Libya'da Siyasi Uzlaşı Arayışları

Kaddafi rejiminin devrildiği 2011'den beri istikrarsızlığın hüküm sürdüğü ve son bir yıldır birbirine rakip iki meclis tarafından yönetilen Libya'da siyasi taraflar arasındaki uzlaşı görüşmelerinin yeni turu bugün İsviçre'nin Cenevre kentinde başlıyor.

Libya'daki siyasi bölünmüşlüğe son verilmesi amacıyla Ocak 2015'te Cenevre'de başlayan ve Birleşmiş Milletler aracılığıyla 8 aydır yürütülen siyasi diyalog sürecinin 2 gün sürecek bu turunda, taraflardan "son bir hamle" yaparak önümüzdeki bir kaç hafta içinde nihai anlaşmaya varmaları bekleniyor.

Siyasi diyalog süreci boyunca tarafların önerileri doğrultusunda şekillendirilen "Libya Siyasi Anlaşması", 11 Temmuz 2015 tarihinde Trablus'taki yasama organı Genel Ulusal Kongre'nin (GUK) dışındaki tüm diyalog süreci, katılımcılarının Fas'ın Skhirat şehrinde bir araya geldiği toplantı sırasında paraflanmıştı.

Libya Siyasi Anlaşması, ülkedeki çatışmalara ve krize çözüm bulmak amacıyla bir ulusal birlik hükümeti kurulmasını, Trablus ve Tobruk yönetimlerinin konsensüsüne dayalı işleyecek bir siyasi çözüm sürecini öngörüyor. Ayrıca, geçiş sürecinde Tobruk'taki Temsilciler Meclisi'ni yasama organı olarak kabul ederken, diğer yandan Trablus'taki parlamento üyelerinin ağırlıklı olarak temsil edileceği bir "Yüksek Devlet Konseyi" kurulmasını öngörüyor.

Geçiş sürecinde belirleyici rol oynayacak başbakan ve iki yardımcısının nasıl seçileceği, ordunun nasıl kontrol edileceği gibi konuların ise anlaşmanın eklerinde netliğe kavuşturulması bekleniyor.

BM Libya Özel Temsilcisi  Bernardino Leon, paraf töreni sırasında, tüm çabalara rağmen Fas'a gelmeyen Trablus yönetimi için kapının açık olduğu mesajını vermişti.

Trablus yönetimi ise Libya Siyasi Anlaşması taslağında bir dizi ekler talep etmiş ve bu eklerin müzakeresi için 11-12 Ağustos 2015 tarihlerinde Cenevre'de düzenlenen toplantıya katılmıştı.

Trablus yönetiminin talepleri

GUK çatısı altındaki siyasi partilerden Milli Cephe Partisi'nin lideri Muhammed Ali Abdullah, Trabus yönetiminin taleplerine ilişkin şunları söylemişti:

"MGK heyetinin anlaşma üzerinde çeşitli noktalarda itirazları var. Öncelikle güvenlik kurumları ve ordudaki üst düzey pozisyonlar konusunda, anlaşmayla kurulacak Devlet Konseyini şekillendirecek mekanizmalar hakkında ve ayrıca Tobruk'taki Temsilciler Meclisi'nin bugüne kadar çıkarmış olduğu yasaların, almış olduğu kararların yürürlükte kalması konusunda itirazları var, bunlar anlaşmayla tezat oluşturuyor. Bu konulardaki tereddütleri gidermek için anlaşmada net bir şekilde tanımlanacak mekanizmalara ihtiyaç var."

BM Libya Özel Temsilcisi Leon, Cenevre'de GUK ve ona rakip olan Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi heyetleriyle ayrı ayrı yaptığı görüşmelerin ardından, heyetleri aynı masada buluşturmuştu.

Cenevre'deki görüşmelerde ilerleme sağlandığı bildirilmiş, taraflar ise üç hafta içinde nihai anlaşmanın sonuçlandırılması hedefi üzerinde kararlı olduklarını açıklamıştı.

Cenevre'ki müzakerelerin ardından Fas'ın Suheyrat kentinde 27- 28 Şubat'ta yapılan son görüşmelere Trablus yönetimi katılmamıştı.

Trablus kaynakları, BM Libya Özel Temsilcisi Bernardino Leon'un anlaşmaya kendilerinin önerdiği değişiklikleri dahil etmemesi sebebiyle Fas'taki diyalog görüşmelerine katılmayacaklarını ifade ederken, BM Libya Temsilciliği'nden yapılan açıklamada, GUK'un görüşmelere katılmamasına ilişkin 2 kişinin istifasının ardından GUK'un müzakerelere katılan temsilci heyetinde yeniden düzenlemeye ihtiyaç duyduğu ve müzakerelerden ayrılmayarak bir sonraki görüşmelere iştirak edeceği belirtilmişti.

BM Libya Özel Temsilcisi Leon, "Trablus yönetiminin endişelerine izahatlar getirmek ve GUK üyelerini diyaloğa dönmeye ikna etmeye çalışmak için" Trablus yönetiminin 27  üyesinden oluşan bir heyetle GUK'un talebi üzerine dün İstanbul'da biraraya gelmişti.

Leon, İstanbul'daki toplantı sonrası şu ana kadar herkesin üzerinde mutabık kaldığı bazı konuların oluştuğunu, anlaşmanın ekleri ve hükümet listesinin olduğunu, bütün bunların görüşüldüğünü ifade etmişti.

Öte yandan, Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi dün, kurulacak ulusal uzlaşı hükümetine başkanlık edecek adayları belirlediğini açıklamıştı.

Temsilciler Meclisi üyesi Ebubekir Mahmud, yaptığı açıklamada, toplantılarda isimleri geçen 30 kişi arasından 13'ünün seçildiğini kaydetmişti.

Adaylar arasında kadınlar, Amazigler ile Tabu kabilelerinin temsilcileri ve ulusalcı şahsiyetlerin olduğu belirtilmişti.

Görüşmelerde ulusal birlik hükümetinin başkanı ile iki yardımcısı için isim önerilmesi bekleniyor.

Libya'da 17 Şubat 2011'deki devrimin ardından ülkede siyasi istikrarsızlık ve rakip gruplar arasında çatışmalar baş göstermiş, geçen yıl emekli General Halife Hafter'in başlattığı darbe girişimi, Trablus'taki merkezi yönetim tarafından engellenmişti.

BM'ye göre Libya'da kriz baş gösterdiğinden beri 435 bin kişinin evlerinden ayrılmak zorunda kaldı. Ülkede yaklaşık 1 milyon 900 bin kişinin temel sağlık ihtiyaçlarını karşılamak için acil yardıma ihtiyaç duyulurken, 1 milyon 200 bin kişi ise Bingazi'de ve doğusunda gıda yardımına muhtaç.