Maden İşletme Öncesi Jeofizik Çalışma Zorunlu Kılınmalıdır"

İtü Maden Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Ercan, yer altı maden kazalarında, Türkiye'de en çok karşılaşılan türü uçucu (kömür gazı) patlaması olduğunu belirtti ve maden işletme ruhsatı verlmeden önce jeofizik çalışmanın zorunlu kılınması gerektiğini vurguladı.

Soma'da yaşanan facia ile ilgili bir açıklama yapan Ercan, Türkiye'de linyit yataklarının tümünde patlayıcı uçucular olduğuna dikkat çekerek, "Ancak Soma'da olan kazanın nedeni yeraltında trafo patlamasıyla galeri içinde çıkan yangınla salınan karbondioksit ile karbonmonoksit zehirlenmesidir. Ancak, her patlamanın bir göçük oluşturması da olasıdır. Elektrik kesilmesi durumunda, asansörün çalışmaması, madene oksijen verilmemesi, yangın ile karbondioksit ile karbonmonoksit çıkışı sonrasında kişiler boğulmayla karşı karşıya kalmıştır" dedi.

OKSİJEN SORUNU

Ercan, işçilerin böyle durumlarda içinde yiyecek içecek bulunan ceplere sığındığına dikkat çekerek, "Ancak Soma'daki yatakta sorun yiyecek değil, yanma nedeniyle oksijenin tükenmesidir. Böyle durumda aşağıda yangın yeri örülerek kapatılmalı, yangının oksijensiz bırakılarak sönmesinin sağlanmasıdır. Ancak ışığın olmadığı bir yerde bu duvarı örmek de güçtür. Patlama, yangın oluştururken uçucu yanmasına da neden olabilir. Ancak eğer kömür tozu yanması yoktur. Olsa idi, bacadan çıkan bir alev olur, durum çok daha kötü olurdu" diye konuştu.

"İŞLETME ÖNCESİ JEOFİZİK ÇALIŞMA ZORUNLU KILINMALIDIR"

Türkiye'de ki kömür yataklarında gaz (uçun) oranının genelde yüksek olduğunun altını çizen Prof. Dr. Ercan, "Bu kömür uçucusu (gazı) patlayıcı, ayrıca yanıcıdır. Kömür damarı içindeki gözenekli, geçirimli bazı kesimlerinde yüksek basınçlı uçucular birikir. Birikim arttıkça şişen bir balon gibi basıncı artar. Buna vurulan bir kamadan çıkan kıvılcım patlatma ile göçüğü oluşturur" dedi ve ekledi:

"Daha kömür yatağı işletmeye alınmadan bu tür patlamaya hazır yüksek basınçlı yerler jeofizik ölçülerle belirlenebilir. Yüksek basınçlı yerler, patlama bölgesinde yükün yoğunluğunun (iyon konsantrasyonu) artmasına neden olur. Bu artış, yüksek basınçlı patlama bölgesinde taşkın uçlaşma (polarizasyon) yaratır. Yüzeyden alınan jeofizik ölçümlerle ölçülen uçlaşma geriliminin haritalanması ile patlamaya aday damarlar, derinlikleri, aday patlama bölgesinin boyutu belirlenir. Bu yüksek basınçlı yerlere açılacak delgilerle yüksek basınçlı uçucular boşaltılarak ocak alanı güvenli işletmeye açılır. Sosyal Güvenlik Bakanlığı işletme öncesi jeofizik çalışmayı zorunlu kılmalıdır. Güvenliği sağlanmayan ocak işletmeye açılmamalıdır. Kömür yatağına inen kazıcı takımın başındaki işçinin elinde bir uçucu duyar bulunur. Bununla önden giderek, damarın uçucu yokluğu bakımından güvenli olup olmadığını ölçer. Eğer uçucu sızmasıyla, uçucu yoğunlaşması varsa, o bölgedeki uçucu boşaltılmadan o damar işletmeye açılmaz. Bu konuda yapılan savsaklama ölümcül kaza ile sonuçlanabilir."

GÖÇÜK LATINDAKİ YERİNİ BİLDİRİR

Prof. Dr. Ercan, göçük altında kalan kişilerin yerlerinin belirlenmesi için iki türlü jeofizik düzenek kullanıldığını belirterek, "Bunlar irkitim (electromagnetic) ile sarsım yöntemleridir. Bu amaçla izleyenler yapılır. İşletme alanının yüzeyine irkitim alıcıları ile sarsıntı duyaçları(sarsıntı alıcılar) döşenir. Bu döşenen irkitim ile sarsıntı alıcıları denetim ile değerlendirme odasından izlenir. İşçilerin girdiği galeriye göre kibrit kutusu büyülüğünde, galeriye göre ayrı frekansta bir dalgalı akım vericisi kayışına takılır. Göçük altında kalan işçi düğmeye basarak yayınlayacağı irkitim dalgasıyla, canlı olup olmadığını, derinliği ile yerini bildirir. İşçilerin girdiği galeriye göre el feneri büyüklüğünde bir küçük sarsıcı verilir. Galeriye göre ayrı frekansta bir sarsıcı verici işçi kayışına takılır. Göçük altında kalan işçi, sarsıcıyı oyuntu yüzeyine tutup, düğmeye basarak yayınlayacağı sarsıntı dalgasıyla, canlı olup olmadığını, derinliği ile yerini yukarıya bildirir. Göçük alanından jeofizik yolla alınan belirteçler jeofizik mühendislerince değerlendirilerek, göçük yeri ile göçük altında kalan işçilerin yeri belirlenip, kurtarıcılar yönlendirilir" diye konuştu.

(OSS) - İstanbul