Buğdayın "İzi"Ni Sürüyorlar

MÜRSEL ÇETİN - Eskişehir'deki Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Bioteknoloji Laboratuvarı'nda, adeta insanların parmak izi gibi buğday çeşitlerinin de izleri alınarak hem saf ürün elde edilmesi sağlanıyor hem de karışık tohum sorunlarına çözüm bulunuyor.

Enstitünün Bioteknoloji Bölüm Başkanı Özcan Yorgancılar, AA muhabirine yaptığı açıklamada, çeşitlerin ıslahını gerçekleştirip en iyi, saf ve temiz ürünler ettiklerini söyledi.

Çeşitlerin saf olması için ürünlerden DNA örnekleri alındığını anlatan Yorgancılar, bitkilerde genetik çalışmalar yaptıklarını ve dayanıklılık, hastalık gibi etkenler konusunda çözüm ürettiklerini vurguladı.

Yorgancılar, sayısı 450'yi bulan tohum çeşitlerinin birbirine çok benzediğini anlatarak, şöyle konuştu:

"Bunları kolay kolay ayırt edemiyorsunuz. İnsanların nasıl parmak izi varsa bitkilerin de 'parmak izi' var. Tek başaktan bunların proteinlerini izole ederek 'parmak izleri'ni rahatlıkla çıkarabiliyoruz. Bitkilerin 'parmak izi'ni çıkarmamızdaki amaç; çeşitler, hatlar ya da aday olacaklar, hepsi birbirine çok benzemekte. Dış görünüşleri birbirine benziyor fakat genetik olarak farklılığı anlamak güç. Bunlara DNA ve protein bazında baktığınızda kesinlikle ayırt edebiliyorsunuz. Özel laboratuvarlarda titiz çalışma sonucu bunu yapıyoruz. Çok yararlı olan bu sistemle saf bir tohum elde ediyorsunuz. Ürettiğiniz bir çeşidi başkaları sahiplenebilir fakat bunun 'parmak izi'ni çıkardığınız zaman çeşidin size ait olduğu kanıtlanır. Kimse sizin ürününüzü sahiplenemez. Karışık tohum sorunlarına 'parmak izi' sistemiyle çözüm bulunuyor."

"Buğday danesinin proteinini izole ediyoruz"

Tarladan aldıkları başakları numaralandırarak işleme başladıklarını ve belirli aşamalardan geçirdiklerini aktaran Yorgancılar, buğday danesinin proteinini izole ettiklerini bildirdi.

Daha sonra bunu belli aşamalardan geçirdikleri bilgisini veren Yorgancılar, "Tohumun içindeki depo proteinlerinden yola çıkarak bir sistem dahilinde bunu yapıyoruz. Her bir danenin 'parmak izi', nereye giderseniz gidin, bu çeşidi ya da hattı nereye götürürseniz götürün bant deseni verir. Her çeşidin her biri farklıdır. Çeşidin karışık olup olmadığını ya da o çeşidin bize ait olup olmadığını veya çiftçiye doğru çeşit verilip verilmediğini bu şekilde ispat edebilirsiniz" diye konuştu.

"Sizin tohumunuzu kimse sahiplenemez"

Çeşit çıkarılması halinde saflığının korunması gerektiğine işaret eden Yorgancılar, bir kilogram tohumda üçten fazla yabancı materyal olması halinde bunun tescilinde sertifika kaybı olduğuna değindi. Yorgancılar, şunları kaydetti:

"Siz bunları da hesaba katarak, 'parmak izi' testi yaparsanız bu yabancı materyal karışıklıkları da temizlenmiş olur. Diyelim ki, çiftçiye 'A' tohumu satıldı fakat bu 'B' veya 'C' tohumu çıkıyor. Burada kalite yönünden düşüklük oluyor. Çeşitler birbirine çok benzediği için çiftçi bunu ayırt edemiyor. Proteinlerini izole ederek, DNA ve protein bazında özel laboratuvarlarda çalışıyoruz. 'Parmak izi'nden baktığımızda bunların farklı olduğunu görüyoruz. İthal buğday çeşitleri ülkemize giriyor ya da yurt içinde geliştiriliyor. 'Parmak izi'ni çıkardığınız ve tescile verdiğiniz zaman sizin tohumunuzu kimse sahiplenemez. Aynı zamanda çiftçi, hak iddia edebilecek; böyle bir avantajı var."

Enstitü olarak daha çok buğday çeşitlerinde bu sistemi oluşturduklarını ancak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın tüm ürünlerin "parmak izleri"nin çıkarılmasına yönelik çalışmaların başladığını anlatan Yorgancılar, "Hemen hemen tüm ürünlerde, tescilli çeşitlerimizde, DNA bazında bunların parmak izleri belirlenerek sorunların kesin çözümü sağlanacak" değerlendirmesinde bulundu. - Eskişehir