Piyasaların "Reyting Canavarları"

İbrahim Yılmaz - Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's'in Türkiye'nin yabancı para cinsinden uzun vadeli kredi notunu "yatırım yapılabilir" seviyeye yükseltmesiyle kredi derecelendirme kuruluşları ve ekonomiler üzerindeki etkileri tekrar ülke gündemine oturdu.

Geçen yıl kasım ayında Fitch'in ülkenin kredi notunu yatırım yapılabilir seviyeye yükseltmesinin ardından dün de Moody's aynı yönde karar verdi. Böylece ülke 1992 yılından beri ilk defa iki uluslararası kredi derecelendirme kuruluşundan uzun vadeli yabancı para cinsinden "yatırım yapılabilir" kredi notu almış oldu.

Türkiye'nin en az iki kredi derecelendirme kuruluşundan "yatırım yapılabilir" notu almasıyla uluslararası fonlar açısından önem teşkil etmesi ve ülke ekonomisine daha ucuz maliyette finansman sağlaması bekleniyor.

Ekonomi kurmayları ise 21 yıl sonra iki kredi kuruluşunun da aynı anda ülkenin kredi notunu bu seviyeye yükseltmesini "tesadüf değil" şeklinde değerlendirdi.

Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, kuruluşun aldığı bu kararla, Türkiye'ye şimdiye kadar kendi iç kuralları, kendi iç sebepleriyle yatırım yapamayan yeni bir yatırımcı kitlesini cezbedeceğini belirterek, Türkiye için bir bakıma en önemli konunun bu olduğuna dikkati çekmişti.

Bu gelişmelerin "tesadüf olmadığını" kaydeden Babacan, son 10 yılda izlenen basiretli, gerçekçi ve tutarlı politikaların kararlılıkla uygulanmasının bir sonucu olduğu değerlendirmesinde bulundu.

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de notun, Hazinenin ve şirketlerin uluslararası finansmana erişimini artıracağını, borçlanma yükünü azaltacağını ve ülkenin uzun vadeli büyümesine olumlu katkı sağlayacağını ifade ederek, ikinci yatırım yapılabilir seviyedeki notun sermaye girişlerindeki oynaklığını azaltacağının altını çizdi.

Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan ise kararla artık gerek doğrudan yatırım anlamında gerek portföy yatırımı anlamında daha büyük yatırımlar beklendiğine vurgu yaptı.

-Kredi notlarında son durum-

Moody's, dün açıkladığı kararla, Türkiye'nin "Ba1" yabancı para cinsinden uzun vadeli kredi notunu bir basamak artırarak "yatırım yapılabilir" seviye olan

"Baa3"e yükseltti.

Fitch, 5 Kasım 2012'de Türkiye'nin uzun vadeli yabancı para cinsinden kredi notu "BB+"dan "BBB-"ye yükseltmişti.

Standard and Poor's ise 27 Mart'ta, ülkenin kredi notunu "BB"den "BB+"ya yükseltmiş ancak yatırım yapılabilir seviyenin bir basamak altında bırakmıştı.

-Piyasaların reyting canavarları-

Aldıkları kararlarla ülke ekonomilerine doğrudan etki yapan kredi derecelendirme kuruluşları, Fitch, Standard and Poor's (S&P) ve Moody's'in not artırımının ardından tekrar ülke gündemindeki yerini almış durumda. Peki nedir bu kredi derecelendirme kuruluşları, ne zaman ve nasıl ortaya çıktılar- Dünyadaki en büyük kuruluşlar hangileri ve bu kuruluşlar neden en büyük-

AA muhabirinin, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfının (SETA)

"Kredi Derecelendirme Kuruluşları: Alternatif Arayışlar" adlı raporundan derlediği bilgilere göre, derecelendirme kavramı 1900'lü yılların başında ABD'de ortaya çıkmaya başladı.

Özellikle 1929 resesyonundan sonra bireysel yatırımcının yatırımını doğru yapabilmesi için notlandırma gibi basit bir metotla yatırımcının nasıl bir risk aldığını bilmesi için derecelendirme sistemi kullanılmaya başlandı.

Kredi derecelendirme kuruluşlarının derecelendirme işlem alanı zaman içerisinde kapsamını genişleterek, bankaları, kamu kuruluşlarını, yerel yönetimleri ve genel olarak ülkeleri de kapsayacak şekilde büyüdü.

Söz konusu kuruluşların verdiği notlar her ne kadar bir görüş niteliğinde olsa da yatırımcıların kararlarını etkileme gücüne sahip. Aynı zamanda yerli yatırımcıların iş yapması, yurt dışından kredi almaları, tahvil alıp satmaları ve yurt dışı finansmanı isteyen büyük altyapı projelerinin düşük finansmanı gibi yatırıma dair finansal kaynakların hepsi bu kuruluşların verdikleri notlardan etkilenebiliyor.

Günümüzde de çok sayıda kuruluş olmasına karşın, Moody's, Standard and Poor's ve Fitch sektörün hakimi kuruluşlar olarak karşımıza çıkıyor.

-En eskisi Moody's-

Dünyanın en eski derecelendirme kuruluşu olan Moody's, kredi notları, araştırmalar ve risk analizlerinin önde gelen sağlayıcılarından biri olarak dikkati çekiyor.

John Moody 1905 yılında ilk derecelendirme kuruluşu olan Moody's Investors Service'i kurarak 1909 yılında "Demiryolları Yatırımlarının Analizi" adlı eserinde ilk notları yayınladı, endüstriyel şirketler ve kamu kurumlarının derecelendirilmesine ise 1922 yılında başlandı.

Kuruluş, bugün tüm dünyada 110'dan fazla ülkede sahip olduğu firmaları ya da ortaklık kurduğu yerel derecelendirme kuruluşları ile 11 bin ihraççı şirket, 22 bin kamu finansmanı ihraççısı, 94 bin yapılandırılmış finansal tahvilinden fazlasını kapsayan borçları izlerken, derecelendirme faaliyetlerini sürdürüyor.

Moody's Corporation 2011 yılında 2,3 milyar dolar bir gelirle dünya çapında yaklaşık 6 bin 400 kişi çalıştırıyor ve kuruluşun 30'a yakın ülkede ofisi bulunuyor.

-S&P finans alanında lider-

S&P, merkezi ABD'nin, New York eyaletinde bulunuyor. Ülkenin en büyük iki derecelendirme kuruluşundan biri olan S&P, ağırlıklı olarak finansal kurumların piyasadaki değerlerini belirlemeye yardımcı olan ve onlara bağımsız görüş, analiz ve bilgi sağlayan bir derecelendirme kuruluşu olarak karşımıza çıkıyor.

Kuruluş, 1941 yılında "Standard Statistics Company" ve "Poor's Publishing Company" adlı şirketlerin birleşmesiyle meydana geldi.

Dünyada 1970'li yıllardaki ekonomik bunalımın getirdiği borç krizleri ile Meksika'nın 1982 yılında yaşadığı ekonomik sarsıntının para sisteminin uluslararası işleyişinde öngörü gerektiren bir uyarı sisteminin doğmasına yol açarken, bu uyarı sistemi S&P gibi kuruluşların varlığına anlam katan diğer gelişmeler oldu.

Kuruluş, ABD'de 21, diğer ülkelerde 40 ofis ve iştirake sahip bulunurken, bünyesinde yatırım ve finansal analiz konusunda deneyimli 6 binden fazla analisti istihdam ediyor.

-Fitch, bankalar konusunda uzman-

John Knowles Fitch tarafından 1913 yılında New York'ta kurularak, ABD'den genel kabul görmüş ilk Avrupa kökenli derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, 1924 yılında, derecelendirme skalasını "AAA - D" olarak tanıttı ve bunu zaman içerisinde geliştirme yoluna gitti.

İlk uzmanlık alanı bankaların derecelendirmesi olan Fitch, daha sonra diğer sektördeki işletmelerin derecelendirmesine de başladı. Tüm dünyada 50'ye yakın ofisi bulunan Fitch, bugüne kadar 5 bin 500 finans kurumunu, bin 800 anonim şirketini, 700 sigorta şirketini derecelendirmiş ve buna ek olarak halen 100'den fazla ülkenin derecelendirmesini yapmayı sürdürüyor.

Yayıncı: Zülal Eser - ANKARA