Fas'taki Libya Uzlaşı Görüşmeleri

Libya krizinin tarafları, uzlaşı görüşmeleri çerçevesinde BM Özel Temsilcisi Bernardino Leon başkanlığında Fas'ın Suheyrat kentinde toplantı yaptı.

Görüşmeler sırasında basına demeç veren Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi üyesi Ebubekir Bueyra, "Milli Genel Kongre (MGK) ulusal birlik hükümeti için şimdiye kadar herhangi bir isim sunmadı, buna rağmen görüşmeler devam edecek ve bugün ulusal birlik hükümeti kurulabilmesi için hükümet başkanı ve iki yardımcısının ismini belirleyeceğiz" ifadelerini kullandı.

MGK Heyeti Başkanı Avad Abdussadık ise görüşmelerden sonra basın mensuplarına, "Ulusal birlik hükümeti için teklif edeceğimiz isimleri istişare etmek üzere bu gece Libya'ya döneceğim, iyi niyet belirtisi olarak MGK heyeti Suheyrat'ta kalarak görüşmelere devam edecek" değerlendirmesinde bulundu.

Abdussadık, bugün Trablus'ta katılacağı toplantıdan sonra çarşamba günü görüşmelere katılmak üzere tekrar Suheyrat'a döneceğini belirtti.

Libya uzlaşı görüşmelerine, MGK, Tobruk merkezli Temsiciler Meclisi, bağımsızlar ve Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi'nden anlaşmazlıklar üzerine istifa eden üyeler olmak üzere dört taraftan temsilciler katılıyor. Son yapılan görüşmelerde Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi, Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi'nden istifa eden üyeler ve bağımsız temsilciler anlaşmaya varmış ve beraber hareket etme kararı almıştı.

Libya'daki şiddetin sona ermesi ve krize siyasi çözüm bulunması amacıyla ilk olarak ocak ayında Cenevre'de başlayan görüşmeler, Fas'ın Suheyrat kentinde, Cezayir'de ve Libya'da devam etti.

Cenevre'de yapılan ilk görüşmeler MGK'nın katılımı olmadan yapıldı. Daha sonraki süreçte toplantılara katılan MGK ve diğer Libyalı taraflar görüşme sonunda barış konusunda umutlu oldukları mesajı vermişti.

Fas'ın Suheyrat kentinde mart ayında başlayan süreçte ise taraflar ilk olarak haziran ayında aynı masa etrafında toplanmıştı.

Temmuz ayında MGK'yı temsil eden heyetin yokluğunda ilk çözüm önerisi taslağını imzalayan taraflar, 20 Eylül'de nihai anlaşmanın imzalanacağını öngörüyordu. Fakat MGK'nın bazı maddelerde değişiklik talebi üzerine nihai imza süreci ileri bir tarihe ertelenmişti.

Eylül ayında Fas'ta iki defa bir araya gelen Libyalı temsilciler, görüşmelerin ardından anlaşmanın nihai taslağını teslim aldı. Taslakta değişiklik teklifleri üzerine çıkan tartışmaların uzaması ve anlaşma şansının azaldığı son görüşmelerden sonra Leon, "Çalışmamızı tamamladık. Siyasi anlaşmanın nihai metni elimizde. Görevin bizimle ilgili kısmı tamamlandı. Konu artık daha fazla müzakere veya değişiklik şeklinde değil, yalnızca evet veya hayır şeklinde cevap vermeleri için katılımcıların elinde" ifadesini kullanmıştı. Leon'un, bu açıklamalarından sonra anlaşmanın son taslak şeklini alan taraflar, Kurban Bayramı tatilinden sonra Suheyrat'ta tekrar bir araya gelmek üzere Libya'ya dönmüştü.

Bayram tatili sonrası Suheyrat kentinde bir araya gelmesi beklenen taraflar, sürpriz bir şekilde 2 Ekim Cuma günü BM'de yapılan genel kurul toplantısına katılmak üzere ABD'ye hareket etti. Libyalı taraflar ABD'de bulundukları süre içerisinde BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun ve ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, açıklamalarda bulunmuştu.

Ban, taraflara güveninin tam olduğunu ve bir an önce birlik hükümetini kurmaları gerektiğini ifade ederken Kerry ise "Yarın değil, şimdi, önümüzdeki hafta değil bugün" değerlendirmesinde bulunmuştu.

Libya uzlaşı görüşmeleri süresince ülkedeki çatışma hali ve Libya'dan gelen mesajlar görüşmeleri yakından etkiledi. Libya'daki Müslüman Kardeşler Teşkilatı (İhvan), ülkedeki savaşı ve kanı durduracak tüm çabaları memnuniyetle karşıladıklarını belirterek, uzlaşı görüşmelerini desteklediklerini ifade etmişti.

Diğer yandan MGK, Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi'ne bağlı hareket eden eski general Halife Hafter'in eylül ayı içerinde Bingazi'de yaptığı askeri operasyonların diyalog sürecini baltalamaya yönelik olduğunu kaydedip, saldırıları kınadığını açıklamıştı.

BM Libya Özel Temsilcisi Leon, Libya'da bulunduğu süreçte MGK ile koordinasyon kurmadan, uzlaşı görüşmelerini genişletmek adına bazı komutan ve subaylara görüşme davetinde bulunmuş, MGK Başkanı Nuri Ebu Sehmeyn de bunu "ülkenin egemenliğini ihlal" olarak değerlendirip, diyalog görüşmeleri çerçevesinde MGK ve Genelkurmay ile koordine halinde olunması gerektiğini bildirmişti.

Mart ayında ise Cezayir Dışişleri Bakanlığı'nda Mağrib ve Afrika İşlerinden Sorumlu Delege Bakan Abdulkadir Mesahil'in başkanlığını yaptığı, BM Libya Özel Temsilcisi Leon'un da hazır bulunduğu görüşmelerde bir araya gelen taraflar, görüşme sonunda "Cezayir Deklarasyonu" adıyla bildiri yayımlamıştı. Deklarasyonda, Libya'daki krize çözüm için "acil ateşkes ve teknokrat hükümet kurulması gerektiği" önerilmişti.

Bütün bu zorlu süreç boyunca umudunu kaybetmediğini belirten Leon, son yaptığı açıklamada, Libya'da terörü yenecek silahın anlaşma ve birlik olduğunu, anlaşmazlık halinde terörle mücadele imkanı olmayacağını dile getirerek, "Bazı kesimler bunu kabul etmeyebilir. Ancak bu durumda uluslararası toplumla işbirliği yapmayı değil, kaosu tercih etmiş olurlar ve ülkeyi gerçek anlamda çıkmaza sürüklerler" yorumunu yapmıştı.

Libya Siyasi Anlaşması, ülkedeki çatışmalara ve krize çözüm bulmak amacıyla bir ulusal birlik hükümeti kurulmasını, Trablus ve Tobruk yönetimlerinin konsensüsüne dayalı işleyecek bir siyasi çözüm süreci öngörüyor.

Anlaşma, bir yıl sürmesi öngörülen geçiş sürecinde, Tobruk'taki Temsilciler Meclisi'ni asıl yasama organı olarak kabul ederken, Trablus'taki parlamento üyelerinin ağırlıklı olarak temsil edileceği bir "Yüksek Devlet Konseyi" kurulmasını da içeriyor.

Libya'da 17 Şubat 2011'de gerçekleştirilen devrimin ardından ülkede siyasi istikrarsızlık ve rakip grupların arasında çatışmalar baş göstermiş, geçen yıl emekli General Hafter'in başlattığı darbe girişimi, Trablus'taki merkezi yönetim tarafından engellenmişti. Ülkede son bir yıldır, biri Tobruk'ta (Temsilciler Meclisi) diğeri Trablus'ta (Milli Genel Kongre) olmak üzere iki meclis ve rakip yönetim bulunuyor.