Uluslararası Af Örgütü'nün Katar'da Kadın Ev İşçileri Raporu

Uluslararası Af Örgütü, Katar hakkında ev işçisi kadınların maruz kaldığı insan hakkı ihlalleri üzerine eleştiri yüklü bir rapor hazırladı.

Örgütün "Uykum, tek molam: Göçmen ev hizmetlilerinin istismarı" isimli 63 sayfalık raporu, Katar'da dadı, hizmetçi veya yardımcı olarak çalışan göçmen kadınların maruz kaldığı insan hakları ihlallerine ilişkin olumsuz duruma işaret etti.

Göçmen ev işçilerinin şartlarını düzenleyen sistemin "tamir edilemez" olduğu ve haklarının korunması için yenilenmesi gerektiği belirtilen raporda, kadınlara yerel ve yabancı işverenleri tarafından psikolojik, fiziksel ve hatta bazen cinsel saldırı uygulandığına ilişkin mülakatlara yer verildi.

Af Örgütü, raporu hazırlarken 52 kadınla bire bir mülakat yaptığını belirtirken, bulgularının gerek Katar, gerekse uluslararası alandaki benzer alanda faaliyet gösteren örgütler ve ülkedeki büyükelçilikler tarafından doğrulandığını ifade etti.

Yoksul ülkelerden gelen ev hizmetlisi işçilerin, ülkeden çıkış, iş değiştirme ve birçok haklarının sponsorlarının elinde olduğu "Kefalet" sistemi altında işe alındığı ancak sosyal güvenlik yasası altında korunmadığına işaret edildi. Bu nedenle, kadın ev işçilerinin işverenleri hakkında yasal yollara başvurmalarının sınırlandığı belirtilen raporda, "Ceza yasası sistemi ötesinde işverenin gücünü denetleyebilecek mekanizmalar bulunmadığı için özellikle ev işçileri suistimal ediliyor" denildi.

-Değiştirilen iş sözleşmeleri

Katar'daki 2010 yılında yapılan son nüfus sayımına göre, ülkede 30 bini Filipinli, 20 bini Endonezyalı yaklaşık 84 bin kadın ev işçisi bulunduğu hatırlatılan raporda, son yıllarda Sri Lanka, Nepal, Hindistan, ve artarak Doğu Afrika ve Doğu Avrupa'dan kadın işçilerin ülkeye geldiği anlatıldı.

Rapora göre, ülkelerinde iş bulma ajanslarına başvuran ev hizmetlileri, makul iş tanımı ve aylık ortalama 350-400 dolar maaşın bulunduğu sözleşmeye imza atıyor. Ancak Doha'ya vardığında aynı iş bulma ajansları tarafından karşılanan ev işçileri, daha ağır şartların bulunduğu ve maaşın daha düşük olduğu, imza sahibinin ne yazdığını anlamadığı Arapça sözleşmeye imza attırılıyor.

Katar Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı, örgüte yaptığı açıklamada, sözleşmelerin değiştirilmesiyle mücadele için çalışanların işverenlerini ve iş koşullarını internet üzerinden seçebileceği bir internet sitesi hazırladıklarını söyledi. Bu yolla iş sözleşmesi kayıt altına alınarak "sözleşmenin değiştirilmesi" ve ileride doğabilecek ihtilafların önüne geçileceği belirtilirken, Af Örgütü bu sistemin ev işçilerinin siteye dahil edilip edilmeyeceğinin net olmadığına işaret etti.

Katar'da işbulma ajanslarına ilişkin eleştirilerin son yıllarda arttığı ancak hak ihlallerinden ziyade kriterin işçilerin sponsorlarına yönelik olduğu kaydedildi. Bununla ilgili, Katar'a göçmen işçilerin haklarını ihlal eden ajansların kara listeye alınması ve işçi bulmaktan men edilmeleri tavsiye edildi.

Çalışanların taciz edilmesi

Katar'daki ev yardımcılarının çalışma saatleri, istirahat ve hatta yemekleri konusunda çoğunlukla kefillerine bağlı oldukları ifade edilen raporda, görüştükleri kadınlardan bazıları işverenlerinin "nazik" olduğunu söylerken, diğerlerinin "acımasız" koşullarda "kötü sözler söyleyen" işverenlerle çalıştıkları anlatıldı.

Düzenlemedeki eksiklerden dolayı, bu işçilerin haklarını arayamadıkları belirtilen raporda, işçilere uygulanan tacizler, "uzun çalışma saatleri, şiddet, maaşın ödenmemesi veya eksik ödenmesi, pasaportlarına el koyma, dolaşmalarının sınırlandırılması ve sözlü hakaret" gibi kısımlarda detaylandırılarak anlatılıyor.

Kaçanlar techir merkezinde son buluyor

Kaçan kadınların sonunda techir merkezlerinde toplandığı aktarılan raporda, Af Örgütü'nün geçen sene bir techir merkezinde gözaltındaki kadınlardan yüzde 95'inin ev işçisi olduğunu tespit ettiğine değinildi.

Ev hizmetlilerinin Katar hapishanelerindeki kadınların çoğunluğunu oluşturduğu belirtilen raporda, hapishanedeki kadınların yarısının evlilik dışı cinsel ilişki veya hırsızlık suçlamasıyla bulunduklarına yer verildi.

Katar'da cinsel istismara uğrayan kadınların çoğunun "yasadışı ilişki" suçlamasıyla cezalandırılma korkusuyla yetkililere başvuramadığı ileri sürülen raporda, "Ev işçileri cinsel istismarı veya tecavüzü, travma sonrası şok, utanç, olayı açığa çıkarmanın sonuçları veya evde tutsak bırakılmaları sonucu yetkililere bildiremiyor" ifadeleri kullanıldı.

Hükümetin yanıtı

Katar Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı'nın, Af Örgütü'ne yazdığı mektupta, ev işlerinde yardımın çalışma kanununda yer almadığını kabul ederken, mevcut kanunların ülkede ikamet eden herkesi, suistimal, pasaportlara el konulması ve insan ticaretinden koruduğu yanıtı verdiği kaydedildi.

Bakanlığın ev işlerinde çalışanları kapsayacak bir taslak yasadan bahsettiği anlatılan raporda, Körfez ülkeleri genelinde bu yasanın yıllardan beri gündemde olduğu ancak ev hizmetlisi kadınlarının haftada bir gün izinli olmalarını öngördüğü için yavaşlatıldığı belirtildi.

İşçilerin haklarını bilmesi için farkındalık kampanyaları yürüttüklerini kaydeden bakanlık, Katar Vakfı İnsan Ticaretiyle Mücadele Birimi'nin Filipin Büyükelçiliği'yle baskı altındaki kadınlara yardım kampanyasını örnek gösterdi.

Rapor, Katar hükümetine bu tür insan hakkı ihlallerinin önüne geçilmesi için, "çalışma kanununun ev işçilerini içerecek şekilde değiştirilmesi, kefalet sisteminin kaldırılması veya yeniden düzenlenmesi, işçi bulma ajanslarının daha sıkı denetlenerek ihlallerde bulunanların kara listeye alınması" gibi tavsiyelerle son buldu.

Katar'a çalışmak için gelen yabancı işçilere, bir Katar vatandaşı veya şirketinin "kefil" olması gerekiyor. Kefalet veya sponsor olarak adlandırılan bu sistemde işçiler, sponsorluklarının iptal edilmesi halinde iş değiştiremeden sınırdışı ediliyor. İşçilerin, araç alma, ev kiralama, ülke dışına çıkma gibi birçok işlemde sponsorlarından izin almaları gerekiyor. - Doha