İran'daki Genel Seçimler

MELİH AHISHALI- Merkezi İran'ın başkenti Tahran'da bulunan Azad Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi'nden Dr. Mehdi Mutahharniya, "Tahminlere göre, seçim sonucunda, İran Meclisinin farklılıkları içinde barındıran, bir eğilimin diğer bir eğilimden çok ayrışmadığı, radikal muhafazakarlarla radikal reformistlerin renginin azaldığı, çatışmadan ziyade işbirliğine gidebilecek ılımlı kişilerin oluşturduğu bir meclis aritmetiğini göreceğiz" dedi.

Şubat ayında düzenlenecek olan İran Meclisi ve Uzmanlar Meclisi seçimleriyle ilgili AA muhabirine konuşan Mutahharniya, İran Meclisi ve Uzmanlar Meclisi seçimleriyle ilgili merak edilen soruları yanıtladı.

Mutahharniya, gelecek seçimlerde İran halkının, reformist veya muhafazakar aşırılık yanlılarının yerine ılımlı ve itidal sahibi kişilere daha çok oy vereceğini söylüyor.

-Anayasayı Koruma Konseyi

Ülkede seçimlerle ilgili tartışma konularından biri olan Anayasayı Koruma Konseyi'nin konumuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Mutahharniya, " Rehber'in de (Dini lider Ali Hamaney) fetvasında geçtiği üzere "Halkın oyu dokunulmazdır".  Anayasayı Koruma Konseyi, halkın oylarını insanların hakkı olarak bilmeli ve bir takım siyasi gerekçelerle, muhafazakarlar için şartları uygun hale getirmeye çalışmamalıdır" ifadelerini kullandı.

Mutahharniya, "Keyhan gazetesi çevresi, aşırı muhafazakar kesimi temsil eden Cephey-i Payidar grubu ve Ahmedinejad taraftarları gibi muhafazakarlar, reformistlerin İran'daki siyasi rollerini tamamladıklarına inanıyorlardı. Onlar bir seferinde kendi programlarında reformculuğun öldüğünü ilan ettiler ve hatim duasını da okumuşlardı. Fakat biz reformcu akımın başka bir formda tekrar dirilişine şahit oluyoruz. Reformistlerin lideri (Muhammed Hatemi) her ne kadar bugün fotoğrafları medyada yasaklansa da biz onun geçtiğimiz cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki etkisine şahit olduk" şeklinde konuştu.

-Rafsancani faktörü

Mutahharniya şunları söyledi:

"İranlı bazı siyasetçiler, örneğin 81 yaşında olmasına rağmen (Haşimi Rafsancani) siyasi ve sosyal faaliyetler içerisinde yer alıyorlar. Hakim siyasi güce rağmen seçimlerde topluma yol göstericilik yapıyorlar. Rafsancani, her ne kadar cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yaş bahanesiyle seçimlere katılmasının önü kesildiyse de, siyasi alanda halkın önünün açılması için çaba gösteriyor. Eğer önümüzdeki seçimlerde bu süreç kesintiye uğrarsa rejimin bunun faturasını fazlasıyla ödemek zorunda kalacağına şahit olabiliriz. İran Dini Lideri de bu işin farkında olarak durumu kontrol altında tutuyor ve halkın talepleri yönünde süreci yürütüyor. Dini lider, 2013 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de "Halkın oyu dokunulmazdır" açıklamasıyla herkes tarafından kabul edilebilir bir siyasi ortamı korumuştu."

-İran'daki seçimlere geri sayım başladı

İran'ın devrim lideri İmam Humeyni'nin torunu Ayetullah Hasan Humeyni'nin de Uzmanlar (Hubregan) Meclisi seçimleri için aday olduğu bildirilmişti.

İran'da, ülkenin siyasi tablosunu önemli oranda değiştirme potansiyeline sahip iki seçim için geri sayım başladı. İran Meclisi milletvekillerinin seçimi, ülkede uygulanan kanunların yapıldığı meclis olması itibariyle önemliyken, Uzmanlar Meclisi, ülkenin en tepesindeki siyasi otorite olan Dini Lider'i (Devrim Rehberi) seçme yönünden daha belirleyici özelliğe sahip.

Eski Cumhurbaşkanı ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) Başkanı Haşimi Rafsancani, 16 Kasım'da yaptığı açıklamada gelecek seçimlerin 36 yıllık İran devleti dönemindeki en önemli seçimlerden biri olduğunu söyledi. Rafsancani, "Şubat ayında ülkenin kaderinin belirleneceği kilometre taşı niteliğinde bir imtihanla karşı karşıyayız" ifadelerini kullanmıştı.

İki siyasi merkezi yapı: Muhafazakarlar ve Reformistler

İran'daki siyasi farklılıklar, partilerden daha çok siyasi eğilimlerle ifade ediliyor. Siyasi oluşumlar, kendilerini iki ana eğilim olan "Islahçılar" (Reformist) ve "Usulgera" (İlkeci, muhafazakar) olarak tanımlanıyor.

1997 yılında Muhammed Hatemi'nin cumhurbaşkanlığına seçilmesine kadar ülke kamuoyunda "muhafazakarlar" sağcı, "reformistler" solcu olarak anılıyordu. Seçimden sonra siyasi analistler, Hatemi taraftarlarını Islahçı (reformist), karşı tarafı ise değişim ve yeniliğe karşı olanlar anlamında Usulgera (İlkeci, muhafazakar) olarak isimlendirdiler.

Muhafazakarlar, kendilerini İran devriminin koruyucuları olarak kabul ederken, reformistleri modern ve Batıcı olmakla suçluyorlar. Bu grup siyasi yöneliş olarak, gelenek ve devlet gibi kadim değerlere dayanarak bunların her türlü değişikliğine karşı çıkıyor. Geleneği, Batı kaynaklı olduğunu düşündükleri, bireysel özgürlük, eşitlik ve dinin siyasetten ayrılmasına muhalefet ederek korumaya çalışıyorlar. Bu nedenle Batı ile ilişkilerin geliştirilmesine ilkesel olarak karşı çıkıyorlar. Onlara göre, Devrim Rehberi, rejimin asli unsurlarından olduğu için ne kendisi, ne de ona bağlı makamlar eleştirilemez.

Reformistler ise, ekonomik ve sosyal yönden ülkenin gelişmesi için düşünce özgürlüğü, insan hakları, serbest piyasa ekonomisi ve dünya ülkeleriyle iyi ilişkiler kurmanın gerekliliğini savunuyor. Ülkedeki özgürlüklerin artması ve insan hakları gibi değerleri ön plana çıkaran reformistler, siyaset ve basın alanındaki sınırlamaların da kaldırılmasını istiyorlar.

İran'da halk, iki yılda bir sandık başına gidiyor. Birinde, Cumhurbaşkanı ve belediye il encümen üyeleri, diğerindeyse İran Meclisi ve Uzmanlar Meclisi seçimleri düzenleniyor. İran ve Uzmanlar Meclisi seçimleri, 2016 yılının Şubat ve Mart aylarında düzenlenecek.