versinler Taliban'ın daha çok isteyeceğini fark etti. Bölgede yaşayan köylüler için de İHA'lar her zaman bombardımandan iyidir" diye konuştu.

Anderson, Şerif'in "İHA'ları durdurun" çağrısına Obama'nın yapıcı karşılık vereceğini ancak iki ülkenin danışıklı dövüşe devam edeceklerini savundu.

"Pakistan, kendi topraklarını daha çok kontrol etmeli" -

ABD'de bulunan Brookings Enstitüsü savunma ve dış politika uzmanı Michael O'Hanlon ise, son zamanlarda gösterilen titizlik nedeniyle İHA saldırısında ölen sivillerin azaldığını, ABD-Pakistan ilişkilerinin önündeki asıl engelin ise Pakistan'ın egemenliğinin ihlal edildiği algısı olduğunu söyledi.

AA'ya konuşan O'Hanlon, "Bu noktada ABD, Pakistan'dan kendi topraklarını kontrol etmek için daha fazla çaba bekliyor, bunun karşılığında da her tür güvenlik yardımını yapmaya hazır" dedi.

"ABD ve Pakistan normalleşmeyi aksatmak istemiyor" -

ABD Dışişleri Bakanlığı İstihbarat Bürosunda Pakistan ve Afganistan uzmanlığı yapmış olan Illinois Üniversitesi profesörlerinden Marvin Weinbaum da ABD'nin İHA kullanımını azaltacağını ancak tamamen kaldırmayacağını söyledi. Weinbaum, Afganistan'dan çekildikten sonra El Kaide'nin yeniden canlanmasını kontrol altına almanın en önemli aracının İHA'lar olduğu görüşünü savundu.

Şerif'in Obama ile görüşmesinde İHA'ların durdurulması için baskı yapacağını çünkü bunun iç politikada çok önemli bir konu haline geldiğini dile getiren Weinbaum, "Obama da boyun eğmiş gibi görünecektir. Nitekim, her iki taraf da 2011'den bu yana ilişkilerinin düzelme seyrinden memnunlar. Stratejik hedefleri uğruna normalleşmeyi aksatmak istemiyorlar" diye konuştu.

İnsansız hava aracı -

Mürettebatsız, uzaktan kumanda edilen bir tür uçak olan İHA'lar, ortalama 17 saat boyunca havada kalabiliyor. 1980 ve 1990'lı yıllarda keşif amaçlı kullanılan uçaklar, günümüzde silahlı halde uçabiliyor. ABD'nin İHA operasyonlarının birçoğu Nevada eyaletindeki Creech askeri üssünden yönetiliyor.

İHA operasyonlarında esas amaç, askerlerin hayatını riske atmadan ve "sivil kayıplara yol açmadan" teröristleri yok etmek. ABD'nin İHA saldırılarına en çok maruz kalan yer ise, Pakistan'ın Afganistan sınırındaki Kuzey Veziristan bölgesi. ABD, Pakistan Talibanı'nın kontrolünde olan ve Afgan Talibanıyla El Kaide ve bağlantılı örgütler için güvenli bölge teşkil eden Kuzey Veziristan'da İHA'ların kullanımına büyük önem veriyor. - Ankara