Sosyal Fobi ve Utangaçlık

Medical Park Samsun Hastanesi'nden Psikolog Mustafa Güral "sosyal fobi" hakkında bilgi verdi.

Psikolog Güral açıklamasında, "Kişinin sosyal ortamlarda veya performans gerektiren durumlarda tanıdığınız ya da tanımadığınız insanlar önünde (bu kişiler erişkin ya da akranları olabilir) hissedilen korku, heyecan, endişe vb duygulara eşlik eden yüz kızarması, çarpıntı, ellerde titreme, bayılacak gibi olma gibi fiziksel belirtilerin de eşlik ettiği bir durum olarak tanımlayabiliriz. Kişi bu durumdan direkt ya da dolaylı olarak kaçınma eğilimi gösterir, bu benzer durumlarla karşılaşmak istemez, böyle ortamların getirdiği sorumlulukları almaktan özellikle uzak kalmaya çalışır. Bu durum da kişinin okul/ iş hayatı üzerinde olumsuz etkileri olabileceği gibi kişinin yaşam kalitesini de olumsuz etkiler. Bu problemi yaşayanlar toplum içinde hiç de azımsanacak kadar az değildirler. Örneğin Türkiye'deki üniversitelerde yapılan bir araştırma sonucu bu şikayetlere yüzde 24 oranında rastlandığına işaret etmektedir" dedi.

Güral, utangaçlığın muhtemel sebeplerini şöyle sıraladı:

"Genetik faktörler: Utangaçlık geni olmasa da duygusallık geninin olduğunu biliyoruz. Utangaç kişiler de diğer insanlara nazaran daha duygusal kişilerdir.

Aile Özellikleri: Utangaç insanların ebeveynleri çocuklarını daha çok korumaya eğilimlidirler ve bu da çocuklarının kendi hatalarını yaparak öğrenmelerini engellemektedir.

Model Alma ve Öğrenme: Utangaç çocuklar kendileri gibi sosyal ilişkilerde yeterli donanımlar ve kaynakları geliştirememiş şu ya da bu nedenle utangaç olan ebeveynlerini izleyerek utangaç olmanın ve utangaç davranmanın yollarını öğreniyorlar. Bunun yanı sıra olumsuz sosyal deneyimler yoluyla da öğrenme gerçekleşebiliyor."

Medical Park Samsun Hastanesi'nden Psikolog Mustafa Güral, sosyal fobinin çoğunlukla 'efendi insan olma' ve 'uslu çocuk olma' ile ya da 'zaman zaman çekingen kişilik' ile karıştırılabildiğine dikkat çekti. Güral, "Bunları ayırt etmek için Liebowitz Sosyal Fobi Ölçeği'nde sosyal fobiklerin kaçınma sergileyeceği ve kaygı duyacakları sosyal ortamlar tanımlanmıştır. Bunlar; toplum içinde telefonla görüşme, küçük bir grup etkinliğinde yer alma, toplum içinde yemek yeme, toplum içinde bir şeyler içme, yetkili biri ile konuşma, dinleyiciler önünde konuşma, rol yapma, partiye/ eğlenceye gitme, başkaları tarafından izlenirken çalışma, başkaları tarafından izlenirken yazma, çok iyi tanımadığı biriyle telefonda görüşme, çok iyi tanımadığı biriyle yüz yüze konuşma, yabancılarla karşılaşma, genel tuvaletleri kullanma, birilerinin oturduğu odaya girme, ilgi odağı olma, bir toplantıda hazırsızlık konuşma yapma, yetenek, yeti veya bilgi testine tabi tutulma, iyi tanımadığı birine onaylanmadığını veya aynı düşüncede olmadığını ifade etme, çok iyi tanımadığı birinin gözlerinin içine bakma, önceden hazırlanmış bir raporu bir gruba sözel olarak sunma, romantik veya cinsel ilişki amacıyla birini tavlamaya çalışma, alınan bir malı parasını geri almak üzere iade etme, parti/ davet verme, Israrlı bir satıcıya karşı koyma. Sosyal fobikler yukarıdaki sosyal durumların karşısında belli başlı fiziksel belirtiler gösterirler; yüz kızarması, terleme, çarpıntı, nefes kesilmesi, nefes darlığı, ağız kuruluğu, sindirim sisteminde rahatsızlık, gerginlik, titreme gibi. Kişinin bu sırada aklından geçen düşünceler ise 'yetersizim, çirkinim, cesaretsizim, güçsüzüm, beğenilmiyorum, sevilmeye layık değilim, hata yapmamalıyım, mükemmel olmalıyım, kaygılı olduğumu kimse anlamamalı, rahat davranmalıyım, kusursuz görünmeliyim, hemen herkesin beğenisini kazanmalıyım' olabilir. Bu düşünceleri üreten kişi korkulan ortama girmemeye, o ortamı terk etmeye, göz temasından kaçınmaya, ilgisini kendi bedenini kontrol etmeye, çevresinde düşüncelerini destekleyecek gerçek dışı ipuçları araştırmaya yönelebilir" diye konuştu.

SOSYAL FOBİ İLE BAŞ EDEBİLME YOLLARI

Psikolog Mustafa Güral, sosyal fobi ile baş edebilme ve üstesinden gelebilme yollarını şöyle özetledi: "Düşüncelerinizi fark edin ve daha işlevsel olanları ile yer değiştirin. Fiziksel gerginliğinizi ve kaygınızı gevşeme egzersizleri, nefes egzersizleri, otohipnoz ve meditasyon ile gevşetin. Sosyal durumları basamaklandırarak('zorlanabilirim ama yapmayı deneyebilirim'den başlayarak en zor olana doğru) kendinize hedefler oluşturun. Dikkatinizi bedene çevredeki referans olabilecek değişkenlere yönlendirmektense 'spontan' olun (şimdi ve burada olduğum gibi iyiyim). Mükemmelliyetçi ve katı özelliklerinizi fark ederek esnemeye çalışın."

Sosyal fobinin üstesinden gelinebilir bir durum olduğunu vurgulayan Mustafa Güral açıklamasını şöyle tamamladı: "Destek almayarak iyi bir iş imkanını, sağlam dostlukları, kendinize olan güveni kazanmayı da erteliyorsunuz. İnsan sosyal bir varlıktır ve sosyal ilişkileri ile kendi hayatını anlamlandırır. Üstesinden gelemediğiniz bu sorunlar için uzman yardımı almaktan kaçınmayın." - SAMSUN