İran'da reformistler "seçim vetolarından" endişeli

İran'da ana akım siyasi hareketlerden reformistler, gelecek yıl yapılacak meclis seçimlerinde adaylarının önünün kesileceği ve istedikleri isimlerle halkın karşısına çıkamayacakları endişesi taşırken muhafazakar kanat, bu tartışmaların reformistlerin "başarısızlığından" kaynaklandığını ifade ediyor.

İran'da 21 Şubat 2020'de yapılacak milletvekili seçimlerinde reformistlerin adaylıklarının Anayasayı Koruyucular Konseyi (Nigehban) tarafından reddedileceği iddiaları bir süredir ülkenin gündeminde.

Reformist siyasetçiler, bir süredir üyeleri İran lideri Ali Hamaney tarafından atanan Nigehban'ın, muhafazakarları destekleyeceği ve reformistlerin adaylıklarını reddedeceği yönündeki endişelerini dile getiriyor.

Reformist siyasetçi ve gazeteci-yazar Ali Şukuhi, İtimad gazetesindeki 10 Temmuz tarihli yazısında, Anayasayı Koruyucular Konseyi, İran devlet televizyonu ve cuma imamlarının seçimlerde iş birliği yaparak "rakiplerini yönetim sahnesinden uzaklaştırmanın mücadelesini verecekleri" iddiasını gündeme taşıdı.

Bazı uygulamaların ve yasaların değişmesi gerektiğini savunan reformist kanat, her seçimde olduğu gibi bu seçimlerde de adayları denetleyen Nigehban'ın, muhafazakar adaylar lehine kararlar alarak değişimden yana olan adayları veto edeceği endişesi duyuyor.

Reformistler, Nigehban'ın vetosuna takılacak önemli isimlerden yoksun bir şekilde seçim yarışına girmenin kendileri için büyük dezavantajlar yaratacağından hareketle boykotu tartışsa da tüm yolların denenmesi gerektiğini dile getirenler de çoğunlukta.

Eski Cumhurbaşkanı boykota karşı uyardı

Söz konusu tartışmalar üzerine reformist kanadın lideri eski İran Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, 21 Temmuz'da reformist partilerle bir araya geldi.

Hatemi, partilerden adaylar reddedilse dahi seçimleri boykot etmemelerini ve "cesur kişilerle" halkın karşısına çıkmalarını istedi.

Seçimlerin meşruiyetinin sorgulamaya açılmaması gerektiğini vurgulayan Hatemi, "Boykot kokan fısıltılar çok tehlikelidir. Hiçbir zaman boykotu düşünmemeliyiz. Çünkü seçimler, halkın kaderini belirlemek için katılım gösterdiği en bariz araçlardan bir tanesidir." ifadesini kullandı.

"Nigehban yerine halk, bu isimleri seçsin ve son kararı versin"

İran Meclisindeki değişik fraksiyonlardan milletvekilleri reformistlerin seçimlerde takınacağı tutuma ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

İran Meclisi Yezd Milletvekili Ebulfazl Musevi Biyoki, reformistlerin yapılacak seçimlerin önceki dönem gibi olmamasını talep ettiklerini ve Anayasayı Koruyucular Konseyinin (Nigehban) reformist adayların adaylıklarını veto etmede ileri gitmemesini beklediklerini söyledi.

Reformistlerin, tüm siyasi akımlardan adayların veto edilmemesi ve halkın bu isimleri oylaması gerektiği düşüncesinde olduğunu aktaran Biyoki, şunları kaydetti:

"Reformistlere göre, eğer adaylar veto edilmezse toplum tarafından bilinen isimler seçimlere girebilecek ve bu halkın katılımını da artıracaktır. Bazılarına göre ise Nigehban'a baskı oluşturmak için seçimleri boykot edeceklerini açıklıyor."

Biyoki, reformistlerin boykot yoluna gitmeyeceğini ve seçimlere katılacağını savunarak, adaylıkların veto edilmesi konusunda Nigehban'ın sert bir tutum takınmamasının beklendiğini ifade etti.

"Nigehban yerine halk, adayları seçsin ve son kararı versin." görüşünü dile getiren Biyoki, son gelişmelerin siyasi akımlara herhangi bir etkisinin olmayacağını, reformistler ya da muhafazakarların bundan faydalanamayacağını ifade etti.

"Reformistlerin hükümetten beklentileri karşılanmadı"

Hürmüzgan Milletvekili Ahmed Muradi de ülkede reformistler/solcular ve muhafazakarlar/sağcılar olarak nitelendirdiği iki ana siyasi akımın olduğunu dile getirerek, iki kanadın tüm seçimlerde kıran kırana yarıştığını belirtti.

Reformistlerin kendi aralarında boykotu tartışmasının hükümetten beklentileri noktasında hayal kırıklığına uğramasından kaynaklandığına dikkati çeken Muradi, "Reformistlerin hükümetten beklentileri karşılanmadı. Halkın içinde bulunduğu ekonomik durumun da seçimlere mutlaka etkisi olacaktır." ifadelerini kullandı.

İran Meclisi ve Uzmanlar Meclisi ara seçimlerine halkın katılımının yüksek olacağını savunan Muradi, "İran halkının siyasi akımlardan beklentisi seçimlerde hiçbir şekilde geri adım atmamalarıdır. Seçmen, siyasi cereyanlardan düşüncelerini, güçlerini ve duruşlarını ortaya koymasını bekliyor." diye konuştu.

"Nigehban, adayları siyasi açıdan değil yasal açıdan değerlendiriyor"

İran'da aşırı muhafazakar kanadın sözcüsü Hüseyin Nakevi Hüseyni de Nigehban'ın adayları bağlı bulunduğu siyasi akımlara göre değerlendirmediğini ve yasalara göre hareket ettiğini dile getirerek, "Nigehban, adayları ele alırken reformist, muhafazakar, bağımsız ya da ılımlı olduklarına bakmıyor, belli kriterleri baz alarak karar veriyor. Tüm bireyleri daha önce belirlediği kriterlere ve kişilerin durumuna göre ele alıyor." değerlendirmesinde bulundu.

Hiçbir adayın önceden veto ya da teyit edilmediğini savunan Hüseyni, "Tüm adayların siyasi faaliyetleri, sahip olduğu düşünce ve duruşlarıyla ilgili dosyaları var. Eğer dosyalar kanunlarla uyumluysa teyit ediliyor, değilse reddediliyor. Nigehban, adayları siyasi açıdan değil yasal açıdan değerlendiriyor. Bu mesele siyasi bir mesele değildir." görüşünü dile getirdi.

Adayların veto edilmesiyle ilgili tavır alınmaması gerektiğini kaydeden Hüseyni, hükümetin 8 yıldır reformistlerin elinde olduğunu hatırlatarak, sözlerini şöyle tamamladı:

"Mevcut hükümet reformist, reformistler de onu destekledi ve halka bazı vaatlerde bulundu. Şimdi seçimde halk, verilen sözlere ve vaatlere bakacak, eğer gerçekleşmişse yeniden oy verecekler, yerine getirilmemişse de oy vermeyecekler."

İran'da adaylık ve seçim süreci

İran'da Cumhurbaşkanlığı, Milletvekilliği, Uzmanlar Meclisi Üyeliği ve Belediye Meclis Üyeliği seçimleri İçişleri Bakanlığı tarafından yürütülüyor ve adayların yeterliliğine Anayasayı Koruyucular Konseyi (Nigehban) karar veriyor.

Ülkede en etkili yönetim organı sayılan ve Anayasa'nın uygulanmasını denetleyen konseyin üyeleri ülke lideri Hamaney tarafından atanan altı din adamı ile Yargı Erki'nin aday gösterdiği ve parlamentonun onayladığı altı hukukçudan oluşuyor.

İran'da aday olabilmek için 18 yaşından büyük olmak ve üniversitelerde yüksek lisans ya da medreselerde onun dengi eğitimi tamamlamış olma şartı aranıyor. Ayrıca, Nigehban'ın onaylamadığı kişiler aday olamıyor.

Parlamento seçimlerine partiler değil adaylar giriyor ve her eyaletteki şehrin nüfusuna göre ayrılan kontenjanlar için yarışıyor. Ülkede seçimler 4 senede bir yapılırken Uzmanlar Meclisi seçimleri 8 yılda bir yenileniyor.