Bankalar, Son Çeyrekte İşletme; Konut ve Diğer Bireysel Kredilerde Standartları Sıkılaştıracak

Banka Kredileri Eğilim Anketi'ne göre 2013 yılının üçüncü çeyreğinde standartların işletmelere kullandırılan kredilerde temelde aynı bırakıldığı, bireysel kredilerde ise gevşetildiği görüldü. Takip eden çeyrek için beklenti; işletmelere kullandırılan kredilerde, konut kredilerinde ve diğer bireysel kredilerde standartlar sıkılaştırılırken, taşıt kredilerinde gevşetileceği yönünde belirlendi.

Merkez Bankası Temmuz-Eylül 2013 dönemi Banka Kredileri Eğilim Anketi'ni açıkladı. Anket ile Temmuz-Eylül 2013 döneminde açıklanan sonuçları, 2013 yılının üçüncü çeyreğinde gerçekleşen değişimler ile bankaların yılın son çeyreğine ilişkin beklentilerini içeriyor. Temmuz-Eylül 2013 dönemi sonuçları incelendiğinde; standartların işletmelere kullandırılan kredilerde temelde aynı bırakıldığı, bireysel kredilerde ise gevşetildiği görüldü. Takip eden çeyrek için beklenti; işletmelere kullandırılan kredilerde, konut kredilerinde ve diğer bireysel kredilerde standartlar sıkılaştırılırken, taşıt kredilerinde gevşetileceği yönünde belirlendi. Hem büyük hem de küçük ve orta ölçekli işletmelerin banka kredilerine olan talebi yavaşlarken, talep edilen kredinin vadesinin uzadığı görüldü. Bireysel krediler açısından bakıldığında; konut kredilerine olan talep azaldı. Taşıt kredileri ile diğer bireysel kredi talebi ise önceki çeyrekteki seviyesini korudu.

-KREDİLERE UYGULANAN STANDARTLAR TEMELDE AYNI BIRAKILDI-

2013 yılının üçüncü çeyreğinde genel olarak işletmelere kullandırılan kredilere uygulanan standartların temelde aynı bırakıldığı görüldü. Krediyi kullanan firmanın ölçeğine göre farklı politika izleyen bankalar; küçük ve orta büyüklükteki işletmelere kullandırılan krediler için standartları temelde aynı bırakırken büyük işletmelere kullandırılan kredilerde standartları sıkılaştırmayı tercih etti. Benzer şekilde, kredinin vadesine göre de farklı politikalar uygulayan bankalar; kısa vadeli kredilerde standartları temelde değiştirmemiş uzun vadeli kredilerde ise standartları sıkılaştırdı. Temmuz-Eylül 2013 döneminde genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentilerin standartların belirlenmesindeki en etkili faktör olduğu görüldü. Bankaların net yüzde 37'si bu faktörün standartları sıkılaştırıcı yönde etkilediğini bildirdi. Bankaların net yüzde 14'üne göre para ve tahvil piyasasına erişim olanağı, bankanın likidite pozisyonu, banka dışı mali kesimin rekabeti ve piyasa finansmanı kaynaklı rekabet standartların sıkılaştırılmasında etkili oldu. Sermaye yeterliliği ile ilgili kısıtlar, endüstri ya da firmalara ilişkin görünüm ve talep edilen teminatlara ilişkin riskler standartları sıkılaştıran diğer faktörler oldu. Standartları gevşetici yönde etkileyen tek faktör olarak ise diğer bankaların rekabeti gösterildi. Kredi standartları için yılın son çeyreğine ilişkin beklenti, genel olarak kredi standartlarının sıkılaştırılacağı yönünde.

-KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELER İLE BÜYÜK İŞLETMELERİN KREDİ TALEBİNDE GERİLEME YAŞANDI-

İşletmelere kullandırılan kredilere uygulanan koşul ve kurallar açısından bakıldığında; ortalama krediler üzerindeki kar marjını azaltan bankaların faiz dışında aldığı ücret ve komisyonları artırdığı görüldü. Teminat ihtiyacı ve kredi sözleşmesi özel koşulları sıkılaştırılmış, daha riskli krediler üzerinden alınan kar marjı ise değiştirildi. Yılın üçüncü çeyreğinde, hem küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin hem de büyük işletmelerin kredi talebinde gerileme yaşandı. Talep edilen kredinin vade kompozisyonu açısından bakıldığında; işletmelerin uzun vadeli kredilere yöneldiği görüldü. Bankaların net yüzde 47'siuzunvadeli kredilere olan talebin arttığını bildirirken, bankaların net yüzde 16'sına göre kısa vadeli kredilere olan talep azaldı. Talebi olumsuz etkileyen faktör bulunmazken; satıcıların uyguladığı iskonto ve kolaylıklar, krediler üzerindeki vergi vb. yükler, borcun yeniden yapılandırılması, birleşmeler veya satın almalar ve yeniden yapılandırmalar ile stok artırımı ve işletme sermayesi gereksinimi talebi artırıcı yönde etkileyen faktörler olarak gösterildi. Ekim-Aralık 2013 dönemi için bankaların öngörüsü; işletmelere kullandırılan kredilere olan talebin genel olarak artacağı, uzun vadeli kredilere olan talep artmaya devam ederken kısa vadeli kredilere olan talebin azalacağı yönünde.

-KONUT VE TAŞIT KREDİLERİNDE STANDARTLAR GEVŞETİLDİ-

Temmuz-Eylül 2013 döneminde konut ve taşıt kredilerinde standartların gevşetildiği görüldü. Dört çeyrek dönem üst üste standartların sıkılaştırıldığı diğer bireysel kredilerde de benzer şekilde standartlar gevşetildi. Taşıt kredileri ile diğer bireysel kredilerde fon maliyetleri ve bilanço kısıtlamalarının, konut kredilerinde ise bu faktöre ek olarak banka dışı mali kesimin standartlar üzerindeki sıkılaştırıcı etkisine karşın diğer bankaların rekabeti, standartların gevşetilmesine neden oldu. Ekim-Aralık 2013 dönemi için bankaların beklentisi, taşıt kredilerine uygulanan standartların gevşetileceği, konut kredileri ve diğer bireysel kredilerde ise standartların sıkılaştırılacağı yönünde.

Konut kredilerine uygulanan koşul ve kurallara bakıldığında; faiz dışında alınan ücret ve komisyonlar ile daha riskli krediler üzerinden aldıkları kâr marjını azaltan bankaların, vade koşulları ile ortalama krediler üzerinden aldıkları kâr marjını sıkılaştırdığı görüldü. Taşıt kredilerinde ortalama krediler üzerinden alınan kâr marjı artırılırken, bu koşul diğer bireysel kredilerde azaltıldı.

Konut kredilerinde bankaların net yüzde 14'üne göre talep önceki çeyreğe göre geriledi. Taşıt kredilerinde bankaların yüzde 16'sı talep artışı bildirirken aynı oranda banka talebin azaldığını bildirdi; sonuç olarak ankete katılan bankalar açısından talep temelde değişmedi.

Diğer bireysel kredilerde de benzer şekilde bankaların yüzde 17'si talepte artış, yüzde 16'sı talepte gerileme olduğu yönünde yanıt vermiş ve sektör açısından sınırlı bir talep artışı yaşandı. Konut kredisi talebindeki gerileme, bireysel tasarrufların talep üzerindeki olumlu etkisine karşın konut piyasasına ilişkin beklentiler ile tüketici güveninin olumsuz etkisi nedeniyle gerçekleşti. Taşıt kredisi talebi; taşıt piyasasına ilişkin beklentiler ve bireysel tasarruflar tarafından desteklenirken, tüketici güveni bu çeyrekte talebin daralmasına neden oldu. Diğer bireysel kredilerde; diğer bankaların rekabeti ankete katılan bankalar açısından talebi artıran bir faktör olurken, dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcamalardaki artış da talebi güçlendirmeye devam etti. Tüketici güveninin, bu kredi türünde de talebin gerilemesinde etkili olduğu görüldü. Takip eden çeyrekte; konut kredilerinde talebin daralması, taşıt kredileri ile diğer bireysel kredilerde ise artması beklendi.