Yeni Anayasa Yazımı

Coşkun Ergül - Anayasa Yazım Komisyonu, bugünkü toplantıda 2 madde de tam uzlaşmaya vardı. Böylece AK Parti, CHP, MHP ve BDP'nin yeni Anayasa'da üzerinde anlaştığı madde sayısı 59'a ulaştı.

Komisyon, BDP Batman Milletvekili Bengi Yıldız başkanlığında toplandı. Toplantıda 2 madde de tam uzlaşmaya varıldı. Böylece 4 partinin üzerinde anlaştığı madde sayısı 59'a yükseldi.

"Hakimlik mesleği ve teminatı" başlıklı madde ile "Uyuşmazlık Mahkemesi" başlıklı madde de tam uzlaşma sağlandı.

"Hakimlik mesleği ve teminatı" başlıklı maddeye göre, hakimler azlolunamayacak, kendileri istemedikçe 67 yaşını bitirmeden emekli edilemeyecek; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından mahrum bırakılamayacak. Meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanlar veya sağlık bakımından görevini yerine getiremeyeceği kesin olarak anlaşılanlar hakkında kanundaki istisnalar saklı olacak.

Hakimler kanunda açıkça belirtilen haller dışında resmi ve özel hiçbir görev alamayacak.

Hakimlerin nitelikleri, mesleğe kabul şartları, atanmaları, özlük hakları, görevlerinin ve görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, haklarında disiplin kovuşturması açılması ve disiplin cezası verilmesi, görevleriyle ilgili veya görevleri sırasında işledikleri suçlarından dolayı soruşturma yapılması ve yargılanmalarına karar verilmesi, meslekten çıkarmayı gerektiren suçluluk halleri ve meslek içi eğitimleri ile diğer özlük işleri yargı bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına uygun olarak kanunla düzenlenecek.

Hakimler adli ve idari yargı hakimleri olarak görev yapacak.

Uzlaşılan "Uyuşmazlık Mahkemesi" başlıklı maddeye göre ise Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye yetkili olacak. Uyuşmazlık Mahkemesinin kuruluşu, üyelerinin nitelikleri ve seçimleri ile işleyişi kanunla düzenlenecek. Mahkeme, kendi üyeleri arasından bir kişiyi iki yıllığına salt çoğunlukla başkan seçecek.

-Uzlaşılamayan maddeler

"Askeri yargı" başlıklı madde görüşüldü ancak uzlaşma sağlanamadı.

CHP ve MHP; askeri yargının, askeri mahkemeler ile disiplin mahkemelerinden oluşmasını ve bu mahkemelerin, asker kişilerin askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri askeri suçlara ait davalara bakmakla görevli olmasını önerdi. İki parti ayrıca, savaş hali haricinde, asker olmayan kişilerin askeri mahkemelerde yargılanamayacağı ve askeri yargı organlarının kuruluşu, işleyişi ve askeri hakimlerin özlük işleri, askeri savcıların görevli bulundukları komutanlıkla ilişkilerinin, yargı bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenmesini istedi.

AK Parti ve BDP ise disiplin mahkemeleri dışında kanunla askeri mahkemelerin kurulamayacağını ve savaş halinde asker kişilerin görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilmesini önerdi.

AK Parti "Temyiz mahkemesi" başlıklı madde önerisinde bulundu ancak müzakerelerin ardından bu önerisini geri çekti.

AK Parti, Temyiz Mahkemesinin, alt derece mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme mercii olmasını ve belli davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakmasını önerdi.

Temyiz Mahkemesi üyelerinin dörtte üçünün Hakimler ve Savcılar Kurulu, dörtte birinin Başkan, mesleğinde fiilen 15 yıl çalışmış olan hakim ve savcılar, öğretim üyeleri ile avukatlar arasından, kanunda öngörülen yöntemlerle ölçülen liyakat ve başarı gibi nitelikler dikkate alınarak 9 yıl için seçilmesini istedi. AK Parti önerisinde, Temyiz Mahkemesi başkanı ve başkanvekillerinin, üyeler tarafından kendi aralarından 4 yıl için seçilmesini de talep etti.

-Yargıtay

Toplantıda, "Yargıtay" başlıklı madde de görüşüldü ancak tam mutabakat sağlanamadı.

Bu maddeye göre Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme mercii olacak. CHP ve MHP, askeri mahkeme kararlarının da bu kapsama alınmasını istedi.

Yargıtay, kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakacak.

Yargıtay üyeleri, mesleğinde fiilen 15 yıl çalışmış adli yargı hakim ve savcılar, öğretim üyeleri ve avukatlar arasından liyakat ve başarı gibi kanunda gösterilen nitelikler dikkate alınarak Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu'nun birlikte yapacağı toplantıda üye tamsayısının beşte üçü ve gizli oyla bir defaya mahsus olmak üzere 9 yıl için seçilecek. Hakim ve savcılar dışında kalan üyelerin sayısı, Yargıtay üye tam sayısının onda birini geçemeyecek. Seçimden önce adaylar Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu'nun birlikte oluşturacağı bir komisyon tarafından kamuya açık olarak dinlenecek. Bu komisyon, her adayın başvuru dosyasını inceleyerek bir rapor hazırlayacak.

Yargıtay'ın kuruluşu, işleyişi, Başkan, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcıvekilinin nitelikleri ve seçim usulleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve tarafsızlığı ile hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenecek.

-Danıştay

Görüşülen ancak tam uzlaşma sağlanamayan "Danıştay" başlıklı maddeye göre ise Danıştay, idari mahkemelerce ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme mercii olacak. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakacak.

Danıştay, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında iki ay içinde düşüncesini bildirmek, idari uyuşmazlıkları çözmek ve kanunla gösterilen diğer işleri yapmakla da görevli olacak.

Danıştay üyelerinin dörtte üçü mesleğinde fiilen 15 yıl çalışmış idari yargı hakim ve savcıları, öğretim üyeleri ve avukatlar arasından liyakat ve başarı gibi kanunda gösterilen nitelikler dikkate alınarak Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu'nun birlikte yapacağı toplantıda üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ve gizli oyla; dörtte biri ise Bakanlar Kurulu'nun her üyelik için göstereceği üç kat aday arasından TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ve gizli oyla bir defaya mahsus olmak üzere 9 yıl için seçilecek. Seçim üç oylamada sonuçlandırılamazsa üyelerin seçimi kurayla tamamlanacak. MHP ve BDP, TBMM üye tam sayısının üçte iki çoğunluğunun aranmasını istedi.

TBMM'nin yapacağı seçimden önce, adaylar, Meclis'te grubu bulunan her siyasal partinin eşit sayıda temsil edileceği bir komisyon tarafından dinlenecek. Komisyonun toplantıları Türkiye Radyo Televizyon Kurumu tarafından yayınlanacak. Bu komisyon, her adayın başvuru dosyasını inceleyerek hazırlayacağı raporu TBMM Genel Kurulu'na sunacak. TBMM, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla ve gizli oyla Danıştay üyelerini seçecek. TBMM seçimi, adayların Meclis Başkanlığı'na bildirilmesinden itibaren 90 gün içinde tamamlanacak.

AK Parti, Danıştay üyelerinin dörtte birinin, Bakanlar Kurulu'nun her üyelik için göstereceği üç kat aday arasından Başkan tarafından seçilmesini önerdi.

Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve daire başkanları, kendi üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilecek, süresi bitenler yeniden seçilebilecek.

Danıştay'ın kuruluşu, işleyişi, Başkan, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ile üyelerinin nitelikleri ve seçim usulleri, idari yargının özelliği, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik güvencesi esaslarına göre kanunla düzenlenecek.

-Yüce Divan

"Yüce Divan" başlıklı madde de ele alındı, ancak uzlaşma sağlanamadı.

Bu maddeye göre, Yüce Divan Cumhurbaşkanını, TBMM Başkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay başkanlarını, başsavcılarını, Hakimler Kurulu Başkanını  görevleriyle ilgili suçlardan dolayı yargılayacak. BDP, Yüce Divan'ın Bölge Başkanlarını, CHP ve MHP ise Genelkurmay Başkanı'nı da yargılamasını istedi.

Yüce Divan 11 üyeden oluşacak. Yüce Divan Başkanı Yargıtay Ceza Genel Kurulu Başkanı olacak; üyelerinden altısı Yargıtay Ceza Genel Kurulu, ikisi Anayasa Mahkemesi, ikisi Danıştay üyeleri arasından kendi genel kurulları huzurunda çekilecek kura ile belirlenecek. Yüce Divan üyesi olarak görev yapanlar hariç olmak üzere Yargıtay Ceza Genel Kurulu, Yüce Divan yargılamalarında temyiz mercii olarak görev yapacak.

Yüce Divanda, savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı yapacak.

AK Parti, Yüce Divan görevinin Anayasa Mahkemesi'ne verilmesi görüşünü sürdürüyor.

-Hakimler Kurulu

Komisyon, "Hakimler Kurulu" başlıklı maddeyi de görüştü ancak mutabakat sağlanamadı.

Bu maddeye göre, Hakimler Kurulu 11 üyeden oluşacak. Kurul, kendi üyeleri arasından üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla bir başkan seçecek. Adalet Bakanı gerekli gördüğü hallerde toplantılara katılacak ve oy hakkı olmaksızın toplantılara başkanlık edecek. AK Parti, toplantılara katılacak bakanın oy hakkı olmasını önerdi.

Kurul üyelerinin ikisi Yargıtay Genel Kurulu, ikisi Danıştay Genel Kurulu, ikisi meslekte 15 yıl çalışmış kürsü hakimlerinin kendi aralarından liyakat ve başarı gibi kanunda gösterilen nitelikler dikkate alınarak her üyelik için gösterecekleri üç kat aday arasından TBMM tarafından seçilecek. Yargıtay Genel Kurulu, Danıştay Genel Kurulu ve kürsü hakimleri tarafından yapılacak seçimlerde her üye ve hakim sadece bir adaya oy verecek. Kurulun üç üyesi yükseköğretim kurumlarının hukuk, kamu yönetimi ve siyaset bilimi dallarında en az 15 yıl görev yapan öğretim üyeleri; ikisi mesleğinde fiilen 15 yıl çalışmış avukatlar arasından TBMM tarafından doğrudan seçilecek.

TBMM; kurul üyelerini, üye tamsayısının üçte iki (AK Parti, beşte üç olmasını istiyor) çoğunluğunun gizli oyu ile ayrı ayrı seçecek. Üçüncü turda yeterli çoğunluğun bulunamaması halinde seçim, her üyelik için aday olanlar (AK Parti, en çok oy almış iki aday olmasını istiyor) arasından çekilecek kurayla tamamlanacak.

Kurul üyelerinin görev süresi 4 yıl olacak ve süresi biten üye yeniden seçilemeyecek. Kurul, ehliyet ve liyakat esasına göre hakimlerin mesleğe kabul, atanma, disiplin ve diğer özlük işlemleri ile kanunla verilen görevleri yürütecek. Hakimlerin denetimi ve soruşturulması Kurul Başkanının izniyle, Hakimler Kurulu başkanına bağlı hakim müfettişler tarafından yapılacak.

Kurul, Adalet Bakanı'nın, mahkemelerin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesine dair teklifini karara bağlayacak. Kurul üyeleri, özel ve resmi başka hiçbir görev yapamayacak. Kurulun çalışma usul ve esasları ile teşkilat yapısı, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı ilkelerine göre kanunla düzenlenecek.

Komisyon, çalışmalarına yarın da devam edecek. -