Asırlar Önce Kullanılıyordu, Öğrencilerin Projesiyle Tarih Yeniden Canlandı

Asırlar önce kullanılıyordu, öğrencilerin projesiyle tarih yeniden canlandı

İzmir'de öğrenciler yüzyıllar önce kullanılan güneş saatini yeniden yaptı

Cİhat Kora Anadolu Lisesi Okul Müdürü Süleyman Yetişken:

"Güneş saati özellikle Osmanlı zamanında camilerin girişlerinde, duvarlarda zamanı iyi kullanmak, namazlara yetişmek anlamında kullanılan bir çalışmaydı"

"Saati hazırlamak ve yapmak çok kolay olmadı ama başarıyla tamamladık"

Öğrencilerden Sudenur Öktem:

"Çizdiğimiz yörüngede sağ veya sol kolunuzu havaya dik bir şekilde kaldırdığınızda saatin kaç olduğunu görebilirsiniz"

İZMİR - Mekanik saatlerin icadına kadar zamanı belirlemenin tek yolu olan ve hem M.Ö 1500'li yıllarda hem de özellikle Osmanlılarda kullanılan güneş saatini, İzmirli öğrenciler yüzyıllar sonra yeniden hayata geçirdi.

Karşıyaka ilçesindeki proje okullarından olan Cihat Kora Anadolu Lisesi öğrencileri, zamanı belirlemek için kullanılan güneş saatine yıllar sonra hayat verdi. Arkeolojik kayıtlara göre eskiden zaman belirlemenin tek yol olarak kullanılan güneş saatleri, Osmanlı zamanında da özellikle dini topluluklar tarafından kullanılırdı. Mekanik saatlerin icadına kadar zamanı belirlemenin tek yolu olan güneş saatleri, günümüz saatlerinin yapımında da etkili oldu. Şimdilerde birer miras olarak kalan ve tarihi camilerde izlerine rastlanabilen güneş saati uygulamasını, İzmirli öğrenciler okulun bahçesine uzun uğraşların ardından yeniden tasarlandı.

"Özellikle camilerin duvarlarında olurdu"

Projenin fikir babası olan Okul Müdürü Süleyman Yetişken, okulun fizik öğretmenleri Evrim Bilge Ayaz ve Galip Candır'ın önderliğinde öğrenciler Sudenur Öktem, Burak Külah, Süleyman Kordon, Cem Saltık, Orkun Karagöz ile projenin hayata geçtiğini belirterek, "Güneş saati özellikle Osmanlı zamanında camilerin girişlerinde, duvarlarda zamanı iyi kullanmak, namazlara yetişmek anlamında kullanılan bir çalışmaydı. Bu okula atandığım ilk günden itibaren, Osmanlılarda çok kullanılan güneş saatinin de okulumuzda olmasını çok arzuladım. Bununla ilgili fizik öğretmenleri ve öğrencilerimizle bir ekip kurdum. Kurduğum ekiple beraber çalışmaya başladık. Ekibimiz, okulumuzun bahçesine saati kurmak için uzun süre çalıştılar. Hatta geceleri geldiler, yıldızların hareketlerini takip ettiler, kuzeyi bulmaya çalıştılar. Farklı üniversitelerden profesörler, öğretim görevlilerini okulumuza davet ederek ilk önce kuzeyi bulduk. Kuzeyi bulduktan sonra da artık çalışmalara başladık. Hem okul öğrencilerimiz hem de çevredeki okulların öğrencilerini davet ederek, bu saatin nasıl kullanıldığını anlatmaya çalışıyoruz" diye konuştu.

Güneş Saati kurma sürecinin çok kolay geçmediğini aktaran Yetişken, "Tabiki kolay bir şey değil, bir çalışma ve emek var. Geceleri gelip kuzeyi bulmanız, güneşi takip etmeniz, okulun güneş alan en iyi yerini bulmanız gerekiyordu. Bunun yanında pusula ile çizimlerini tespit etmek gerekiyordu. Bir de finans ayağı var onu da temin ettik. Hiçbir sıkıntı yaşamadan tamamladık" dedi.

"TÜBİTAK'a katıldık"

TÜBİTAK'a da katılan projeyi hazırlayan öğrencilerden Sudenur Öktem, süreç içerisinde çok fazla çalışma gerçekleştirdiklerini ve yurtdışı üniversitelerinde tezler üzerinde araştırma yaptıklarını ve üniversite profesörleriyle çalıştıklarını söyledi.

Projenin analemma denilen bir sistemle çalıştığını anlatan Sudenur Öktem(11), "Analemma bir gökcismine başka bir gökcisminden baktığınızda o cismin rotasına verilen isimdir. Bizim projemizdeki gökcisimleri dünya ve güneş. Dünyadan güneşe baktığımızda, güneşin yıllık bir rotası var. Buna analemma deniyor. Biz de güneş saatimizi bunun üzerine kurduk. Araştırmalarda gördük ki aslında güneş saati çok eski zamanlara dayanıyor. M.Ö 1500 yıllarda ortaya çıkmış, antik Babil Anatomisinde çok fazla kullanılmış" diye konuştu.

Kolunuzu kaldırdığınızda saati öğrenebiliyorsunuz

Güneş saati kullanımının çok basit olduğunu gölge çubuğu yani gnomon olarak insan vücudunun kullandığını ifade ederek, "Örneğin,sahile gittiğinizde çocuklar yuvarlak bir şey çizer ve çubuk koyardı. Biz burada çubuk yerine gnomon olarak insan vücudunu kullanmaya karar verdik. Boyutları ona göre ayarlandı, bütün hesaplamalar yapıldı, denendi. Gnomon olarak insanı kullanıyoruz. Güneş saatimizin üzerinde plakalar var. Hangi aydaysak o ayın plakasının ortasında durmanız gerekiyor. Çünkü ayın hangi zamanında olduğumuza göre güneşin konumu değiştiği için sizin gölge boyunuzda değişiyor. Biz bunu engelleyip tam kafanızın hizasının yani gölgenizin hizasının saate düşmesini engellemek için kullanıma şunu ekledik; sağ veya sol kolunuzu havaya dik bir şekilde kaldırdığınızda bunun gölgesi saate tam olarak gösteriyor. Bu aynı zamanda ayların analemmatik konum gereği ile gerçekleşiyor. Gayet kolay kullanımı var. Okul öğrencileri de zaten bunu çok sıkıldıklarında kullanıyorlar, farklı bir proje oldu" ifadelerini kullandı.

Güneş Saati M.Ö 1500'lere dayanıyor

Güneş saati yerel zamanı belirlemek için kullanılır. Arkeolojik kayıtlara göre bilinen en eski güneş saatleri M.Ö 1500'lerden kalma Antik Mısır Anatomisi ve Babil Anatomisine aittir. Bazıları 7. ve 14. Yüzyıllar arasında dini toplulukların üyeleri tarafından kullanılmıştır. 1830lara kadar devletler tarafından ve ticaret amaçlı kullanılan güneş saatleri mekanik saatlerin icadına kadar zamanı belirlemenin tek yoluydu. Mekanik saatlerin yapımında da güneş saatlerinde faydalanıldı. 19. Yüzyılın sonlarına doğru güneş saatleri akademik anlamda kullanılmaya başladı. Günümüzde ise mekanik saatlerin gelimi ve bilgisayarların ortaya çıkışı ile aksesuar amaçlı kullanılır ve birer miras olarak kabul edilir.