Neşeli Ol Hayatını Yaşa" Mozaiği

Hatay'da, teleferik inşaatı sırasında yürütülen çalışmalar sırasında tarihi kalıntılar bulunması üzerine 2013 yılında başlatılan kurtarma kazısında ortaya çıkan ve üzerindeki Yunanca yazılardan ve tasvir edilen figürlerden "Neşeli ol hayatını yaşa" şeklinde yorumlanan mozaikle ilgili bilimsel çalışma tamamlandı.

Mozaik ve kazı alanında çalışma yapan Mustafa Kemal Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Doç. Dr. Hatice Pamir, AA muhabirine yaptığı açıklamada, İplik Pazarı mevkisinde bulunan ve MS 3'üncü yüzyıl sonu ve 4'üncü yüzyıl başına ait olduğu tespit edilen mozaiğe ait bilimsel çalışmanın bir dergide bilim dünyasına sunulduğunu söyledi.

Geç Antik dönemine ait eserin o dönemin gelenek görenekleri, insanların yaşam felsefesi hakkında adeta "konuşan bir mozaik" olduğunu ifade eden Pamir, bir evin ziyafet salonunda yer alan mozaiğin üç panelden oluştuğunu, üzerinde yer alan yazılar ve tasvir edilen konularla, anlatılanlarla daha eski dönemlerin edebiyat ve felsefe dünyasına da göndermeler yapıldığını kaydetti.

Kazılarda ortaya çıkarılan küçük üç ayrı panelden oluşan mozaiğin bilimsel değerlendirmesi konusunda detaylı bir çalışma yapıldığını vurgulayan Doç. Dr. Pamir, şöyle devam etti:

"Kazı yapılan alan bir konut ve konutun ziyafet salonu. Arkeolojik verilere göre MS 3'üncü yüzyıl sonu, 4'üncü yüzyıl başına denk geliyor. Mozaikleri analiz ettiğimizde üç panelden oluşuyor. Birinci panelde zenci bir figür, ortadakinde ise iki figür var, bir tanesi güneş saatine bakıyor. Üçüncü panelde ise iskelet motifi yer alıyor. Bunları tek tek değerlendirmenin yanı sıra bir bütün olarak ve benzerleriyle detaylı bir şekilde değerlendirdik. Üç mozaik panelinin merkezinde güneş saati önünde duran bir erkek figürü ve eşlikçisi, ikinci panelde kısmen korunagelmiş elinde ikili çubuktan oluşan bir alet tutan Afrikalı figürü ve üçüncü panelde bir yastığa dayanmış, hafif uzanmış, bir elinde içki bakı tutan iskelet, şarap ve ekmek tasvirleri işlenmiştir."

Merkez paneldeki güneş saati ve üzerinde "Trekhe Deipnos" (yemeğe koş) yazıtı ve acele içerisindeki erkek figürü, arkasında ise eşlikçi figürü ve "Akairos" (Uygunsuz Zaman) yazıtının yer aldığını belirten Hatice Pamir, davetli olduğu yemeğe yetişmek için aceleyle saate bakarak koşuşturan bir kişinin yemeğe saatinde yetişme çabasının mizahi bir şekilde yansıtıldığını kaydetti.

Telaş içindeki figür ve konunun Menander'in oyunlarında tasvir edilen "Akşam yemeğini kovalayan parazitler" sahnesi olarak yorumlandığını ifade eden Pamir, şunları kaydetti:

"Afrikalı figürünün yer aldığı panel de merkez panelle ilişkili, Roma sosyal yaşamında akşam yemeğine katılmadan önce hamama gitme konusu işlenmiştir. Üçüncü panel ise yastığa rahat bir şekilde uzanmış, elinde kap tutan bir iskelet, şarap ve ekmek tasviri 'Euphrosinos' (Neşe) yazıtıyla ziyafet konusu işlenmiştir. Bu tasvirler, benzer temalı arkeolojik objeler üzerinde o dönemin yaşam felsefesi olarak 'ölümün sonsuzluğu ve hayatın kısalığına karşı insanın hayata katılması gerektiği' şeklinde yorumlanmakta. Bu mozaik, dirseğinin altındaki yastığa uzanmış ayaklarını mutlu bir şekilde birbirine bağlamış, ziyafete katılan bir kişi olarak tasvirlenmiş. 'Ölümün karşısında kısa süren hayata neşe içerisinde katılması' söylenmekte. Bir yemek salonunda davete gelen insanlar var ve onlar salona girdiklerinde ilk gördükleri mozaik bu. Onlara hayatın coşkusuna katılmaları gerektiği ve neşelenmelerini söylüyor. İskelet kullanılarak aslında ölüm var, ölümün sonsuzluğu karşısında hayatın kısa süren bu anlarına neşeyle katılın. Neşelenin, eğlenin demek istiyor. Bu tüm üç paneli değerlendirdiğimizde bir ziyafete katılma telaşında olan birisi ve ziyafeti anlatan bir sahne ve ziyafetten önce hamama gidilmiş olduğu, bir günde yaşanan olayları üç panele sığdırıyor. En son ziyafet sahnesiyle bitiyor.

Mozaiği, 'ölümün sonsuzluğuna karşın hayatın neşesine katıl' anlamına geldiği şeklinde yorumladım. Daha önceki yorumlarda 'Neşeli ol hayatını yaşa' yanlış yorum değil. Neşeli ol hayata katıl, çünkü hayata katılmak onu yaşamakla alakalı şeklindedir."

Doç. Dr. Hatice Pamir, mozaikle ilişkili evi yorumladıklarını, bunun Geç Antik Çağ'a ait olduğunu, yan mekanlarının bulunduğunu, orta sınıf veya üstüne ait bir ev olduğunu düşündüklerini de sözlerine ekledi.