Milletlerarası Anlaşma

Türkiye'nin, bilimsel araştırmaların yürütülmesine ilişkin bir alan olarak Antarktika'nın asli değerinin korunmasını amaçlayan "Antarktika Antlaşması Çevre Koruma Protokolü"ne katılımına ilişkin karar Resmi Gazete'de yayımlandı.

Dışişleri Bakanlığının 26 Mart 2017 tarihli yazısı üzerine Bakanlar Kurulunca Tükiye'nin katılımı kararlaştırılan "Antarktika Antlaşması Çevre Koruma Protokolü", Antarktika'nın asli değeri ve bilhassa küresel çevrenin anlaşılmasına yönelik bilimsel araştırmalar olmak üzere, bilimsel araştırmaların yürütülmesine ilişkin bir alan olarak kıymetinin korunmasını amaçlıyor.

Protokole göre, anlaşma bölgesindeki faaliyetler, Antarktika çevresi ve bağlı ve ilgili ekosistemler üzerinde olası olumsuz etkileri sınırlayacak şekilde planlanıp yürütülecek. Devam eden faaliyetlerin etkilerinin değerlendirilmesini sağlayacak düzenli ve etkin izleme yapılacak. Hem bölge içinde hem de bölge dışında yürütülen faaliyetlerin, Antarktika çevresi ve bağlı ve ilgili ekosistemler üzerindeki muhtemel öngörülememiş etkilerinin önceden tespit edilmesine imkan tanıyacak düzenli izleme yapılacak.

Bölgede girişilen ilgili lojistik destek faaliyetleri dahil olmak üzere bilimsel araştırma programları, turizm, tüm diğer devlet faaliyetleri ve devlet dışı faaliyetler, ekosistemler üzerinde etkileri olması veya böyle bir tehdit arz etmesi durumunda değiştirilecek, askıya alınacak veya iptal edilecek.

Antarktika'da bilimsel araştırma dışında maden kaynaklarıyla ilgili her türlü faaliyet yasaklandı.

Protokolle, alınmış önlemlerin etkinliği, önlemleri güncelleme, güçlendirme, geliştirme ihtiyacı, çevre bölgedeki faaliyetlerin çevresel etkisini en aza indirme veya azaltma yolları, çevre korumayla ilgili bilgilerin toplanması, arşivlenmesi, teatisi ve değerlendirilmesi gibi konuların takibi amacıyla koruma komitesi de tesis ediliyor.

"Antarktika Anlaşması Çevre Koruma Protokolü"nün eklerinde de Antarktika hayvanlarının ve bitkilerinin koruma altına alınması, atıkların bertaraf edilmesi ve atık yönetimi, deniz kirliliğinin önlenmesi, bölge korunması ve yönetimi, çevresel acil durumlardan doğan sorumluluklara ilişkin esaslar yer alıyor.

Buna göre, ancak bilimsel çalışma veya bilimsel bilgi amaçlı numune olarak, müzelere, bitki örneklerinin belli bir sistemle düzenlenerek saklandığı herbaryumlara, hayvanat bahçelerine veya botanik bahçelerine, diğer eğitsel veya kültürel enstitülere numune temin etmek için yerli hayvan veya bitkilerin alımına izin verilecek.

Radyoaktif malzemeler, elektrik bataryaları, sıvı ve katı yakıtlar, zararlı düzeyde ağır metal veya son derece zehirli veya zararlı inatçı bileşenler içeren atıklar, yakıldığında zararlı emisyonlar doğuracak katkılar ihtiva eden ürünler, yakıt varilleri ve diğer katı, yanıcı olmayan atıklar, bunlara neden olanlar tarafından anlaşma bölgesinden çıkarılacak.

İzin verilen durumlar hariç petrol veya petrollü karışımların denize her türlü tahliyesi yasaklandı.

Deniz dahil her türlü bölge, önemli çevresel, bilimsel, tarihi, estetik veya doğal yaşam değerlerini, bu değerlerin herhangi bir kombinasyonunu veya devam eden, planlanan bilimsel araştırmaları korumak amacıyla Antarktika Özel Korumalı Bölgesi olarak belirlenebilecek.

Antarktika Antlaşması 1959'da imzalanırken, Türkiye anlaşmaya 1995'te taraf oldu.