Coğrafi İşaretlerde Tescil Hakkında Bilinmeyenler

Şampanyanın Fransızca aslı "champagne"dir. Champagne bu yazılışı ile aynı adı taşıyan Fransa'da bir bölge ve yalnızca bu bölgeye ait üzümlerle yapılan köpüklü şaraplara verilen isimdir. Başka hiç bir köpüklü şarap bu bölgenin de ismi olan Champagne ismini kullanamaz, örneğin İtalyan köpüklü şarabına Spumante denmektedir. Çünkü Coğrafi İşaretlerde Tescil Hakkı mutlak bir hak olup kesinlikle ihlal edilemez. Peki nedir bu Coğrafi İşaretlerde Tescil Hakkı? Avukat Kadir Kurtuluş :

'Coğrafi işaretler, bölgesel kalkınma bakımından önemli bir potansiyele sahiptir. Bu sebeple, coğrafi işaret koruması ekonomik anlamda bir hayli önemlidir ve birçok ülke, coğrafi işaretleri artık bağımsız bir fikri mülkiyet disiplini olarak yasal düzenlemeler ve/veya ikili ve çok taraflı anlaşmalarla düzenleme yoluna gitmektedir. Paris, Madrid ve Lizbon Sözleşmeleri ile TRIPS ve AB 510/2006 sayılı Tüzük bu konuda büyük önem taşımaktadır.

Türk hukukunda coğrafi işaretlerle ilgili temel düzenleme 555 sayılı KHK'dır. 1995 yılında kabul edilen bu KHK'nin 3. maddesi coğrafi işareti "belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaret" şeklinde tanımlamaktadır.

Ticaretle Bağlantılı Fikrî Mülkiyet Hakları Sözleşmesinde (TRIPS) ise coğrafi işaretler, "Üye bir ülkenin toprağından veya bu toprak üzerinde yer alan bir bölge veya yöreden kaynaklanan, belirgin bir niteliği, ünü(itibarı) veya diğer özellikleri itibarıyla esas olarak bu coğrafi menşeye atfedilen ürünleri tanımlamak için kullanılan işaretlerdir" şeklinde tanımlanmıştır.
Coğrafi işaret koruması, 555 sayılı KHK'nin 15. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, Tescilli adın ününden herhangi bir biçimde yarar sağlayacak kullanımlar veya tescil kapsamındaki ürünleri andıran ya da çağrıştırabilen ürünlerle ilgili olarak tescilli adın dolaylı veya dolaysız olarak ticari amaçlı kullanımı, Sözcük olarak gerçek coğrafi yeri ifade etmekle birlikte halkta haksız biçimde ürünün başka yer kaynaklı olduğu izlenimini bırakan kullanımı veya korunan adın tercümesinin kullanımı veya "stilinde", "tarzında", "tipinde", "türünde", "yöntemiyle", "orada üretildiği biçimde" veya benzeri diğer açıklama veya terimlerle birlikte kullanımı, Ürünün iç veya dış ambalajında, tanıtım ve reklamında veya ürünle ilgili herhangi bir yazılı belgede doğal veya esas nitelik ve özellikleri ile menşei konusunda yanlış veya yanıltıcı herhangi bir açıklama veya belirtiye yer verilmesi, Ürünün menşei konusunda halkı yanıltabilecek biçimde ambalajlanması veya yanılgı yaratabilecek diğer herhangi bir biçimde sunulması önlenir.
Bu konuda verilebilecek en bilinen örnek ise şampanyadır. Şampanya, Fransa'nın belli bir bölgesinde üretilen şaraba verilen bir addır. Bu nedenle anlaşma kapsamında bu bölge dışında üretilen herhangi bir alkollü içkiye şampanya adı verilmesi yasaklanmıştır. Örneğin herhangi bir şarap veya damıtılmış içki üzerinde Türk şampanyası, şampanya tarzında şarap, şampanya gibi içki vs. ibarelerinin bulunması yasaktır.
Coğrafi işaretlerde tescil hakkı mutlak bir hak olup, bu hakka tecavüz hakkının hukuki ve cezai yaptırımları vardır. Hukuki yaptırımlar, tecavüzün önlenmesi, giderilmesi, durdurulması, tespiti, maddi, manevi ve itibari tazminat davaları, el koyma, ürünler ve araçlar üzerinde mülkiyet hakkı tanınması, şekil değiştirme veya imha, mahkeme kararının ilgililere tebliği, kararın kamuya ilan yolu ile duyurulması ve hükmün ilanı, İhtiyati tedbir iken, coğrafi işaret hakkı sahibi olarak belirtilmesi gereken kimlik bildirimini gerçeğe aykırı olarak yapanlar, coğrafi işaret koruması olan bir eşya veya ambalajı üzerine konulmuş, coğrafi işaret koruması olduğunu belirten işareti yetkisi olmadan kaldıranlar, kendisini haksız olarak coğrafi işaret başvurusu veya coğrafi işaret, marka hakkı sahibi olarak gösterenler hakkında, korunan bir coğrafi işaret hakkının sahibi olmadığı, herhangi bir sebeple coğrafi işaret hakkının hükümsüzlüğü veya coğrafi işaret korumasından doğan hakkının sona ermesi durumlarında; kendisinin veya başkasının imal ettiği veya satışa çıkardığı eşyaya veya ambalajlarına veya ticari evrakına veya ilanlarına, hukuken korunan bir coğrafi işaret hakkı ile ilgili olduğu kanısını uyandıracak şekilde, işaretler koyan veya bu amaçla yazılı ve görsel basındaki ilan ve reklamlarda bu tarzda yazı, işaret veya ifadeleri kullananlar hakkında, cezai yaptırım olarak hapis cezasına ve ayrıca para cezasına hükmedilmektedir.'' şeklinde konuştu.