Analiz - ABD Başkanı Trump, Kongre Aritmetiğine Güveniyor

HAKAN ÇOPUR - Washington kulislerinde, Rusya soruşturması sonucunda ABD Başkanı Donald Trump'ın "görevi kötüye kullanmak" gerekçesiyle suçlanıp görevinden uzaklaştırılabileceği konuşulurken, Cumhuriyetçilerin hakim olduğu Kongreden bu kararın çıkması şu aşamada çok düşük bir ihtimal olarak değerlendiriliyor.

20 Ocak'ta görevi önceki Başkan Barack Obama'dan devralan Trump'ın başı, seçimlere siber saldırı yoluyla müdahale ettiği öne sürülen Rusya'yla ilişkileri sebebiyle dertten kurtulmuyor.

Siyasi kariyeri olmaksızın başkanlık seçimlerini kazanan ve Beyaz Saray'a oldukça hızlı giriş yapan Trump, daha başkanlığının ilk 100 gününde "acaba koltuğunu kaybedebilir mi?" tartışmalarının konusu haline geldi.

- FBI Direktörünü görevden alması tartışmaları büyüttü

Henüz seçim akşamı başlayan Moskova kaynaklı siber saldırı iddiaları ilerleyen haftalarda Federal Soruşturma Bürosu (FBI) ve ABD Kongresinde ayrı ayrı soruşturmalara dönüşürken, Trump'ın 10 Mayıs'ta eski FBI Direktörü James Comey'i görevden alması adeta deprem etkisi yaptı.

Bu gelişmenin ardından Adalet Bakanlığının soruşturmaya özel savcı ataması ise yeni başkanın moralini ciddi şekilde bozdu; çünkü Trump, Comey'den kurtulmanın Rusya soruşturmasından kurtulmak anlamına gelmediğini açıkça görmüş oldu.

Bu noktada "görevi kötüye kullanmak" gerekçesiyle suçlanma (impeachment) tartışmaları alevlendi ve Demokratların yanı sıra iki Cumhuriyetçi vekil de Trump aleyhine açıklamalar yaptı. Ancak Rusya soruşturmasından somut bir netice çıkmadığı ve Cumhuriyetçi Partinin Trump'a desteğini devam ettirdiği sürece ABD Başkanı'nın suçlanması, hüküm giymesi ve görevinden uzaklaştırılması oldukça zor gözüküyor.

- ABD Başkanı nasıl suçlanır?

ABD anayasasında bir başkanın suçlanması süreci, başından sonuna kadar Kongrede (önce Temsilciler Meclisi ve ardından Senatoda) işleyen bir mekanizma olarak tanımlanıyor. Bu da, Kongre istemedikçe hiçbir başkanın görevinden uzaklaştırılamayacağı anlamına geliyor. Dolayısıyla Kongredeki Cumhuriyetçi üstünlüğü, şu aşamada Trump'ın en önemli şansı olarak görülüyor.

Amerikan anayasasına göre bir başkan ancak "ihanet", "rüşvet" ve "ağır suç ve kabahatler" şeklinde tanımlanan üç gerekçeden biri ile suçlanıp yargılanabiliyor. İhanet ve rüşvet daha somut suçlar olarak görülürken, üçüncü şıktaki başlığın zaman ve zemine göre esneklik gösterebilecek bir suç kategorisi olduğu ifade ediliyor.

- Temsilciler Meclisinde başlayıp Senatoda bitiyor

Bir başkanın suçlanabilmesi için önce Temsilciler Meclisindeki bir üyenin Temsilciler Meclisi Adalet Komitesine bir başvuru yapması gerekiyor. Bu komitedeki ilk oylama, başvurunun nereye gideceğini belirliyor. Sürecinin devam edip etmeyeceğine oy çokluğuyla karar veriliyor. Bugüne kadar birçok başkan aleyhinde bireysel olarak suçlama başvurusu yapıldı, ancak çoğu komitede reddedildi.

Eğer bir başvuruya Adalet Komitesinden onay çıkarsa daha sonra Temsilciler Meclisinde oylama yapılıyor. Burada sürecin Senatoya taşınabilmesi için 435 sandalyeli Mecliste salt çoğunluğun evet oyu vermesi gerekiyor.

Senatoya taşınan bir suçlama başvurusu, bu aşamada artık bir yargılamaya dönüşüyor ve konuyla ilgili tüm kanıtlar ortaya konuyor, şahitler dinleniyor ve elbette hakkında suçlama yapılan ABD Başkanı da kendini Senato önünde savunuyor.

Senatörlerin jüri görevi üstlenerek karar verdikleri bu nihai aşamada bir başkanın suçlu bulunması ve hüküm giymesi için 100 kişilik Senatoda üçte iki çoğunluk gerekiyor.

- Bugüne kadar üç başkana suçlama yapıldı

ABD tarihinde şimdiye kadar "görevi kötüye kullanma" gerekçesiyle suçlanan sadece üç başkan bulunuyor ve bunların üçünün de son başlık olan "ağır suç ve kabahatler" maddesinden suçlandığı görülüyor.

Ancak daha da önemlisi her üç başkan da, Kongrede diğer partinin çoğunluğu elinde tuttuğu dönemlerde suçlandı. Bir başka deyişle esasen suçlamaların görünmeyen amacı, rakip partinin başkanını Oval Ofis'ten uzaklaştırmaktı. Bir başkanın görevinden uzaklaştırılması durumunda ise Başkan Yardımcısı bu göreve getiriliyor.

1868 yılında dönemin başkanı Andrew Johnson, Kongre'nin çıkardığı bir yasayla görevi teminat altına alınan dönemin Savaş Bakanı Edwin Stanton'ı görevden aldığı için hakkında suçlama yapıldı. Ancak Johnson, Senato'da sadece 1 oy farkla suçlamalardan beraat etti ve görevine devam etti.

1972 yılında Cumhuriyetçi Başkan Richard Nixon, kendisine yakın bazı kişilerin Watergate iş merkezindeki Demokrat Parti ofisine dinleme cihazı yerleştirdiğinin ortaya çıkmasıyla patlayan skandalda yargıyı yanıltmak ve delil karartmakla suçlandı. Ancak Nixon, meşhur Watergate Skandalı ile ilgili süreç sona ermeden görevinden istifa etti.

1998 yılında ise Demokrat Başkan Bill Clinton, Beyaz Saray'daki stajyeri Monica Lewinsky ile yaşadığı ilişkiyle ilgili yeminli ifadesinde yalan söylediği gerekçesiyle suçlandı; ancak Clinton da Senatoda yapılan oylama sonucunda beraat etti.

- Trump için çanlar henüz çalmıyor

Amerikan sisteminde halkın oylarıyla doğrudan seçilmiş bir başkanın kolayca koltuğundan edilememesi için Kongredeki suçlanma süreçlerinin katı koşullara bağlandığı görülüyor. Buna göre örneğin Trump'ın suçlanıp koltuğunu kaybetmesi için önce Temsilciler Meclisinde salt çoğunluğun (218), ardından da Senatoda üçte iki çoğunluğun (67) karşı oyunun alınması gerekiyor.

Mevcut Kongre aritmetiğinde Kongrenin her iki kanadında da Cumhuriyetçiler çoğunluğu elinde tutuyor. Temsilciler Meclisinde Cumhuriyetçilerin 238 sandalyesine karşılık, Demokratların 193 üyesi bulunuyor. Bu durumda en az 25 Cumhuriyetçi vekilin Trump aleyhine oy kullanması gerekiyor.

100 sandalyeli Senatoda ise Cumhuriyetçilerin 52, Demokratların ise 46 sandalyesi bulunuyor. Dolayısıyla Demokratların 67 sayısına ulaşmaları için Rusya soruşturmasından gerçekten çok ciddi sonuçların çıkması ve Trump'ın tüm siyasi desteğini kaybetmesi gerekiyor.

Her ne kadar Cumhuriyetçiler arasında Trump'ın Rusya bağlantıları, Twitter paylaşımları, Comey'i kovması ve bunun gibi birçok madde rahatsızlık konusu olsa da ABD Başkanının geniş seçmen kitlesindeki karşılığı, partinin Trump'a desteğini adeta zorunlu kılıyor.

Yukarıda da belirtildiği gibi, bugüne kadar ABD Kongresinde suçlanan her üç başkan da rakip partilerin Kongrede çoğunluk olduğu dönemlerde bu süreçleri yaşadı. Bugün ise Cumhuriyetçi bir başkan ve Kongrenin her iki kanadında da çoğunluğu elinde tutan Cumhuriyetçi Parti egemenliği yan yana duruyor.

Bu matematiği değiştirecek kadar güçlü bir Rusya bağlantısı çıkmadığı sürece Trump görevine devam edecektir; aksi durumda ise Trump'ın Kongreden önce (Nixon gibi) istifa etmesi muhtemelen en makul seçim olacaktır.