Enflasyon Sepeti Değişti

eni sepete göre; gıdanın ağırlığı %23,68'den %21,77'ye indirildi. Ağırlığı azaltılan diğer kalemler: giyim ve ayakkabı; konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar; mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri; sağlık; haberleşme; eğlence ve kültür şeklinde sıralanıyor. Ağırlığı arttırılan kalemler ise alkollü içecekler ve tütün, ulaştırma, eğitim, lokanta ve oteller, çeşitli mal ve hizmetler. Ağırlığı en çok azaltılan kalem gıda ve alkolsüz içecekler iken; en çok arttırılan ise ulaştırma.

TÜFE sepeti hane halkı anketi ile belirlenir. Bu ankette ülke genelinde hane halklarının toplam tüketim harcamalarının, harcama kalemleri nasıl dağıldığı saptanır. TÜFE sepeti 2017 yılında şöyle derlenecek; 27 bin 386 işyerinden toplanan perakende fiyatları, 414 maddenin 910 çeşidinin fiyatlarını ve 4275 hanehalkından edilen bilgilerle oluşturulan kira fiyatlarını içerecek. Bu kapsamda aşağıdaki tabloda yer verildiği gibi; önemini kaybeden 6 madde kapsamdan çıkarılırken, önem kazanan 3 madde dahil edildi.

Yeni belirlenen ağırlıklara göre 2016 yılının 12 aylık ortalama enflasyonu hesaplandığında; %7,78'den %7,95'e yükselmiş olacak. Ancak 2016 yılında Rusya'yla yaşanan gerginlik nedeniyle gıda ihracatının sekteye uğradığını ve ihraç edilemeyen mallarının iç pazara enjekte edilerek gıda enflasyonunun oldukça aşağa çektiğinin hatırlatılması gerektiğini düşünüyoruz. Bu etkiyle enflasyonu düşük kalan gıda kaleminin azaltılması 2016 yılı 12 aylık ortalama enflasyonuna yukarı yönlü etki etmektedir. Buna ek olarak ağırlığı en fazla arttırılan kalem olan ulaştırmanın 2016 yılı 12 aylık enflasyonunun, artan petrol fiyatlarının etkisiyle yüksek gerçekleşmesi de; yeni ağırlıklarla hesapladığımızda enflasyonun yüksek çıkmasının bir başka nedeni.

TÜFE sepetinin ağırlıklandırılma yöntemi değiştirildi. Buna göre TÜFE hesaplanırken, 2017 yılı itibariyle mevsimsellikten etkilenen ürünlerin her ay farklı ağırlığa sahip olduğu değişken ağırlık yöntemi terkedilirken; yerine her ürünün yıl boyunca ve bütün aylarda aynı ağırlığa sahip olduğu sabit ağırlık yöntemi kullanılıcak. Bu yöntemle birlikte mevsimsellikten oldukça etkilenen kalemlerin ağırlıklarının sabit tutulması; ay ay bakıldığında kalemlerin enflasyonlarında oldukça dalgalanmaya neden olacaktır. Giyim ve ayakkabı, eğitim kalemleri bunlara örnek gösterilebilir. Misal olarak; okulların açıldığı Eylül ayında hane halklarının bütçesinde eğitim ve buna ek olarak yeni sezon ürünleri nedeniyle de giyim ve ayakkabı kalemleri daha fazla ağırlığa sahip olacaktır. Ancak yeni yöntemde bu etki göz ardı ediliyor. Biz bu açıdan yeni yönteminin sonuçlarının gerçeklikten daha uzak olacağını düşünüyoruz.

Kurdaki ve petrol fiyatlarındaki yükseliş 2017'de enflasyonun artışa neden olacaktır. Bunun yanında 2017'de çift haneli rakamlarda seyretmesini beklediğimiz işsizliğide ekleyince, kabaca hane halklarının gelirlerinde gerilme olacağını söyleyebiliriz. Gelirlerinde azalma olan hane halklarının bütçelerinde gıda gibi temel ihtiyaç olan kalemlerin ağırlığı artacaktır. Bu varsayımlarla birlikte reele yansımasında gıdanın ağırlığı artarken, enflasyon sepetinde ağırlığının azaltılması; kağıtlara ve sokağa yansıyan enflasyonun birbirinden ayrışmasına neden olacaktır.