Görüş - 'Muhabir' Kitabı: Doğru Gazeteciliğin Kriterleri

ESRA OĞUZHAN YEŞİLOVA - Teknolojinin gelişmesi, yeni iletişim araçlarının ortaya çıkması, internetin yaygın olarak kullanımı; artık haberciliğin klasik anlamda değil tüm bu imkanlar çerçevesinde gerçekleştirilmesini zorunlu kılıyor. Tüm bu imkanlar, okurların habere ulaşmasını kolaylaştırsa da, haberi oluşturan gazeteci, muhabir veya habercinin kısıtlı zamanda "muazzam" bir iş ortaya koyması adına daha fazla çaba göstermesini de gerekli kılıyor.

Gazeteci, fotoğrafçı, muhabir, adı ne olursa olsun iletişim sektörünün herhangi bir alanında çalışmak isteyen öğrencilerin öncelikli olarak iyi bir entellektüel bilgiye sahip olmaları gerekmektedir. Bu bilgi öğrencinin yetiştiği aile ve sosyal çevresi itibari ile oluşmakta, üniversite yıllarında ise edebi, sosyal, siyasi konular başta olmak üzere diğer tüm konularda yapacağı okumalar ile bilgisinin zenginleşmesi beklenmektedir. Bu mesleği yapmak isteyen adaylar bilgiyi, haberi, veriyi takip etmeli, sorgulamalı yani kısacası iyi bir araştırmacı olmalıdır.

Geçmişte gazetecilik ders müfredatında daktilo eğitimi, dosyalama yöntemleri gibi dönemin iletişim araçları ve haber oluşturma yöntemlerine uygun dersler verilirken; günümüzde bilgisayar ve diğer dijital kitle iletişim araçları ile oluşturulan, geleneksel ve yeni medya aracılığı ile paylaşılan haberin her aşaması için ayrı dersler verilmekte. Genel itibari ile iletişim fakültesi öğrencileri, teori ve uygulamaya yönelik zorunlu ve seçmeli olarak dersler almanın yanında, üniversite bünyesinde oluşturulan stüdyo, ajans ve atölyeler ile mesleğe hazırlanmaktalar.

Bu birimlerde gazetecilik bölümü öğrencileri gazete çıkarırken öğrenciler, elde edecekleri veri ile haberi yazma aşamasında kendilerine şu soruları sormaya başlar: "'Bu habere nasıl ulaşabilirim?', 'Ulaştığım bilgi doğru mu?', 'Haber ile ilgili görüntü, video var mı?', 'Haberde bu görüntüleri nasıl kullanmalıyım?', 'Konuya ilişkin fotoğraf nasıl olmalı?', 'Peki bu haberi nasıl yazmalıyım?', 'Kullanılacak dil ve üslup nasıl olmalı?', 'Yazım kurallarına uygun mu, teknik terimler doğru kullanıldı mı?', 'Haber, gazetecilik etik kurallarına, iletişim ve bilişim hukukuna uygun olarak yazıldı mı?'". Tüm bu sorular, iletişim öğrencilerine birer ders kapsamında verilmekte ve uygulama ile de pekiştirilmektedir.

Bu sorulara verilecek çoğu cevabı içinde barındıran, Anadolu Ajansı tarafından çıkarılan 'Muhabir', öğrencilerimizin ve öğretim üyelerinin beklentilerini büyük ölçüde karşılayan bir başucu kitabı olması bakımından değerlidir. Şenol Kazancı yönetiminde, Hayri Çetinkuş ve Necati Keleş editörlüğünde, Metin Mutanoğlu, Mustafa Özkaya ve Ümit Sönmez tarafından geliştirilen proje kapsamında yer alan 'Muhabir'de akademisyen, uzman, fotoğrafçı, gazeteci, araştırmacı birçok isim katkı sağlamış durumda. Sektörün önde gelen tecrübeli isimleri ile İletişim Fakülteleri'nin donanımlı akademisyenleri tarafından hazırlanan 'Muhabir', aynı zamanda sektör-üniversite işbirliğinin en güzel örneklerinden biri olarak ortaya çıkması bakımından da sevindirici.

Kısa ve net olarak, 'Muhabir' gerçekten bize iyi geldi. Sebebi de aynı şekilde her şeyden kısa ve net olarak bahsetmesi, öğrencinin anlayacağı dil ve sadelikte yazılmış olmasıdır. 'Muhabir'in okuru sıkmadan, bilgiyi örnekler ile pekiştirmesi, önemli noktaları maddeler halinde ortaya koyması kitabı elimize aldığımızda aradığımıza kolayca ulaşmamızı da sağlamakta.

Altı bölümden oluşan kitapta; "Haberin Tarihi" başlığı ile iletişim ve basın tarihine yönelik önemli bilgilere; "Örneklerle Haber Yazımı" başlığı ile gazetede yer alan tüm haber türlerine yönelik örnek haberlere; "Habercilikte Uzmanlaşma" başlığı ile finans haberlerinden kültür-sanat-magazin haberlerine kadar haber yapılırken göz önünde bulunacak noktalara; "Habercilikte Yazım Kurallar" başlığı ile haber yazımında sıklıklara yapılan hatalara ve dergi, para birimi, kısaltmaların yazımı gibi Türkçe'nin doğru kullanımına yönelik kısa, öz bilgilere ve örneklere; "Haberin Görsel Destekleri" başlığı ile haberde fotoğraf, video, grafik kullanımına ve fotoğraf teknikleri, grafik türleri ve video röportaj konularına yönelik önemli teknik bilgilere; "Yeni Medya" başlığı ile günümüzde fazlaca tercih edilen internet haberlerciliğinde güvenilir kaynaklar kullanılarak haberin yazımına ve sosyal medyada habercilik uygulamalarına yer verilmiştir. Günümüzde yeni iletişim teknolojilerinin yaygın olarak kullanılması, yeni medya kavramını ortaya koymakta ve geleneksel medyanın da yavaş yavaş yerini almaktadır. İnternet gazeteciliği ve internet haberciliğinin öneminin artması ile özellikle bilişim hukuku konusunda yapılan ulusal ve uluslararası çalışmalar önem kazanmaktadır.

Anadolu Ajansı yine 'Muhabir'de, Sosyal Medya İlkeleri'ni paylaşarak, genç iletişimcilere köklü bir kurumun dikkat ettiği noktaları göstererek, güzel bir örnek de oluşturmuştur.

"Medya Hukuku" başlığı ile haberin kaynağından, haber yazımına tüm süreçte gizli hayat, özel hayat, kamuya açık hayat kavramlarının sınırları belirlenirken, hukuki çerçevede, yasalar gereğince dikkat edilmesi gereken hususlara; son olarak altıncı bölümde ise "Temel Terimler" başlığı ile ekonomi, spor, finans ve dini haberler yapılırken kullanılan terimlere ve sıklıkla yanlış yazılan kavramlara değinilmiştir. İletişim Fakültesi öğrencilerinin düşüncelerini, Türkçe'yi doğru kullanarak, yazım kurallarına uygun bir şekilde yazması ve ifade etmesi beklenmektedir. Bu amaca yönelik kitapta "Örneklerle Haber Yazımı", "Habercilikte Yazım Kuralları" ve "Temel Terimler" başlıklarında kapsamlı bilgiler de aktarılmaktadır.

Yukarıdaki başlık ve içeriklere bakıldığında 'Muhabir', sadece gazeteci veya iletişim fakültesi öğrencilerine yönelik değil herkesin okuması gereken bir kitap niteliğinde olduğunu söyleyebiliriz. Günümüzde artan bilgi, haber ve görüntü fazlalılığı sebebi ile okurlar, asılsız veya saptırılmış haberlere de maruz kalmaktadır. Tüm bunları ayırt edebilmek, doğru ve yanlış haberi tefrik edebilmek, haberi doğru okuyabilmek ve aynı zamanda aktarabilmek adına herkesin anlayacağı bir dilde yazılan 'Muhabir' önemli bir kaynak.

Anadolu Ajansı'nın yaklaşık 100 yıllık habercilik tecrübesi ile yayımladığı Muhabir'in devamı niteliğinde kitaplar yayımlamasını dört gözle bekliyorum. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana faaliyet gösteren yegane ajansın, sahip olduğu gerek haber gerek görüntülerden oluşacak siyasi tarih ve basın tarihine yönelik kitaplar, ayrıca ajans faaliyetlerinde yürütülen işleri ve işleyişi aktaracak teknik kitaplar, bu alanlardaki önemli boşlukları dolduracaktır.

Yolun açık olsun 'Muhabir'…

[Esra Oğuzhan Yeşilova, İstanbul Medipol Üniversitesi Gazetecilik Bölümü'nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır]