Boğa Sperması"Nda Yerli Üretimin Merkezi, Sultansuyu

ORHAN YOLDAŞ - Malatya'da, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) Sultansuyu Tarım İşletmesi bünyesindeki laboratuvarda, hastalıklardan arındırılmış yerli boğa sperması üretilerek, ülke ekonomisine büyük katkı sağlanıyor.

Sultansuyu Tarım İşletmesi Müdürlüğünde yaklaşık 80 yıldır sürdürülen "Damızlık Boğa Islah Projesi" kapsamında yetiştirilen boğalardan yerli sperma üretimi yapılıyor.

"Siyah Alaca, Simental, Esmer ve Jersey" cinsi boğalardan elde edilen spermalar, genetik yapılarında bulunan 8 hastalıktan arındırılarak satışa sunuluyor.

Sultansuyu Tarım İşletmesi Döl Kontrol Laboratuvarı'nda görevli veteriner hekim Durmuş Orakçı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, laboratuvarın Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile TİGEM Hayvancılık Daire Başkanlığının katkılarıyla 2011'de kurulduğunu belirtti.

"Yerli Sperma Üretim Projesi"nin ise 2012'de başladığını kaydeden Orakçı, hedeflerinin yerli üretim sperma miktarını artırmak olduğunu ifade etti.

Orakçı, Türkiye'de yerli üretim yapan başka laboratuvarlar da bulunduğunu ancak üretim miktarının yetersiz olduğunu dile getirerek, şöyle devam etti:

"Türkiye'nin en büyük sperma üretim laboratuvarıyız. 2016 yılında Türkiye'deki yerli spermanın yüzde 48'ini, kamudaki yerli sperma üretiminin ise yüzde 90'ını bu laboratuvarda gerçekleştirdik. Yıllık bir milyon doz üretim kapasitemiz var ancak yaklaşık 800 bin doz üretim yapıyoruz. Çok bilinmediğimiz için de yaklaşık 300 bin doz sperma satışımız var, geri kalanları stokluyoruz. Spermaların bir raf ömrü yok."

İthal 10 dolar, yerli 5 lira

Spermanın yerli üretiminin yetersiz olduğu için yurt dışından ithal edildiğini kaydeden Orakçı, şöyle konuştu:

"Türkiye'nin yurt dışına sperma için ödediği miktar yıllık yaklaşık 12 milyon dolar. Bu miktarı ne kadar aşağı çekebilirsek ülkemiz ekonomisi için o kadar iyi. TİGEM işletmelerinde kendi ürettiği spermaları kullanılıyor. Bu sayede yıllık yaklaşık 1,5 milyon dolar tasarruf ediyor. Yurt dışından gelen spermanın ortalama fiyatı 10 dolar civarında, bizim ürettiğimiz spermanın fiyatı ise 5 lira civarında. Hem güvenilir sperma üretiyoruz hem de milli ekonomiye katkı sunuyoruz."

Orakçı, Türkiye'de büyükbaş hayvancılık sektörünün yıllık 6,5 milyon doz spermaya ihtiyaç duyduğuna dikkati çekerek, bunun 5 milyon dozunun ithal olduğunu belirtti.

"Yerli sperma, üretim maliyetini düşürüyor"

Türkiye'de yaklaşık 1,5 milyon doz sperma üretiminin mevcut olduğunu aktaran Orakçı, şunları konuştu:

"TİGEM olarak yerli üretimin yaklaşık yarısını üretiyoruz. Satışta ise Türkiye pazarının yüzde 20'sini oluşturuyoruz. Siyah Alaca, Simental, Esmer ve Jersey ırkından üretim yapıyoruz. Bunlar hem etcil hem de sütçül üretimde kullanılabilen kombine ırklar. Üreticiler yerli sperma kullandıkları zaman üretim maliyetini de aşağı çekmiş olurlar."

Ürettikleri spermaların genetik testlere tabi tutularak, kalıtsal birçok hastalıktan arındırıldığına dikkati çeken Orakçı, işletmelerinde bulunan boğaların birçoğunun kendileri tarafından yetiştirildiğini anlattı.

Şubelerinde bulunan her bir damızlık boğanın 80 yıldır yapılan ıslah çalışmasının ürünü olduğunu aktaran Orakçı, ürettikleri spermaların, sığırlarda verim ve yavru kaybına sebep olan birçok viral, bakteriyal, paraziter hastalıklardan arındırıldığını ve yüksek genetik potansiyele sahip olduklarını kaydetti.

"Buzağıların ölü doğma oranı düşük"

Özel bir işletmede veteriner hekim olarak görev yapan Bahattin Uz da süt üretimi yapan işletmelerinin TİGEM ile çalıştığını belirtti.

İşletmelerinin yaklaşık 2 bin 700 büyükbaş hayvan kapasiteli olduğunu ve bu yıl yerli spermalarla bin buzağı üretildiğini anlatan Uz, şunları söyledi:

"Suni tohumlama için spermaları TİGEM Sultansuyu işletmesinden alıyoruz. 2 yıldır yerli sperma kullanıyoruz. Hayvanların gebe kalma oranları daha yüksek. Buzağıların da ölü doğma oranı düşük, yerli sperma ithallere göre çok ekonomik. Biz toptan altığımız için bir dozu 4 liraya kadar alabiliyoruz, dışarıdan ise en az 30 liraya alıyorduk."